Istom presudom prema okrivljenom je izrečena mera bezbednosti oduzimanje predmeta, bliže navedenih u izreci presude, sa kojima će se po pravnosnažnosti presude postupiti u skladu sa zakonom.

Okrivljeni je obavezan da nadoknadi troškove krivičnog postupka unapred isplaćene iz sredstava OJT u Negotinu i VJT u Negotinu, na način i u visini odrećenoj izrekom presude, kao i troškove krivičnog postupka nastale pred Višim sudom u Negotinu, čija će visina biti određena naknadno posebnim rešenjem, dok su zakonski zastupnici oštećene dece AA i BB, upućeni da svoj imovinskopravni zahtev ostvare u parničnom postupku.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Kž1 548/22 od 04.10.2022. godine odbijena je kao neosnovana žalba branioca okrivljenog Todora Filurije i prvostepena presuda je potvrđena.

Protiv navedenih pravnosnažnih presuda, zahtev za zaštitu zakonitosti blagovremeno je podneo branilac okrivljenog Todora Filurije, advokat Nemanja Marković zbog bitne povrede odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 2. tačka 1) ZKP i povreda krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) i 3) ZKP, sa predlogom da Vrhovni kasacioni sud usvoji podneti zahtev i ukine pobijane presude i predmet vrati prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje ili da pobijane presude preinači, tako što će radnje okrivljenog kvalifikovati kao jedno produženo krivično delo obljuba zloupotrebom položaja iz člana 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika i krivično delo nedozvoljene polne radnje iz člana 182. stav 2. Krivičnog zakonika u vezi člana 180. stav 1. Krivičnog zakonika i okrivljenom izreći jedinstvenu kaznu zatvora u kraćem trajanju.

Vrhovni kasacioni sud je dostavio primerak zahteva za zaštitu zakonitosti Republičkom javnom tužiocu u skladu sa članom 488. stav 1. ZKP, te je u sednici veća koju je održao u smislu člana 490. ZKP, bez obaveštavanja Republičkog javnog tužioca i branioca okrivljenog, smatrajući da njihovo prisustvo nije od značaja za donošenje odluke, razmotrio spise predmeta i pravnosnažne presude protiv kojih je zahtev za zaštitu zakonitosti podnet, pa je nakon ocene navoda iznetih u zahtevu, našao:

Zahtev za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog Todora Filurije, je neosnovan.

Branilac okrivljenog Todora Filurije u zahtevu za zaštitu zakonitosti navodi da je nižestepenim presudama učinjena povreda zakona iz člana 438. stav 2. tačka 1) ZKP, time što se ove presude zasnivaju na dokazima na kojima se po odredbama Zakonika o krivičnom postupku presuda ne može zasnivati i to na iskazima maloletne oštećene AA i maloletnog VV, ispitanih u svojstvu svedoka iako prethodno, s obzirom da im je okrivljeni očuh, nisu upozoreni, da u konkretnom slučaju ne moraju svedočiti. Polazeći od odredbe člana 94. stav 2. ZKP, kojom je propisano da se maloletno lice, koje, s obzirom na uzrast i duševnu razvijenost nije sposobno da shvati značaj prava da je oslobođeno od dužnosti svedočenja, ne može ispitati kao svedok, osim ako to sam okrivljeni zahteva, a da u konkretnom slučaju takvog zahteva okrivljenog nije bilo, dok je veštak na glavnom pretresu izjavio da maloletni svedoci s obzirom na njihov uzrast nisu sposobni da shvate značaj prava da su oslobođeni dužnosti svedočenja, to se, prema stavu odbrane, na navedenim dokazima pravnosnažne presude ne mogu zasnivati.

Tačni su navodi branioca da su na zapisniku pred OJT u Negotinu dana 29.12.2020. godine, oštećeno dete AA i dete VV ispitani u svojstvu svedoka, a da prethodno nisu u skladu sa odredbom člana 94. stav 1. tačka 2) ZKP, s obzirom da im je okrivljeni očuh, upozoreni da ne moraju da svedoče. Pored ovoga, tačni su i navodi zahteva, da je veštak na glavnom pretresu izjavio da maloletni svedoci – deca, s obzirom na njihov uzrast nisu sposobni da shvate značaj prava da su oslobođeni dužnosti svedočenja, kao i da zahteva okrivljenog za njihovim svedočenjem, nije bilo.

Kako je zakonom predviđeno da organ postupka, ceneći uzrast i duševnu razvijenost maloletnog svedoka u svakom konkretnom slučaju, utvrdi prvenstveno sposobnost maloletnog svedoka da shvati značaj svog prava da nije dužan da svedoči, a tek zatim njegovu sposobnost da realno prenese svoja opažanja u vezi događaja, a kako je veštačenjem utvrđeno da takva sposobnost ne postoji kod maloletne dece AA i VV, odnosno da oni nisu sposobni da shvate posledice koje mogu proizaći iz njihove odluke da svedoče, a okrivljeni to nije zahtevao, to Vrhovni kasacioni sud nalazi da ispitivanje ovih svedoka od strane javnog tužioca nije ispunilo formalne uslove zakonitosti izvođenja ove dokazne radnje.

Međutim, iako su navedeni dokazi – iskaz oštećenog deteta AA i deteta VV od 29.12.2020. godine dati pred OJT u Negotinu, nezakoniti dokazi, oni nisu jedini dokazi na kojima se zasniva presuda, budući da je sud izveo i cenio i druge dokaze i to: iskaz deteta oštećene BB sa zapisnika OJT Negotin od 29.12.2020. godine, iskaze brojnih svedoka (GG, DD, ĐĐ, EE, ŽŽ), nalaz i mišljenje sudskih veštaka Dr Dragane Krasić i Marine Pančić od 08.02.2021. godine i njihove iskaze sa glavnog pretresa, nalaz i mišljenje sudskog veštaka Vladimira Radojevića od 15.05.2021. godine, te izveštaj o forenzičkom pregledu lica mesta od 04.03.2021. godine, to je očigledno da bi i bez tih dokaza bila doneta ista presuda.

Imajući u vidu da nižestepene presude nisu zasnovane samo na iskazima oštećenog deteta AA i deteta VV, te da je, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, s obzirom na druge izvedene dokaze, očigledno da bi i bez ovih dokaza bila doneta ista presuda, to neosnovano branilac okrivljenog ukazuje na bitnu povredu odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 2. tačka 1) ZKP, kao povredu postupka koja je bila od apsolutnog uticaja na zakonitost i pravilnost pravnosnažnih presuda.

Pored ovoga, neosnovani su i navodi zahteva, kojima, ukazujući na istu povredu zakona, branilac kao nezakonit dokaz na kome se ne može zasnivati presuda, označava „iskaz“ oštećenog deteta AA dat pred veštacima KC Niš, a shodno tome i samo veštačenje, ističući da veštaci nisu imali zakonsko ovlašćenje da uzimaju iskaz od oštećenog deteta, jer nisu organ postupka i samim tim nisu mogli da je ispituju, posebno imajući u vidu da tome nije prisustvovala majka oštećenog deteta, kao njen zakonski zastupnik.

Međutim, suprotno iznetim navodima, iz nalaza i mišljenja veštaka prim dr Dragane Krasić i spec. med. psihologa ZZ od 08.02.2021. godine proizilazi da je veštačenje oštećenog deteta AA obavljeno u jednom delu u prisustvu majke II, a zatim u prisustvu majčine sestre, koja je sa njima došla na ispitivanje, iz čega proizilazi da je između njih postojao dogovor oko toga ko će i u kom trenutku prisustovati ispitivanju oštećenog deteta, s tim što je nakon tog dela razgovora majka pozvana radi daljih informacija i nastavka veštačenja. Činjenica da je prilikom psihijatrijsko psihološkog veštačenja oštećenog deteta, obavljen pregled oštećene, koji podrazumeva i njenu opservaciju putem psihijatrijsko dijagnostičkog intervjua uz testovnu obradu od strane psihijatra i psihologa, koji su kao stručna lica ovlašćeni da razgovaraju sa maloletnim oštećenim licima, u cilju dobijanja podataka i to kako onih koji se tiču njihovih porodičnih prilika i odrastanja, tako i onih vezanih za kritični događaj, u cilju sagledavanja njihove ličnosti sa raznih aspekata koja pravila struke nalažu, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ni na koji način ne kompromituje predmetni nalaz i mišljenje i ne utiče na njegovu zakonitost u smislu navoda zahteva, obzirom da ne predstavlja „ispitivanje“ oštećene, kako to navodi branilac. Ovo tim pre, što ono što je oštećena predočila veštacima prilikom pregleda, nije korišćeno tokom postupka u pogledu pravnih pitanja o kojima se odlučuje, već isključivo u cilju ispunjenja zadatka veštačenja.

Samim tim, izjave koje je oštećeno dete AA dala veštacima, angažovanim od strane organa postupka u cilju zaštite njenog interesa i sprečavanja mogućeg štetnog uticaja krivičnog postupka na njenu ličnost i razvoj, u smislu članova 150. i 152. Zakona o maloletnim učiniocima krivičnih dela i krivičnopravnoj zaštiti maloletnih lica i članova 30. stav 1. i 31. stav 1. tačka đ) Zakona o potvrđivanju Konvencije Saveta Evrope o zaštiti dece od seksualnog iskorišćavanja i seksualnog zlostavljanja, ne predstavljaju samostalan dokaz, već sastavni deo nalaza i mišljenja veštaka, sačinjenog u skladu sa naredbom suda i u skladu sa pravilima struke, koji kao takav predstavlja zakonit dokaz na kome se presuda, suprotno navodima branioca, može zasnivati. Ovo posebno imajući u vidu, da eventualno nepostupanje shodno odredbama kojima se pruža krivično pravna zaštita maloletnim oštećenim licima svakako nije na štetu okrivljenog, već u tom slučaju može biti isključivo na štetu oštećenog lica.

Shodno svemu iznetom, Vrhovni kasacioni sud nalazi da pobijane pravnosnažne presude nisu donete uz bitnu povredu odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 2. tačka 1) ZKP.

Ukazujući na povredu krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) ZKP branilac okrivljenog u zahtevu za zaštitu zakonitosti ističe da su prvostepeni i drugostepeni sud pogrešno zaključili da se u konkretnom slučaju radi o dva krivična dela i to o produženom krivičnom delu obljuba zloupotrebom položaja iz člana 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika u sticaju sa produženim krivičnim delom prikazivanje, pribavljanje i posedovanje pornografskog materijala i iskorišćavanje maloletnog lica za pornografiju iz člana 185. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika. Branilac suštinski navodi da su radnje izvršenja krivičnog dela iz člana 185. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika predstavljale samo fazu u izvršenju krivičnog dela iz člana 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika i u odnosu na to delo se pokazuju kao bagatelne, pa je okrivljeni mogao biti osuđen samo za jedno krivično delo i to krivično delo iz člana 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika koje predstavlja intenzivniju povredu istog zaštitnog objekta i isključuje postojanje krivičnog dela iz člana 185. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika.

Izneti navodi zahteva se, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ne mogu prihvatiti kao osnovani, iz sledećih razloga:

Krivično delo iz člana 181. stav 1. Krivičnog zakonika čini onaj ko zloupotrebom svog položaja navede na obljubu ili sa njom izjednačen čin lice koje se prema njemu nalazi u odnosu kakve podređenosti ili zavisnosti, a krivično delo iz stava 2. ovog člana čini nastavnik, vaspitač, staralac, usvojilac, roditelj, očuh, maćeha ili drugo lice koje zloupotrebom svog položaja ili ovlašćenja izvrši obljubu ili sa njom izjednačen čin sa maloletnikom koji mu je poveren radi učenja, vaspitavanja, staranja ili nege, dok krivično delo iz stava 3. istog člana postoji ako je delo iz stava 2. ovog člana učinjeno prema detetu.

Krivično delo iz član 185. stav 1. Krivičnog zakonika čini onaj ko maloletniku proda, prikaže ili javnim izlaganjem ili na drugi način učini dostupnim tekstove, slike, audio-vizuelne ili druge predmete pornografske sadržine ili mu prikaže pornografsku predstavu, a krivično delo iz stava 3. istog člana postoji ako je delo iz st. 1. i 2. ovog člana izvršeno prema detetu.

Iz činjeničnog opisa radnji okrivljenog opisanih u izreci pravnosnažne presude, proizilazi da je isti u više navrata zloupotrebom svog položaja naveo na čin izjednačen sa obljubom dete koje se prema njemu nalazilo u odnosu podređenosti i zavisnosti, na način opisan u izreci presude pod tačkom 1. (član 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika), kao i da je u više navrata učinio dostupnim audio vizuelne pornografske sadržaje i u više navrata oštećenom detetu prikazao različite pornografske sadržaje, na način opisan u ireci presude pod tačkom 2. (član 185. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika).

U konkretnom slučaju, ne može biti reči o tome da je produženo krivično delo iz člana 185. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika bagatelno u odnosu na produženo krivično delo iz člana 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika, niti se radnje okrivljenog opisane pod tačkom 2. izreke presude mogu smatrati „pripremnim“ radnjama za izvršenje krivičnog dela iz člana 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika opisanog pod tačkom 1. izreke, imajući u vidu da iz okolnosti - da je okrivljeni u više navrata korišćenjem odnosa očuh- pastorka iz koga proističe njegov poseban uticaj i moć nad detetom i podređenost i zavisnost oštećenog deteta u odnosu na njega zloupotrebio položaj poverenja i autoriteta i uticao i nametnuo oštećenom detetu da zajedno, korišćenjem mobilnih telefona gledaju audio vizuelne pornografske sadržaje, govoreći joj da će to biti njihova tajna, proizilazi da je na taj način radnjama okrivljenog ostvareno biće produženog krivičnog dela prikazivanje, pribavljanje i posedovanje pornografskog materijala i iskorišćavanje maloletnog lica za pornografiju iz člana 185. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika, kao zasebnog krivičnog dela.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilno nižestepeni sud radnje okrivljenog opisane u optužnom aktu javnog tužioca i utvrđene u izreci prvostepene presude, pravno kvalifikovao kao produženo krivično delo obljuba zloupotrebom položaja iz člana 181. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika i produženo krivično delo prikazivanje, pribavljanje i posedovanje pornografskog materijala i iskorišćavanje maloletnog lica za pornografiju iz člana 185. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. Krivičnog zakonika, za koja je, okrivljeni u ovom krivičnom postupku, pod tačkom 1) i 2) izreke presude pravnosnažno oglašen krivim i osuđen, tako da u konkretnom slučaju na štetu okrivljenog nije učinjena povreda krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) ZKP, na koju se neosnovano ukazuje zahtevom branioca okrivljenog.

Ukazujući na povredu krivičnog zakona iz člana 439. tačka 3) ZKP, branilac okrivljenog navodi da su nižestepeni sudovi u svojim odlukama kao otežavajuću okolnost cenili činjenicu da je okrivljeni krivična dela izvršio sa direktnim umišljajem. Kako se krivična dela za koja je okrivljeni oglašen krivim mogu izvršiti samo sa direktnim umišljajem, to je prema stavu odbrane na opisani način sud povredio odredbu člana 54. stav 3. Krivičnog zakonika, ceneći obeležje krivičnog dela, kao otežavajuću okolnost.

Kako je drugostepeni sud, ispitujući prvostepenu presudu u delu odluke o krivičnoj sankciji povodom žalbe branioca okrivljenog, kao otežavajuće okolnosti za razliku od prvostepenog suda, cenio jačinu ugrožavanja zaštićenog dobra posebno nad oštećenim detetom AA, kod koje su prema nalazu i mišljenju veštaka KC Niš evidentirani znaci odloženih emocionalnih manifestacija traumatskog karaktera tipa preosetljivosti, nestabilnosti raspoloženja sa anticipiranjem budućih simptoma kroz razvoj i odrastanje, kao i stepen krivice, to Vrhovni kasacioni sud nalazi da pravnosnažnim presudama na štetu okrivljenog, nije učinjena povreda krivičnog zakona iz člana 439. tačka 3) ZKP u vezi člana 54. stav 3. Krivičnog zakonika.

Iz napred navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je, na osnovu člana 491. stav 1. ZKP, doneo odluku kao u izreci ove presude.

Zapisničar-savetnik,                                                                                                               Predsednik veća-sudija,

Andrea Jakovljević,s.r.                                                                                                           Biljana Sinanović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić