U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, tužilja je bila u radnom odnosu kod tuženog, raspoređena na poslove referenta veleprodaje, do donošenja pobijanog rešenja tuženog od 10.11.2010. godine, kojim joj je otkazan ugovor o radu, primenom člana 179. stav 1. tačka 9. Zakona o radu. Ocenjujući zakonitost pobijanog rešenja, sudovi su utvrdili da je zbog ekonomskih teškoća, iskazanih kroz finasijski gubitak u poslovanju tokom 2009. godine i prvih šest meseci 2010. godine, tuženi izvršio organizacione promene i u tom cilju doneo novi Pravilnik o organizaciji i sistematizaciji poslova, koji je stupio na snagu 29.09.2010. godine, kojim je, između ostalog, na radnom mestu referenta veleprodaje, na koje je tužilja bila raspoređena, broj izvršilaca smanjen sa 3 na 2. Utvrđeno je i da je, zbog čestog odsustva tužilje sa rada, usled bolovanja, 30.08.2010. godine, tuženi sa zaposlenom M.G. zaključio Aneks ugovora o radu, kojim je ona raspoređena na poslove referenta veleprodaje počev od 25.08.2010. godine. Utvrđivanje viška zaposlenih vršeno je na osnovu ocene rada svih 12 zaposlenih, između ostalog i sva 4 referenta na radnom mestu referenta veleprodaje, koju je dao neposredni rukovodilac, te kojom je tužilja ocenjena najlošijom ocenom. Odluka o ocenjivanju zaposlenih nije obrazložena.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, sudovi su usvojili tužbeni zahtev i poništili rešenje o otkazu ugovora o radu tužilji, nalazeći da je raspoređivanjem druge zaposlene na poslove koje je obavljala tužilja, tuženi sam doprineo da tužilja bude proglašena tehnološkim viškom, s obzirom da mu nije mogla biti nepoznata činjenica da će u kratkom periodu od njenog raspoređivanja na tom radnom mestu doći do smanjenja broja izvršilaca. Pri tom, sudovi nalaze i da je vrednovanja rada zaposlenih izvršeno suprotno članu 55. Kolektivnog ugovora, s obzirom da ocena data od strane neposrednog rukovodioca nije obrazložena, a pored toga tužilja je u dužem vremenskom periodu bila sprečena za rad, pa je u takvoj situaciji, prilikom ocenjivanja stavljena u nepovoljniji period u odnosu na ostale zaposlene na istim poslovima. Na ovaj način sudovi nalaze da su u postupku donošenja pobijanog rešenja učinjeni propusti, koje i rešenje čine nezakonitim.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Naime, u slučaja otkaza ugovora o radu zaposlenom, kao tehnološkom višku - primenom člana 179. tačka 9. ovog Zakon o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05 i 61/05), odredbom člana 182. Zakona, za poslodavca jeste propisano ograničenje, po kome on ne može na istim poslovima zaposliti drugo lice, ali se to ograničenje odnosi na zaposlenje, a ne i na raspoređivanje, i na period od šest meseci od dana prestanka radnog odnosa zaposlenom koji je proglašen tehnološkim viškom. Raspoređivanje drugog zaposlenog (pre organizacionih promena) na radno mesto na kome će se kasnije utvrditi da ima viška zaposlenih, odnosno na radno mesto za koje je doneta odluka o smanjenju broja izvršilaca, može voditi nezakonitosti odluke o prestanku radnog odnosa, ali samo u slučaju kada sud utvrdi da je odluka o raspoređivanju jednog zaposlenog na radno mesto na kome je u postupku organizacionih promena došlo do smanjenja broja izvršilaca i proglašenja drugog lica za tehnološki višak, došlo zloupotrebom ovlašćenja poslodavca, a ne zbog potrebe bolje organizacije rada i ostvrivanja boljih poslovnih rezultata. Imajući ovo u vidu, kao i da sudovi nisu utvrdili da se u konkretnom slučaju radi o zloupotrebi ovlašćenja od strane tuženog, Vrhovni kasacioni sud nalazi da se za sada ne može može prihvatiti zaključak sudova o nezakonitosti pobijane odlluke samo na osnovu činjenice da je tuženi morao znati da će na poslovima referenta veleprodaje, u kratkom vremenskom periodu nakon raspoređivanja M.G., doći do smanjenja broja izvršilaca na tom radnom mestu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se za sada ne može prihvatiti ni zaključak sudova da je odluka neposrednog rukovodioca, o vrednovanju rezultata rada zaposlenih, doneta suprotno članu 56. Kolektivnog ugovora tuženog, s obzirom da ista nije obrazložena.

Naime, članom 56. Kolektivnog ugovora tuženog, određena su merila na osnovu kojih se vrednuju rezultati rada zaposlenih, a to su: ostvaren učinak – na poslovima na kojima su utvrđeni normativi i standardi rada (stav 1. alineja 1. ovog člana), obrazložene ocene neposrednog rukovodioca – na radnim mestima za koja nisu utvrđeni normativi i standardi rada (alineja 2.), poštovanje radne discipline i iskorišćenost radnog vremena (alineja 3. i 4. istog stava). Iz navedenog proizlazi da je neposredni rukovodilac bio u obavezi da obrazloži svoju odluku o oceni rada zaposlenog samo u slučaju kada se radi o poslovima radnog mesta za koja nisu utvrđeni normativi i standardi rada, a sudovi su propustili da utvrde da li se u konkretnom slučaju radi o takvom radnom mestu. Pri tom, kada zaposleni u sudskom postupku, u kome osporava odluku o prestanku radnog odnosa po ovom osnovu, osporava i odluku o vrednovanju njegovog rada (koji je bio jedan od kriterijuma prilikom utvrđivanja viška zaposlenih), a ocenjivanje svih zaposlenih je, kao u konkretnom slučaju, učinjeno na isti način, odnosno svima su određene pojedinačne ocene po svim merilima određenim članom 56. stav 1. Kolektivnog ugovora, eventualni propust u vidu nedostatka obrazloženja odluke o ocenjivanju, može se otkloniti saslušanjem neposrednog rukovodioca, koji će u sudskom postupku dati razloge za svoju ocenu.

Stavom 2. člana 56. Kolektivnog ugovora određeno je da se merila utvrđena stavom 1. ovog člana, utvrđuju najmanje za period od godinu dana rada pre donošenja programa, odnosno pre utvrđivanja viška zaposlenih. Imajući ovo u vidu, sudovi su bili u obavezi da utvrde za koji period je tužilja vrednovana od strane neposrednog rukovodioca, odnosno da li je prilikom ocenjivanja on cenio njen rad u periodu od godinu dana koji je ona provala na radu (izuzimajući periode u kojima je bila na bolovanju) ili je to učinio uzimajući u obzir kalendarsku godinu pre donošenja odluke o tehnološkom višku, uz umanjenje ocene rada zbog njenih češćih i dužih opravdanih odsustava sa rada. Tek pošto utvrde ove činjenice sudovi mogu dati pravilan zaključak da li je tužilja prilikom ocenjivanja, zbog opravdanih odsustava sa rada, stavljena u nepovoljniji položaj u odnosu na ostale zaposlene.

Imajući u vidu izneto, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nepotpuno utvrđeno, pa su primenom člana 407. stav 2. ZPP, nižestepene odluke ukinute, a predmet vraćen Osnovnom sudu u Gornjem Milanovcu, u skladu sa članom 3. stav 1. tačka 17. Zakona o sedištima i područjima sudova i javnih tužilaštava („Sl.glasnik RS“ br.101/13)

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će utvrdi činjenice koje su od uticaja na osnovanost tužbenog zahteva, imajući u vidu primedbe iz ovog rešenja, pa pravilnom primenom materijalnog prava doneti novu i zakonitu odluku.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.