U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sada pok. otac tuženog VV je kao nosilac stanarskog prava sa Osnovnom zajednicom stanovanja 28.10.1988. godine, zaključio ugovor o korišćenju stana po kome je primio na korišćenje na neodređeno vreme stan broj ..., u zgradi koja se nalazi na ..., površine 22 m2, te je u ugovor uneto da će nosilac stanarskog prava stan koristiti sa članovima domaćinstva: suprugom GG, sinom AA i snahom BB. Pok. VV se sa suprugom i tuženima uselio u stan odmah po zaključenju ugovora 1988. godine i u njemu je živeo do smrti 14.06.1998. godine. Posle smrti nosioca stanarskog prava njegova supruga GG se obratila tužiocu zahtevom koji je podnela 02.10.2003. godine tražeći od njega kao davaoca spornog stana na korišćenje saglasnost da ona po suprugovoj smrti zaključi ugovor o korišćenju stana. Na ovaj zahtev odgovoreno je dopisom Odeljenja za imovinskopravne i stambene poslove tužioca 27.10.2010. godine kojim je GG obaveštena da po istom nije moguće postupati jer je Opština Stari Grad, ugovorom od 03.05.1995. godine zgradu u kojoj se stan nalazi prenela Prosvetnom fondu Srpske pravoslavne crkve iz Beograda, te sa njima mora obratiti za davanje saglasnosti. Nakon toga, GG se istovetnim zahtevom obratila Prosvetnom fondu Srpske pravoslavne crkve i to nekoliko puta, međutim na zahtev nije odgovoreno pa se ponovo pisanim zahtevom predatom tužiocu 23.11.2005. obratila za davanje saglasnosti navodeći da je saznala da je povodom ugovora kojim je zgrada preneta Prosvetnom fondu Srpske pravoslavne crkve vodi spor zbog čega se ponovo obratila tužiocu za davanje saglasnosti. Međutim, dopisom od 09.03.2006. godine joj je odgovoreno da joj se saglasnost ne može dati jer je već pomenutim ugovorom iz 1995. godine pravo upravljanja korišćenja i raspolaganja zgrade preneto na Prosvetni fond Srpske pravoslavne crkve, pa shodno tome, tužilac nije nadležan da odlučuje o njenom zahtevu. Ugovorom zaključenim 03.05.1995. godine tužilac je Prosvetnom fondu Srpske pravoslavne crkve preneo pravo raspolaganja, upravljanja i korišćenja zgradom broj ..., u ulici ... koja se nalazi na kp br. ... zk.ul. ... KO ... ranije vlasništvo Srpske pravoslavne crkve „Sv. Arhistrata“ iz Beograda i to četiri jednosobna, 24 dvosobna i 21 trosobni stan, a ugovor je overen pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu 26.06.1997. godine. Rešenjem Direkcije za restituciju Republike Srbije od 14.04.2010. godine Srpskoj pravoslavnoj crkvi „Arhistrata Mihajla“ Saborne crkve iz Beograda vraćeno je pravo svojine na posebnim fizičkim delovima zgrade na ..., i to na šest dvosobnih i jednom jednosobnom i četiri trosobna stana i garsonjere broj ..., ..., ... i ..., sve upisano u LN br. ... KO ... . Kao vlasništvo Republike Srbije sa pravom korišćenja gradske opštine Stari Grad. U LN br. ... KO ..., upisan je stan broj ..., površine 22 m2, po strukturi garsonjera, kao svojina Republike Srbije, sa pravom korišćenja Opštine Stari Grad. Supruga pok. nosioca stanarskog prava VV i majka tuženog AA, GG od 1991. godine ima upisano prijavljeno prebivalište u mestu ... na ... . Tuženi AA od 1988. godine ima upisano prebivalište u ..., ... . Stan za koji je pok. VV zaključio ugovor o korišćenju, ovde sporni, od useljenja 1988. godine koristili su pok. VV, njegova supruga GG, sin AA i snaha BB, a sin i snaha su tokom stanovanja u tom stanu dobili dvoje dece pa po smrti nosioca stanarskog prava VV u stanu su nastavili da žive njegova supruga GG, sin AA, snaha BB i njihovo dvoje dece, a GG nije prijavila svoju adresu prebivališta u spornom stanu već je ostavljena prijavljena na ..., zbog toga što u ... nije bila zaposlena, pa je smatrala da ta prijava i nije od važnosti, te da ona na ... odlazi samo za slavu i tokom leta.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud nalazi da je tužilac vlasnik stana, a da tuženi, iako su bili uneti u ugovor o korišćenju stana kao članovi porodičnog domaćinstva pok. nosioca stanarskog prava VV i bez obzira što u njemu neprekidno žive od 1988. godine, stan sada koriste bez pravnog osnova, jer nakon smrti nosioca stanarskog prava nikada nisu pravno izvršili prenos stanarskog prava, odnosno nisu zaključili ugovor o zakupu stana pa je zbog svega toga tužbeni zahtev usvojen. Međutim, po mišljenju drugostepenog suda tuženi su se u sporni stan uselili 1988. godine, kada je nosilac stanarskog prava sada pok. VV zaključio ugovor o korišćenju stana, a u taj ugovor su navedeni tuženi kao članovi njegovog porodičnog domaćinstva. Otuda su oni pravo stanovanja u spornom stanu zasnovali u svemu u skladu sa odredbama tada važećeg Zakona o stanovanju („Sl. glasnik SRS“, br.12/82 i 31/88). Pok. VV je na dan stupanja na snagu Zakona o stanovanju („Sl. glasnik RS“, br.50/92) imao status nosioca stanarskog prava na stanu i na osnovu tog ugovora je on nastavio da koristi stan sa svim pravima i obavezama zakupca društvenog stana na neodređeno vreme a tuženi su nastavili da stan koriste u svojstvu članova njegovog porodičnog domaćinstva. Po smrti nosioca stanarskog prava, njegova supruga GG, sin AA i njegova supruga BB, su imali pravo da nastave korišćenje stana kao članovi porodičnog domaćinstva. Supruga pok. nosioca stanarskog prava odnosno zakupca na neodređeno vreme GG se obratila tužiocu kao nosiocu prava raspolaganja na spornom stanu za davanje saglasnosti za otkup navedenog stana čime je postupila u svemu sa odredbama Zakona o stanovanju, ali je tužilac odbio zaključenje ugovora tvrdeći da je 1995. godine preneo pravo raspolaganja na spornom stanu na drugo lice. U situaciji kada je tužilac kao nosilac prava raspolaganja na spornom stanu odbio zahtev za zaključenje ugovora o zakupu stana GG je mogla da se obrati vanparničnom sudu predlogom za donošenje rešenja kojim se zamenjuje ugovor o zakupu stana, što ona nije uradila. Međutim, po mišljenju drugostepenog suda, to ne znači da je njoj na taj način prestalo pravo korišćenja stana jer zakon nije propisao rok za pokretanje vanparničnog postupka pa samim tim i nije prestalo pravo tuženih da koriste navedeni stan. Zbog svega toga drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i tužbeni zahtev tužioca odbio kao neosnovan.

Osnovano tužilac u reviziji navodi da je drugostepena odluka zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava. Naime, stupanjem na snagu Zakona o stanovanju („Sl. glasnik RS“, br.50/92) VV je po članu 30. stav 2. nastavio da koristi stan sa pravima i obavezama utvrđenim tim zakonom ali pod uslovom iz člana 31. do 39. Zakona. Momentom smrti VV 14.06.1998. godine na konkretan slučaj se mora primeniti član 34. Zakona o stanovanju kako to pravilno nalazi i drugostepeni sud. Ako se prihvati da je supruga pok. VV GG podnošenjem zahteva tužiocu za zaključenje ugovora o zakupu stana postupila u svemu u skladu sa članom 34. stav 4. Zakona, odnosno da je obavestila zakupodavca o smrti zakupca stana po stavu 5. istog člana, zakupodavac je bio dužan da u roku od 30 dana od isteka tog roka zaključi ugovor o zakupu stana sa GG odnosno da on odredi lice koje će biti zakupac stana, što u konkretnom slučaju tužilac nije uradio. Po mišljenju drugostepenog suda, u takvoj situaciji, s obzirom da pomenuti stav 5. člana 34. ne propisuje rok u kome zainteresovano lice može podneti predlog nadležnom sudu da u vanparničnom postupku donese rešenje kojim se zamenjuje ugovor o zakupu stana, raniji članovi porodičnog domaćinstva nosioca stanarskog prava zakonito nastavljaju sa korišćenjem stana. Međutim, pri takvom zaključivanju drugostepeni sud je izgubio iz vida odredbu člana 5. stav 1. Zakona o stanovanju po kojoj se stambene zgrade i stanovi koriste po osnovu svojine na stanu i po osnovu zakupa, a da se po članu 7. stav 1. istog zakona o zakupu stana zaključuje ugovor između vlasnika stana odnosno nosioca prava raspolaganja i lica koje zakupljuje stan. Dakle, pomenuta zakonska odredba izričito propisuje da o korišćenju stana mora postojati pravni osnov, a taj osnov se realizuje u konkretnom slučaju kroz ugovor o zakupu stana, koji nije zaključen. Nije sporan stav drugostepenog suda da ne postoji zakonski rok u kome će lica koja su ostala u stanu po smrti nosioca stanarskog prava tražiti od vanparničnog suda da donese rešenje koje zamenjuje ugovor o zakupu stana, ali dok to rešenje ne ishoduju takva lica koriste stan bez pravnog osnova, pa je upravo u njihovom interesu da taj postupak pokrenu što u ovom slučaju tuženici nisu uradili. Tuženi su imali pravo da se obrate vanparničnom sudu da donese rešenje koje bi zamenilo ugovor o zakupu stana, a da li bi oni ili njihova majka to pravo i ostvarili stvar je postupka i utvrđivanja činjenica u konkretnom slučaju vezano za druge uslove koji se moraju ispuniti (da ne poseduju drugi stan, da žive u tom stanu itd). Sve navedeno znači, da je pravilan stav prvostepenog suda da u konkretnom slučaju tuženi koriste predmetni stan bez pravnog osnova, te da bi sa tog aspekta bio ispunjen uslov da se iz stana isele i tužiocu isti stave na raspolaganje.

Međutim, Ustav Republike Srbije, članom 18. stav 1. propisuje se da se ljudska i manjinska prava zajemčena Ustavom neposredno primenjuju, dok je stavom 2. propisano da se Ustavom jemče i kao takva neposredno primenjuju ljudska i manjinska prava zajemčena opšte prihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima i zakonima. Konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda koja sadrži nesumnjivo zajemčena opšte prihvaćena pravila međunarodnog prava u članu 8. stav 1. proklamuje da svako ima pravo na poštovanje svog privatnog i porodičnog života, doma i prepiske. Pravo na poštovanje doma, tesno je povezano sa članom 1. Protokola koji štiti pravo na neometano uživanje imovine. U presudi Olujić protiv Hrvatske (predstavka broj 61260/08 od 20.05.2010. godine), Evropski sud za ljudska prava definiše dom kao mesto, fizički definisan prostor gde se odvija privatan i porodični život. Pojedinac ima pravo na poštovanje svog doma, što znači ne samo pravo na konkretan fizički prostor nego i na mirno uživanje tog prostora. Da bi se takav prostor mogao smatrati domom, neophodno je da postoje dovoljne i trajne veze koje spajaju taj prostor sa određenim licima za koji ta lica tvrde da predstavlja njihov dom. Nižestepeni sudovi u konkretnom slučaju nisu imali u vidu navedene odredbe, te nisu cenili da li tuženi u konkretnom slučaju uživaju zaštitu po osnovu prava na dom. S obzirom da zbog ne primene navedenih odredaba koje se mogu tretirati kao materijalno pravo činjenično stanje nije potpuno i pravilno utvrđeno, to je i odlučeno kao u izreci na osnovu člana 416. stav 2. ZPP.

U ponovnom postupku odlučivanja o žalbi drugostepeni sud će imati u vidu sve što je napred navedeno, pa će u skladu sa tim doneti na zakonu zasnovanu odluku.

Predsednik veća - sudija

Božidar Vujičić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić