U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Milomira Nikolića, predsednika veća Slađane Nakić Momirović, Marine Govedarica, Ljubice Milutinović i Biljane Dragojević, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca G.LJ. iz sela T., čiji je punomoćnik S.A., advokat iz N., protiv tuženog Ž.S., AD B., Organizaciona jedinica iz N., radi isplate razlike zarade za rad u smenama, odlučujući o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 1823/15 od 02.09.2015. godine, na sednici održanoj 10.02.2016. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 1823/15 od 02.09.2015. godine, kao izuzetno dozvoljenoj reviziji.

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž1 1823/15 od 02.09.2015. godine i presuda Osnovnog suda u Nišu P1 2545/2014 od 02.04.2015. godine, tako što se usvaja kao osnovan tužbeni zahtev tužioca G.LJ. iz sela T. i obavezuje tuženi Ž.S., AD B., Organizaciona jedinica iz N. da isplati tužiocu na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade zarade za rad u smenama i to, za:

- april 2012. godine, iznos od 5.410,70 dinara,

- maj 2012. godine, iznos od 5.512,56 dinara,

- jun 2012. godine, iznos od 3.077,14 dinara,

- jul 2012. godine, iznos od 1.968,48 dinara,

 

- avgust 2012. godine, iznos od 5.512,56 dinara,

- septembar 2012. godine, iznos od 5.512,56 dinara,

- oktobar 2012. godine, iznos od 4.284,50 dinara,

- novembar 2012. godine, iznos od 931,84 dinara, i

- decembar 2012. godine, iznos od 4.820,60 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom, počev od 15. u tekućem mesecu za prethodni mesec pa do konačne isplate.

OBAVEZUJE SE tuženi da naknadi tužiocu troškove postupka po redovnom i vanrednom pravnom leku u ukupnom iznosu od 47.668,6632 dinara.

O b r a z l o ž e nj e

Osnovni sud u Nišu, presudom P1 2545/2014 od 02.04.2015. godine, odbio je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca, kojim je tražio da se obaveže tuženi da plati tužiocu na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade zarade za rad u smenama i to, za: april 2012. godine, iznos od 5.410,70 dinara, za maj 2012. godine, iznos od 5.512,56 dinara, za jun 2012. godine, iznos od 3.077,14 dinara, za jul 2012. godine, iznos od 1.968,48 dinara, za avgust 2012. godine, iznos od 5.512,56 dinara, za septembar 2012. godine, iznos od 5.512,56 dinara, za oktobar 2012. godine, iznos od 4.284,50 dinara, za novembar 2012. godine, iznos od 931,84 dinara i za decembar 2012. godine, iznos od 4.820,60 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 15. u tekućem mesecu za prethodni mesec pa do konačne isplate, kod svake pojedinačne isplate (stav prvi izreke). Obavezao je tuženog da naknadi tužiocu troškove postupka u iznosu od 75.627,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 59.000,00 dinara, od dana presuđenja pa do konačne isplate (stav drugi izreke).

Apelacioni sud u Nišu, presudom Gž1 1823/15 od 02.09.2015. godine, odbio je kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio presudu Osnovnog suda u Nišu P1 2545/14 od 02.04.2015. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, usled

potrebe za razmatranjem pravnih pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Sl. glasni RS“, broj 72/11, 49/13-US, 74/13-US i 55/14), a u vezi člana 23. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, broj 55/14), ocenio da je radi ujednačavanja sudske prakse, revizija tužioca izuzetno dozvoljena, s obzirom na stav Vrhovnog kasacionog suda izražen u presudi Rev2 806/2014 od 05.11.2014. godine.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP, pa je utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U provedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme. Tužilac je na osnovu ugovora o radu od 05.03.2003. godine, obavljao kod tuženog poslove manevriste u Sekciji za STP N., stanica P., sa zaradom po koeficijentu od 1,81, dok je na osnovu aneksa broj 2 od 13.09.2010. godine, obavljao iste poslove i koeficijent iznosio 2,05. Ugovorom o radu je propisano da zaposleni ima pravo na zaradu, zaradu na osnovu ostvarenih rezultata rada, uvećanu zaradu, naknadu zarade i druga primanja u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom. Zarada tužiocu u periodu od 01.12.2009. godine do 05.03.2012. godine, kada je radio na radnom mestu manevriste po modelu 12/24 i 12/48, a od 06.03.2012. godine do 31.12.2012. godine, na radnom mestu čistač skretnica po modelu 12/36, bila uvećana za 4% za rad u turnusima i smenama. U toku postupka pravnosnažno je presuđeno za deo zahteva u periodu od decembra 2009. godine do marta 2012. godine, kada je tužilac radio po modelu 12/24 i 12/48. Tužilac je opredelio zahtev prema nalazu i mišljenju veštaka.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev tužioca, radi isplate na ime razlike između isplaćene i pripadajuće zarade u periodu od aprila 2012. godine do decembra 2012. godine.

Drugostepeni sud je zaključio da u konkretnom slučaju, poslovi koje je tužilac obavljao u spornom periodu nisu bili organizovani u tri smene, niti je isti u spornom periodu radio po smenama kontinuirano, već je radio po modelu radnog vremena 12/36, odnosno neprekidno je radio 12 sati, a 36 sati odmarao, u kom slučaju nema smenskog rada, niti izmene smena, te da tužiocu za sporni period ne pripada pravo na traženu razliku zarade na osnovu rada u smenama, zbog čega je neosnovan tužbeni zahtev tužioca.

Ovakav zaključak se ne može prihvatiti kao pravilan, zbog čega se osnovano u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, na koji zakonski razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP.

Odredbom člana 65. stav 1. tačka 4. Kolektivnog ugovora JP Ž.S. (''Službeni glasnik RS'' br. 84/02...46/2011) propisano je da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu, za rad u smenama i turnusu u visini od 2% od osnovne zarade, a tačkom 5. ovog člana, da rad u turnusu za zaposlene koji neposredno učestvuju u vršenju železničkog saobraćaja u visini 4% od osnovne zarade.

Odredbom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ 24/05, 61/2005 i 54/09) propisano je da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu i to za rad noću i rad u smenama, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade - najmanje 26% od osnovice.

Odredbama člana 80. stav 1. i 2. Zakona o bezbednosti u železničkom saobraćaju („Službeni list SRJ“, broj 60/98 i 36/99, ''Službeni glasnik RS'' br. 101/05), propisano je da ukupno radno vreme voznog ili staničnog osoblja iznosi 40 časova u sednici. Izuzetno od odredbe stava 1. ovog člana ukupno radno vreme voznog ili staničnog osoblja može za određeni period trajati duže od 40 časova u sedmici, pod uslovima utvrđenim opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom Železničko-transportnog preduzeća, s tim da radno vreme u proseku u toku godine ne bude duže od 40 časova sedmično. Odredbom člana 81. stav 1. ovog zakona, da, ukupno trajanje smene voznog ili staničnog osoblja iznosi najviše 12 časova. Prema članu 83. ovog zakona, ukupno trajanje smene železničkih radnika iz člana 81. zakona izuzetno se može produžiti za najviše 4 časa u toku jedne smene u propisanim slučajevima, s tim da rad duži od punog radnog vremena ne može trajati duže od 10 časova u radnoj sedmici po radniku.

Uputstvom o organizaciji i evidenciji radnog vremena kod tuženog br.300/2003-6 od 13.01.2003. godine, predviđeno je da je turnus rad u smenama gde se poslovi neprekidno obavljaju tokom svih 24 sata dnevno. Članom 7. Uputstva je predviđeno da u zavisnosti od potrebe procesa rada raspored radnog vremena može da se odredi tako da zaposleni radi, između ostalog, i u turnusu sa smenama koje se neprekidno smenjuju i smenama koje se smenjuju sa prekidima. Ovim uputstvom je takođe predviđeno da zaposlenima koji rade u turnusu, smene traju 12 ili 8 časova.

Iz direktive EU 2003/88/EC propisano je da je smenski rad definisan kao način organizacije rada u kome radnici menjaju jedni druge na istom radnom mestu u skladu sa određenim obrascem, uključujući i obrazac rotiranja koji može biti neprekidan ili sa prekidima (kontinuiran ili diskontinuiran) iziskujući potrebu da radnik radi u različito vreme tokom određenog perioda dana ili noći; da se turnus u svom jezičkom značenju izjednačava sa smenskim radom.

Iz navedenog proizilazi da kada se zaposleni na istom poslu smenjuju prema unapred utvrđenom redosledu se onda radi o smenskom radu, a ne o preraspodeli radnog vremena. Između smenskog rada i preraspodele radnog vremena postoje suštinske razlike. Preraspodela radnog vremena se vrši kad to zahteva priroda delatnosti, organizacija rada, bolje korišćenje sredstava rada, racionalnije korišćenje radnog vremena i izvršavanja određenog posla u utvrđenim rokovima (član 57. Zakona o radu). Priroda delatnosti je razlog za preraspodelu kod sezonskih poslova (građevinarstvo, turizam, proizvodnja toplotne energije, poljoprivreda, šumarstvo i druge oblasti rada u kojima postoje periodi pojačane aktivnosti u sezoni ili manje aktivnosti (vansezona). Organizacija rada može biti razlog za preraspodelu kod povećanog obima posla (iznenadnog ili neočekivanog), što u konkretnom slučaju ne stoji. Bolje korišćenje ili racionalnije korišćenje radnog vremena ili izvršenja određenih poslova u utvrđenim rokovima nisu razlozi koji bi kod delatnosti železnice ukazivali da se radi o preraspodeli radnog vremena.

U konkretnom slučaju se radi o smenskom radu, a ne o preraspodeli radnog vremena. U spornom periodu radno vreme tužioca se odvija prema postojećem rasporedu po principu 12/36 odnosno tužilac je neprekidno radio 12 sati i 36 sati odmarao. Tuženi je isplaćivao tužiocu procenat uvećanja osnovne zarade od 4%, iz čega proizilazi da je tuženi delimično priznao smenski rad u opštem aktu, jer tužiocu isplaćeno je uvećanje zarade na osnovu smenskog rada 4% od osnovne zarade. Stoga, kako je tužilac u spornom periodu obavljao rad u smenama, bez obzira da li se koristi termin turnus ili smena, tužiocu na ime uvećanja zarade za rad u smenama pripada novčana suma od 22% od osnovne zarade, kao razlike do 26%.

Dakle, kako tužilac potražuje isplatu razlike između isplaćene pripadajuće zarade u periodu od aprila 2012. godine do decembra 2012. godine, to ovaj sud nalazi da mu tražena razlika pripada, zbog čega je radi pravilne primene materijalnog prava preinačio drugostepenu i prvostepenu presudu i usvojio kao osnovan tužbeni zahtev tužioca.

Vrhovni kasacioni sud je polazeći od visine novčanog potraživanja kao glavnog zahteva, dosuđenog ovom presudom u ukupnom iznosu od 37.030,94 dinara i opredeljenih troškova u žalbi i reviziji i to: na ime sastava žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara i sudske takse po taksenoj tarifi i na ime sastava revizije u iznosu od 12.000,00 dinara i sudske takse po taksenoj tarifi obavezao tuženog da pored troškova koji su dosuđeni prvostepenom presudom, naknadi tužiocu i troškove postupka po žalbi i reviziji u ukupnom iznosu od 47.668,6632 dinara i to na ime sastava žalbe i revizije u iznosu od po 12.000,00 dinara na osnovu tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Sl. glasnik RS“, broj 121/12) i na ime takse na žalbu i presudu po žalbi u iznosu od po 3.381,2376 dinara, takse na reviziju u iznosu od 6.762,4752 dinara i takse na presudu po reviziji u iznosu od 10.143,7128 dinara, na osnovu Zakona o sudskim taksama („Sl. glasnik RS“, broj 28/94, sa izmenama i dopunama), i odredbi člana 153. i 154. ZPP, a u vezi odredbe člana 165. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 404. i 416. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Milomir Nikolić,s.r.