Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila revizije, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11, 87/18) Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da su revizije osnovane.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja i GG upoznali su se 1971. godine u ..., gde su bili na privremenom radu, a ...1985. godine sklopili brak. Pre tužilje, GG je bio u braku sa tuženom BB od ...1969. godine do ...1979. godine i imaju zajedničku decu, tuženog VV, DD i ĐĐ, koja su nakon razvoda braka roditelja poverena tuženoj BB. Vlasnik predmetne kp. br. ... KO ..., upisane u list nepokretnosti br. ... KO ..., a koja se vodi kao njiva 3. klase, površine 1489 m2 do 1985. godine bio je EE, otac GG, a od 1985. godine GG, po osnovu nasleđa iza svog oca. GG je predmetnu parcelu poklonio tuženima, u vezi čega su zaključli ugovor o poklonu, na kome su potpisi overeni od strane suda 22.12.2000. godine. Pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Bujanovcu P 948/14 odbijen je, kao neosnovan zahtev GG, kojim je tražio raskid navedenog ugovora o poklonu, odnosno da se utvrdi da je isti ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo.

Porodična stambena zgrada delom je izgrađena na predmetnoj parceli (površina tog dela zgrade je 116 m2), a delom na susednoj kp. br. ..., vlasništvo ŽŽ, dok su dva pomoćna objekta, garaža površine 29 m2 i šupa površine 26 m2 i ogradni zid izgrađeni na predmetnoj parceli. Navedeni objekti nisu upisani u katastar nepokretnosti. Porodična stambena zgrada izgrađena je u toku 1983-1984. godine, čiji izgradnju je finansirala tužilja. U vreme razvoda braka između GG i tužene BB, kao pre i nakon razvoda, tužena BB je sa maloletnom decom živela u staroj porodičnoj stambenoj zgradi vlasništvo EE. Radilo se o staroj zgradi, koja je bila izgrađena na susednoj kp. br. ... KO ..., koja je kasnije srušena i na istom mestu izgrađen drugi objekat. Tuženi sada žive u pomoćnom objektu izgrađenom na kp. br. ...

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev tužilje, primenom člana 24. i 28. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, budući da je smatrao da je tužilja izgradnjom porodične stambene zgrade sopstvenim sredstvima 1984. godine delom i na predmetnoj parceli stekla pravo svojine na celoj predmetnoj parceli i da cela parcela predstavlja zemljište koje je neophodno za redovnu upotrebu njenog objekta, pri tome imajući u vidu da je ova parcela ograđena zidom od čvrstog građevinskog materijala.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje, smatrajući da tužilja ni po osnovu građenja ni po osnovu održaja nije stekla pravo svojine na predmetnoj parceli. Naime, drugostepeni sud je pošao od toga da je tužilja 1983. - 1984. godine na kp. br. ... i ... KO ..., sopstvenim sredstvima izgradila porodičnu stambenu zgradu, da je kp. br. 1101/2 u to vreme bila u svojini sada pok. EE, oca ĐĐ, koji je sa tužiljom sklopio brak 1985. godine, da površina dela porodične stambene zgrade koja je izgrađena na kp. br. ... iznosi 116 m2, da je izgrađena bez građevinske dozvole i da je pri ovakvoj činjeničnoj situaciji pogrešan zaključak prvostepenog suda da se tužilji može priznati pravo svojine po osnovu građenja na tuđem zemljištu na celoj kp.br. ..., jer je tužilja izgradnjom porodične stambene zgrade mogla steći pravo svojine na predmetnoj parceli samo u određenom delu i to na delu zemljišta na kome je izgrađena porodična zgrada i na zemljištu koje je neophodno za njenu redovnu upotrebu saglasno članu 24. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, pa kako tužilja nije predložila izvođenje dokaza veštačenjem na tu okolnost, da nije dokazala osnov za utvrđenje prava svojine na parceli po osnovu gradnje na tuđem zemljištu. Drugostepeni sud je smatrao da se ne može prihvatiti ni zaključak prvostepenog suda da je tužilja pravo svojine na parceli stekla na osnovu održaja u skladu sa članom 28. stavom 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, jer tužilja nije dokazala da je bila u isključivoj, neprekidnoj i mirnoj državini parcele u vremenskom periodu od 20 godina, da je osim toga od strane tuženih osporena i pretpostavka savesnosti na strani tužilje i da je njena savesnost isključena, jer je znala da parcela nije njena svojina i da gradi porodičnu zgradu na tuđem zemljištu, a ne na svom, kao i da je tu parcelu u istom periodu faktički držao i njen suprug GG, koju je kasniije nasledio od svog oca, te da se ne radi o isključivoj faktičkoj državini tužilje, kao neophodan uslov za sticanje isključivog prava svojine na spornoj parceli po osnovu održaja, da su pomoćni objekti izgrađeni 1995. godine u bračnoj zajednici sa GG, da se tužilja izjasnila da se trajno uselila u spornu kuću sa suprugom 2013. godine, te da sledi da nisu ispunjeni zakonski uslovi za vanredni održaj i da se tužilji ni po ovom osnovu ne može utvrditi pravo svojine na celoj predmetnoj parceli, kao ni na pomoćnim objektima koji prate pravnu sudbinu glavne stvari.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom ukazuje da je pobijana drugostepena presuda zahvaćena bitnom povredom odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, jer drugostepeni sud nije primenio odredbu iz člana 394. stav 1. tačka 1. ZPP, a to je bilo od uticaja na donošenje zakonite i pravilne presude, kao i da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Članom 394. stav 1. tačka 1. ZPP, propisano je da će drugostepeni sud presudom da preinači prvostepenu presudu ako je na osnovu rasprave utvrdio drugačije činjenično stanje nego što je ono u prvostepenoj presudi. Iz navedene zakonske odredbe sledi da drugostepeni sud nije mogao bez držanja rasprave da utvrdi drugačije činjenično stanje nego što je ono u prvostepenoj presudi, jer je drugostepeni sud zaključio da cela predmetna parcela ne predstavlja zemljište koje je neophodno za redovnu upotrebu porodične stambene zgrade koju je izgradila tužilja delom i na predmetnoj parceli, a što je suprotno zaključku prvostepenog suda donetom na osnovu ocene izvedenih dokaza da cela predmetna parcela predstavlja zemljište koje je neophodno za redovnu upotrebu porodične stambene zgrade koju je izgradila tužilja delom i na predmetnoj parceli.

Tužilja zahtev za utvrđenje prava svojine na parceli i pomoćnim objektima zasniva na dva pravna osnova, na građenju na tuđem zemljištu i održaju, kao osnovima za sticanje prava svojine po samom zakonu.

Pravni institut gradnje na tuđem zemljištu propisan je odredbama člana 24. - 26. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Navedenim odredbama propisani su slučajevi u kojima lice koje može biti nosilac prava svojine (graditelj) izgradi zgradu ili drugi objekat na zemljištu na kojem drugi ima pravo svojine, u zavisnosti od savesnosti, odnosno nesavesnosti graditelja i vlasnika zemljišta.

Tužilja je tokom 1983. - 1984. godine na delu predmetne parcele izgradila porodičnu stambenu zgradu, a 1995. godine pomoćne objekte, garažu i šupu i istu ogradila. U vreme izgradnje porodične stambene zgrade vlasnik parcele je bio EE, otac GG, sa kojim je tužilja živela u vanbračnoj zajednici, a kasnije zaključila brak. GG je parcelu nasledio od svog oca 1985. godine, a 2000. godine poklonio tuženima, pri tome nije sporio da je tužilja isključivo svojim sredstvima izgradila porodičnu stambenu zgradu na predmetnoj parceli. Površina parcele je 1489 m2, a zauzeta površina parcele izgradnjom porodične stambene zgrade je 116 m2, dok je površina pomoćnh objekta koji su izgrađeni na istoj parceli, i to garaže 29 m2, a šupe 26 m2. S obzirom da zaključak drugostepenog suda da cela predmetna parcela ne predstavlja zemljište koje je neophodno za redovnu upotrebu porodične stambene zgrade koju je tužilja izgradila delom i na predmetnoj parceli ne proizlazi iz činjeničnog stanja utvrđenog u prvostepenom postupku, to je bilo potrebno da drugostepeni sud zakaže raspravu i utvrdi sve relevantne činjenice u vezi površine zemljišta koje je neophodno za redovnu upotrebu porodične stambene zgrade koju je izgradila tužilja delom i na predmetnoj parceli, posebno u situaciji kada je izveden dokaz veštačenjem od strane sudskog veštaka geodetske struke i da je tužilja predložila izvođenje dokaza veštačenjem od strane sudskog veštaka građevinske struke.

Pored navedenog, Vrhovni kasacioni sud ukazuje da je predmet konkretnog spora utvrđenje prava svojine na zemljištu na kome je izgrađena porodična stambena zgrada i da je reč o objektu koji nije legalizovan, da objekat čija izgradnja nije ozakonjena može biti predmet tužbenog zahteva za utvrđenje prava svojine stečenog po samom zakonu, tačnije po osnovu građenja na tuđem zemljištu, a stim u vezi i prava svojine na zemljištu na kome je objekat izgrađen, jer pravni interes graditelja za podnošenje takve tužbe može se pored ostalog ogledati i u potrebi da se on u postupku legalizacije gradnje takvog objekta legitimiše kao njegov (vanknjižni) vlasnik.

Tužilja zahtev za utvrđenje prava svojine na predmetnoj parceli zasniva i po osnovu održaja, a održaj kao pravni osnov sticanja prava svojine regulisan je odredbama člana 28. – 30. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Ova vrsta originernog sticanja prava svojine vezuje se za protek vremena tokom kojeg se neko lice nalazi u državini stvari i postojanja pretpostavki koje se tiče savesnosti i zakonitosti državine. Savesnost držaoca se pretpostavlja, a onaj koji tvrdi drugačije dužan je da to i dokaže. U skladu sa tim ne može se smatrati da su tuženi dokazali nesavesnost tužilje u njenoj državini samim tim što su osporili njene navode koji se odnose na to da joj je EE usmenim putem poklonio predmetnu parcelu i saglasio se sa gradnjom porodične stambene zgrade, a tužilja je od izgradnje porodične stambene zgrade u neprekidnoj državini predmetne parcele preko 30 godina, za koje je sve vreme verovala da je njena, pa u skladu sa tim njena državina je bila i savesna.

Imajući izloženo u vidu, drugostepena presuda je morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će zakazati raspravu i upotpuniti činjenično stanje radi razjašnjenja spornih činjenica u pogledu oba pravna osnova za sticanje prava svojine, pri tome imajući u vidu da je izveden dokaz veštačenjem od strane sudskog veštaka geometra koji je u svom nalazu i mišljenju dao mere i površine objekata koje je tužilja izgradila, kao i da je tužilja predložila izvođenje dokaza veštačenjem i od strane sudskog veštaka građevinske struke, i nakon toga doneti pravilnu i zakonitu odluku.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka, jer zavisi od konačnog ishoda spora.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić