U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Vesne Popović, predsednika veća, Lidije Đukić i Božidara Vujičića, članova veća, u pravnoj stvari tužioca D.Ć. iz Z., čiji je punomoćnik G.S., advokat iz Č., protiv tužene Republike Srbije – Ministarstvo unutrašnjih poslova, Policijska uprava Z., koju zastupa Državno pravobranilaštvo, radi isplate, vrednosti predmeta spora 108.789,68 dinara, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 671/15 od 13.05.2015. godine, u sednici održanoj 16.12.2015. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 671/15 od 13.05.2015. godine, kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 395. ZPP.

ODBIJA SE revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 671/15 od 13.05.2015. godine u delu kojim je odlučeno o zahtevu tužioca za isplatu troškova za ishranu u toku rada i neisplaćenog regresa.

UKIDA SE se presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 671/15 od 13.05.2015. godine i presuda Osnovnog suda u Zrenjaninu P1 111/15 od 12.02.2015. godine u delu kojim je odlučeno o zahtevu tužioca za isplatu manje plaćene naknade za prekovremeni i noćni rad i rad u dane državnih i verskih praznika, sa pripadajućim doprinosima, kao i u delu kojim je odlučeno o troškovima postupka i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje u tom delu.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Zrenjaninu P1 111/15 od 12.02.2015. godine, stavom prvim izreke odbijen je tužbeni zahtevi kojim je tužilac tražio da se obaveže tužena da mu plati ukupno 108.789,68 dinara i to na ime rada u dane državnih i verskih praznika, za prekovremeni i noćni rad, za periode i u pojedinačnim mesečnim iznosima sa pripadajućom zakonskom kamatom, bliže određenim ovim stavom izreke, kao i da nadležnom Fondu PIO i Fondu zdravstvenog osiguranja u korist tužioca uplati odgovarajuće doprinose, kao i da mu plati naknadu na ime troškova za ishranu u toku rada i neisplaćenog regresa za godišnji odmor, za periode i u pojedinačnim mesečnim iznosima sa pripadajućom zakonskom kamatom, bliže određenim ovim stavom izreke. Stavom drugim izreke odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 671/15 od 13.05.2015. godine, žalba tužioca je odbijena i prvostepena presuda potvrđena.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tužilac je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložio da se o reviziji odluči kao posebnoj reviziji, primenom člana 395. ZPP, zbog potrebe ujednačavanja sudske prakse.

Rešenjem R4 59/15 od 10.09.2015. godine, Apelacioni sud u Novom Sadu je predložio Vrhovnom kasacionom sudu da odluči o reviziji tužioca, kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 395. ZPP.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilan stav Apelacionog suda u Novom Sadu da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužioca, primenom člana 395. ZPP, imajući u vidu da je tužilac uz reviziju dostavio odluke Apelaciong suda u Kragujevcu, Nišu i Novom Sadu, iz kojih proizilazi da su osnovani navodi o različitom postupanju (odlučivanju) apelacionih sudova u istoj pravnoj stvari, što ukazuje na potrebu odlučivanja o reviziji, kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanje sudske prakse apelacionih sudova, zbog čega je i odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 399. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br.125/04 i 111/09, koji zakon se u konkretnom slučaju primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. ZPP – objavljenog u „Sl. glasniku RS“ br.72/11), pa je našao da je revizija delimično osnovana, a delimično neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge povrede postupka, zbog kojih se, primenom člana 398. stav 1. ZPP, revizija može izjaviti.

Prema do sada utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je zaposlen kod tužene, a rešenjem od 24.04.2008. godine raspoređen je na radno mesto policajca. Istim rešenjem tužiocu je određena i visina plate, u skladu sa članom 3, 4. i 7. Pravilnika o platama zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova od 26.06.2006. godine, na koji način mu je, počev od 07.04.2009. godine, određen ukupan koeficijent za obračun i isplatu plate u visini od 18,27. Poređenjem koeficijenta tužioca sa koeficijentom M.P., zaposlene kod tužene na daktilografskim i administrativno tehničkim poslovima, kojoj je određen ukupan koeficijent 12,84, utvrđeno je da je prema članu 3. Pravilnika - osnovni koeficijent, tužilac razvrstan u 20. platni razred sa koeficijentom 9,96, a uporedna radnica u 31. platni razred sa koeficijentom 6,68; prema članu 4. Pravilnika - dodatni koeficijent (prema stručnoj spremi i radnom statusu- mestu) tužiocu je određen koeficijent 6,52, a uporednoj radnici 4,61, iako oboje imaju IV stepen stručne spreme, a prema članu 7. Pravilnika – dodatni koeficijent za zvanje odnosno čin, tužiocu je određen koeficijent 1,79, a uporednoj radnici, u zvanju referenta, koeficijent 1,55. Ocenom nalaza sudskog veštaka, sudovi su utvrdili broj časova prekovremenog i noćnog rada, kao i rada u dane državnih i verskih praznika tužioca (neredovnost u radu), te je utvrđeno i da mu je obračun i isplata plata vršen za 174 časa mesečno. Poređenjem plate tužioca sa uporednim radnikom, M.P., sudovi su utvrdili da je u utuženom periodu, dodatni koeficijet tužioca u odnosu na dodatni koeficijent M.P., veći za 41,43%. Sudovi su utvrdili i da tužiocu u spornom periodu nisu plaćeni troškovi za ishranu u toku rada i regres za godišnji odmor.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, sudovi nalaze da je za utuženi period, u odnosu na traženu neredovnost u radu, tužiocu već izvršeno uvećanje plate preko 30%, kroz uvećanje dodatnog koeficijenta-nakon 01.07.2006. godine (početak primene Pravilnika tužene od 26.06.2006. godine), u skladu sa članom 147. u vezi člana 146. stav 1. Zakona o policiji, čime je tužena ispunila svoju obavezu prema njemu po ovom osnovu, u smislu člana 295. ZOO, što i tužbeni zahtev u ovom delu čini neosnovanim.

Pobijanom pravnosnažnom odlukom odbijen je i tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio isplatu naknade troškova ishrane u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora, jer za to ne postoji pravni osnov, s obzirom da ove naknade nisu predviđene ni Zakonom o platama državnih službenika i nameštenika, ni Uredbom o naknadi troškova i otpremnini državnih službenika, kao ni Posebnim kolektivnim ugovorom za državne organe, koji su bili na snazi u utuženom periodu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se revizijom neosnovano ukazuje da je prilikom odlučivanja o delu tužbenog zahteva, kojim je odlučeno o zahtevu za isplatu troškova ishrane u toku rada i regresa za godišnji odmor pogrešno primenjeno materijalno pravo.

Naime, u skladu sa članom 1. stav 2. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika („Sl. glasnik RS“ br.101/07), po kome se pojedina prava i dužnosti državnih službenika u pojedinim organima mogu posebnim zakonom urediti i drugačije, ako to proizilazi iz prirode njihovih poslova, na određivanje visine plate zaposlenih kod tužene primenjuju se odredbe člana 146 i 147. Zakona o policiji (“Sl.glasnik RS” br.101/05 i 63/09, koji je bio na snazi u utuženom periodu) i podzakonski akti doneti u sprovođenju Zakona o policiji. Navedenim propisima nisu regulisane i naknade troškova i druga primanja zaposlenih kod tužene, u koje spadaju između ostalog i troškovi ishrane u toku rada i regres za godišnji odmor. U takvoj situaciji, za određivanje postojanja prava na isplatu ovih troškova, ima mesta primeni Zakona o platama državnih službenika i nameštenika („Sl. glasnik RS“ br.101/07), kao posebnog zakona, koji reguliše primanja državnih službenika. Međutim, pravo na naknadu ovih troškova nije izričito predviđeno ni Zakonom o platama državnih službenika i nameštenika, već je, članom 39. Zakona, samo propisana mogućnost da se posebnim kolektivnim ugovorom za državne organe, mogu predvideti i druga primanja državnih službenika, prema opštim propisima o radu. Dakle državni službenici i nameštenici mogu imati pravo na isplatu ove vrste troškova samo ako je to predviđeno posebnim kolektivnim ugovorom ili drugim podzakonskim aktom, što u konkretnoj situaciji nije slučaj, s obzirom da ni Posebni kolektivni ugovor za državne organe („Sl. glasnik RS“ br.95/08), ni Uredba o naknadi troškova i otpremnini državnih službenika („Sl. glasnik RS“ br.86/07 i 93/07), ne predviđaju pravo zaposlenih u državnim organima na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Shodno iznetom, sudovi pravilnom primenom materijalnog prava nalaze da ne postoji zakonom propisan osnov za isplatu tužiocu ove vrste troškova, pa je pravilno u tom delu odbijen tužbeni zahtev, kao neosnovan.

Na osnovu iznetog, primenom člana 405. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Međutim, navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava u delu kojim je odlučeno o zahtevu za isplatu naknade za prekovremeni i noćni rad i za rad u dane državnih i verskih praznika, su osnovani.

Zakonom o policiji („Sl.glasnik RS“ br.101/05 i 63/09, koji je bio na snazi u spornom, utuženom periodu), određeno je da se osnovna plata zaposlenih kod tužene, sastoji od osnovice koju utvrđuje Vlada i osnovnog i dodatnog koeficijenta u odnosu na zvanje, radna mesta, odnosno poslove na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, posebne uslove rada, opasnost, odgovornost i složenost poslova (član 146. stav 2. Zakona). Dodatni koeficijent utvrđen u skladu sa članom 146. stav 2. ovog Zakona, primenom na osnovicu uvećava platu za 30 do 50% u odnosu na plate drugih državnih službenika (član 147. stav 1.), a uz saglasnost Vlade, za pojedine kategorije zaposlenih mogu se utvrditi dodatni koeficijenti koji omogućavaju uvećanje i za više od 50% u odnosu na plate drugih državnih službenika (član 147. stav 2. istog Zakona). Pravilnikom o platama zaposlenih u MUP-u, od 26.06.2006. godine, određeni su dodatni koeficijenti zaposlenih.

Pravilna primena navedenih zakonskih odredaba podrazumeva da policajci i ovlašćena službena lica zaposlena kod tužene, počev od stupanja na snagu Pravilnika o platama od 26.06.2006. godine do 08.12.2011. godine, kada su stupile na snagu izmene Zakona o policiji (“Sl.glasnik RS” 92/11), nemaju pravo na uvećanje plate po osnovu neredovnosti u slučaju da je njihova plata već uvećana 30 do 50% u odnosu na plate drugih državnih službenika.

Da li je plata policajca koji ima status ovlašćenog službenog lica uvećana za navedeni procenat, predstavlja faktičko pitanje, koje je potrebno utvrditi u svakom konkretnom slučaju i to poređenjem sa platom policijskog službenika istog stepena školske spreme koji takođe ima status ovlašćenog službenog lica, ali koji nema neredovnost u radu. Pri tom, sama sadržina odredbe člana 147. Zakona, ukazuje da prilikom utvrđivanja da li je tužiocu već uvećana plata po ovom osnovu, uporedni radnik ne može biti državni službenik kome je u startu utvrđen niži koeficijent već po osnovu radnog statusa – radnog mesta i po osnovu razvrstavanja u znatno niži platni razred (kako je učinjeno u sprovedenom postupku pred nižestepenim sudovima).

Imajući ovo u vidu, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pobijanom odlukom pogrešno primenjeno materijalno pravo kada je okolnost - da li je tužiocu već priznato i utvrđeno pravo na uvećanu zaradu po osnovu prekovremenog i noćnog rada, kao i za rad u dane državnih i verskih praznika, utvrđena stavljanjem u srazmeru koeficijenta tužioca sa koeficijentom referenta kome je po osnovu platnog razreda i radnog mesta već određen znatno niži koeficijent za obračun plate.

Na ovaj način, pobijanom odlukom je o osnovanosti ovog dela tužbenog zahteva odlučeno uz pogrešnu primenu materijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, pa je Vrhovni kasacioni sud, primenom člana 407. stav 2. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u stavu trećem izreke.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će činjenično stanje utvrditi u skladu sa primedbama iz ove odluke, a potom pravilnom primenom materijalnog prava, doneti novu i zakonitu odluku.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.