U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković i dr Ilije Zindovića, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Mirća Popi, advokat iz ..., protiv tužene Nacionalne službe za zapošljavanje, radi utvrđenja i zabrane diskriminacije, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2643/17 od 05.06.2019. godine u sednici održanoj 09.07.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2643/17 od 05.06.2019. godine.

ODBIJA SE zahtev tuženog za naknadu troškova za odgovor na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Pančevu P1 17/16 od 27.04.2017. godine, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev da se utvrdi da su od strane tužene prema tužiocu počev od juna 2016. godine učinjeni teški oblici diskriminacije s obzirom na nacionalnu pripadnost, političko opredelenje i lično svojstvo pripadanja pravnoj struci u odnosu na jednakost na radu, uslove zapošljavanja i napredovanja na poslu uz pogoršanje uslova rada, te da se naloži tuženom uklanjanje posledica diskriminatorskog postupanja i da se zabrani dalje vršenje radnji diskriminacije. Odbijen je zahtev tužioca za tonsko snimanje toka suđenja i određeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2643/17 od 05.06.2019. godine, odbijena je žalba tužioca i potvrđena je prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio blagovremenu i dozvoljenu reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stalja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju. Troškove odgovora na reviziju je tražio i opredelio.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“, br, 72/11 ... 55/14) pa je utvrdio da revizija nije osnovana.

Pobijana presuda nije zahvaćena bitnom povredom odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a na koju neosnovano ukazuje revident. Izrekom nižestepenih presuda nije odlučivano o poništaju Aneksa ugovora o radu tužioca br. .../... od 06.06.2016. godine jer je o poništaju Aneksa odlučivano u drugom postupku pa je u tom postupku tužilac mogao osporavati zakonitost i pravilnost pravosnažne drugostepene presude i sa aspekta učinjenih bitnih povreda. U postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ZPP. Drugostepeni sud je prihvatio ocenu dokaza datu od strane prvostepenog suda i utvrđeno činjenično stanje, a u obrazloženju pobijane presude dao ocenu žalbenih navoda koji su od značaja za odluku o zahtevima stavljenim u postupku, postupajući saglasno članu 396. stav 1. ZPP, pa nema ni povrede iz stava 1. ovog člana na koju se revizijom ukazuje. Pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja ne može se pobijati u reviziji na osnovu člana 407. stav 2. ZPP jer drugostepena presuda nije presuda doneta po članu 403. stav 2. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je diplomirani ... sa ... . Kod tužene je zasnovao radni odnos 2002. godine. U prvim godinama radio na poslovima ... .... u ... a zatim do 2008. godine na poslovima ... za ... . Od 2008. do 2012. radio je na poslovima ... . Usled promene sistematizacije i ukidanja radnog mesta ..., tužilac je raspoređen na radno mesto .... novoformirane grupe za .... . Zbog izmene propisa u pogledu prava zaposlenih koja ostvaruju kod tužene i donošenja Zakona o maksimalnom broju zaposlenih u javnom sektoru, kod tužene je izvršena izmena Pravilnika o organizaciji i sistematizaciji poslova. Ukinuta je grupa u kojoj je tužilac bio ... . Utvrđena je nova sistematizacija izvršilačkih radnih mesta. Predviđeno je postojanje ... u filijalama gde su popunjena sva izvršilačka radna mesta. Shodno novoj sistematizaciji tužilac je Aneksom ... ugovora o radu od 28.02. 2016. godine raspoređen na poslove ... za ... u prvom stepenu sa koeficijentom 13% koji se može uvećavati do 18,85%. Aneksom ... od 06.06.2016. godine opisu poslova koje je obavljao tužilac dodati su još neki poslovi. Dodati poslovi su pre sistematizacije i racionalizacije bili poslovi radnog mesta savetnika za pravnu pomoć koje je ukinuto.Tužiocu koeficijent nije promenjen jer je tužena ograničena Uredbom o koeficijentima kojima se uređuje pitanje zarada kod tužene.

Tužbenim zahtevom tužilac je tražio da se utvrdi da su od strane tužene počev od juna 2016. godine prema njemu učinjeni teški oblici diskriminacije s obzirom na nacionalnu pripadnost,političko opredelenje i pripadnost pravnoj struci u odnosu na jednakost na radu, uslove za zapošljavanje i napredovanje na poslu uz pogoršanje uslova rada i da se zabrani tuženoj dalje vršenje diskriminacije.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, odlukama nižestepenih sudova je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje da je tužilac diskriminisan postupanjem tužene u smislu
odredbi člana 18. u vezi sa članovima 19. i 20. Zakona o radu i članom 2. Zakona o zabrani diskriminacije u vezi sa članovima 4, 6, 9, 13. i 16. istog zakona. Ovo sa razloga što je utvrđeno da je izmena akta o sistematizaciji posledica izmene zakonskih propisa i racionalizacije uzrokovane donošenjem propisa kojim je maksimiran broj zaposlenih kod tužene. Po oceni sudova tužilac nije učinio verovatnim da su nacionalnost tužioca, njegovo političko i profesionalno opredeljenje bili uzrok promena u radnom položaju tužioca kod tužene, tim pre što su i drugi ... filijala kod tužene iste stručnosti kao tužilac trpeli određene promene u zavisnosti od procene tužene ko će biti ... po principu da nema sjedinjavanja dve funkcije u jednom zaposlenom.

Članom 2. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/09), propisano je da izrazi „diskriminacija“ i „diskriminatorsko postupanje“ označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliskih lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti, ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, rodnom identitetu, seksualnoj orjentaciji, imovnom stanju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Prema članu 16. istog zakona zabranjena je diskriminacija u oblasti rada, odnosno narušavanje jednakih mogućnosti za zasnivanje radnog odnosa ili uživanje pod jednakim uslovima svih prava u oblasti rada, kao što su pravo na rad, na slobodan izbor zaposlenja, na napredovanje u službi, na stručno usavršavanje i profesionalnu rehabilitaciju, na jednaku naknadu za rad i jednake vrednosti, na pravične i zadovoljavajuće uslove rada, na odmor, na obrazovanje i stupanje u sindikat kao i na zaštitu od nezaposlenosti.

Po odredbi člana 18. Zakona o radu zabranjena je neposredna i posredna diskriminacija lica koja traže zaposlenje, kao i zaposlenih, s obzirom na pol, rođenje, jezik, rasu, boju kože, starost, trudnoću, zdravstveno stanje, odnosno invalidnost, nacionalnu pripadnost, veroispovest, bračni status, porodične obaveze, seksualno opredeljenje, političko ili drugo uverenje, socijalno poreklo, imovinsko stanje, članstvo u političkim organizacijama, sindikatima ili neko drugo lično svojstvo. Neposredna diskriminacija, u smislu odredbe člana 19. ovog zakona, jeste svako postupanje uzrokovano nekim od osnova iz člana 18. ovog zakona kojim se lice koje traži zaposlenje, kao i zaposleni, stavlja u nepovoljniji položaj u odnosu na druga lica u istoj ili sličnoj situaciji. Posredna diskriminacija postoji kada određena naizgled neutralna odredba, kriterijum ili praksa stavlja ili bi stavila u nepovoljniji položaj u odnosu na druga lica - lice koje traži zaposlenje, kao i zaposlenog, zbog određenog svojstva, statusa, opredeljenja ili uverenja iz člana 18. ovog zakona. Diskriminacija iz člana 18. ovog zakona zabranjena je u odnosu na:uslove za zapošljavanje i izbor kandidata za obavljanje određenog posla;uslove rada i sva prava iz radnog odnosa;obrazovanje, osposobljavanje i usavršavanje; napredovanje na poslu; otkaz ugovora o radu.

Iz navedenih odredbi sledi da su najbitnije karakteristike diskriminacije na radu, pravljenje razlike prema određenom kandidatu ili zaposlenom koje mora biti neopravdano i mora biti vezano za neko lično svojstvo diskriminisanog lica. Diskriminacija može postojati u okviru iste kategorije lica. Pravljenje razlike nije diskriminatorsko ako služi ostvarenju legitimnog cilja uz poštovanje srazmernosti između primenjenih sredstava za ostvarenje cilja i cilja koji se želi ostvariti.

Imajući u vidu navedene zakonske odredbe i utvrđeno činjenično stanje, da je tužena, odnosno njen direktor zbog izmene propisa i potrebe racionalizacije i efikasnijeg rada službe doneo odluku da tužica rasporedi na drugo radno mesto, sa odgovarajućom stručnom spremom, što je u skladu sa članom 171. Zakona o radu, pravilno su nižestepeni sudovi zaključili da donošenjem ovakve odluke nije bilo neopravdanog pravljenja razlike i nejednakog postupanja prema tužiocu u odnosu na druge zaposlene, zbog nekog ličnog svojstva tužioca.

Neosnovan je navod revidenta da je diskriminisan i time što njegov sin nije primljen u radni odnos kod tužene iako je ispunjavao uslove za rad na nekoliko radnih mesta i uredno podneo prijavu, već su zaposlena lica koja uslove radnih mesta nisu ispunjavala. Ovo sa razloga što se na opisani način ne vrši akt diskriminacije u odnosu na jednakost na radu, uslove zapošljavanja i napredovanje na poslu (što je predmet tužbenog zahteva) tužioca zbog njegovih ličnih svojstava.

Neosnovani su i revizijski navodi kojima se iznosi tvrdnja da je tužilac diskriminisan jer je tužena u odnosu na druge filijale vratila radne jedinice i određene zaposlene na položaj ..., što nije slučaj i sa filijalom u ..., odnosno sa tužiocem. Unutrašnja organizacija rada pravnog lica predstavlja autonomno pravo tog pravnog lica, zbog čega se ono ne može preisptivati u parničnom postupku. Shodno novoj sistematizaciji tužilac je raspoređen na izvršilačke poslove koji odgovaraju njegovoj stručnoj spremi, ali sa nižim koeficijentom. Kada se radi Pravilniku o organizaciji i sistematizaciji poslova kao opštem aktu tuženog ocenu njegove saglasnosti sa Ustavom i zakonom daje Ustavni sud i u pogledu ocene postojanja diskriminatorskih odredbi. Neosnovano tužilac tvrdi da je diskriminisan time što su mu na osnovu Aneksa ... ugovora dodati poslovi bez promene zarade i da obavlja poslove karakteristične za rukovodioca grupe za prava iz osiguranja. Kada je u pitanju pojedinačna odluka poslodavca ili aneks ugovora o radu zaštita se može ostvariti po pravilima parničnog postupka i u slučaju kada je došlo do radnje od koje preti diskriminacija ili je već radnja diskriminacije izvršena. Sud, po zahtevu tužioca, ceni zakonitost odluke o raspoređivanju na drugo radno mesto, odnosno da li je odluka doneta u zakonitom postupku i od strane nadležnog organa poslodavca. To je ocenjeno u posebnom pravosnažno okončanom postupku odbijanjem tužbenog zahteva. Međutim, ni eventualno nezakonita odluka (aneks) ne mora predstavljati i diskriminatorsko postupanje poslodavca prema zaposlenom, već je ona diskriminatorska samo u slučaju da je poslodavac prema jednom zaposlenom neopravdano pravio razliku u odnosu na ostale zaposlene, na osnovu nekog njegovog ličnog svojstva što u ovom slučaju tužilac nije učinio verovatnim saglasno članu 45. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije. Stoga je neosnovan revizijski navod da svi elementi diskriminacije propisani Zakonom o zabrani diskriminacije postoje u konkretnom slučaju i da je to dokazano od strane tužioca.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio je kao u izreci.

Primenom odredbe člana 165. stav 1. u vezi sa članom 154. ZPP tuženom nisu dosuđeni troškovi odgovora na reviziju jer ovi troškovi i nisu bili nužni za vođenje parnice.

Predsednik veća-sudija,
dr Dragiša B. Slijepčević, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić