U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Božidara Vujičića i Lidije Đukić, članova veća, u pravnoj stvari tužioca M.Đ. iz D.T., čiji je punomoćnik V.S., advokat iz N., protiv tuženog Ž.S. AD iz B., Organizaciona jedinica N., radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 214/15 od 12.02.2015. godine, u sednici održanoj 11.02.2016. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž1 214/15 od 12.02.2015. godine, tako što se ODBIJA, kao neosnovana, žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Nišu P1 3122/12 od 12.03.2014. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Nišu P1 3122/12 od 12.03.2014. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca i obavezan je tuženi da mu zbog manje obračunate i isplaćene zarade po osnovu uvećanja zarade za rad u smenama i turnusu u periodu od 01.11.2009. godine do 30.11.2012. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom, a sve bliže označeno u izreci. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu uplati razliku na ime doprinosa fondovima PIO i zdravstvenog osiguranja, a sve bliže označeno u izreci. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati 106.338,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na 78.500,00 dinara od proteka paricionog roka do konačne isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž1 214/15 od 12.02.2015. godine, preinačena je prvostepena presuda, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu zbog manje obračunate i isplaćene zarade po osnovu uvećane zarade za rad u smenama i turnusu u periodu od 01.11.2009. godine do 30.11.2012. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa pripadajućom zakonskom kamatom, a sve bliže označeno u izreci, kao i da se obaveže tuženi da tužiocu uplati razliku na ime doprinosa fondovima PIO i zdravstvenog osiguranja po stopi i osnovici koja važi na dan uplate na obračunate iznose, te je obavezan tužilac da tuženom na ime troškova parničnog postupka isplati 34.797,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju tužioca.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 49/13-US, 74/13-US i 55/14), pa je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge povrede postupka, zbog kojih se, primenom člana 407. stav 1. ZPP, revizija može izjaviti.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, tužilac je radnik tuženog na osnovu ugovora o radu od 04.02.2003. godine, a po osnovu aneksa broj 4 od 13.09.2010. godine tužilac je raspoređen na radnom mestu partivođe u Sekciji ZOVS N., OJ za tekuće i investiciono održavanje lokomotiva. Navedenim aneksom predviđeno je da mu se osnovna zarada utvrđuje kao proizvod vrednosti jednog radnog časa, koeficijenta 2,30 i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 174 časa. Tužilac je u spornom periodu radio po modelu radnog vremena 12/36. Utuženi iznos predstavlja razliku između zarade koja mu je isplaćena u periodu od novembra 2009. godine do novembra 2012. godine, a koja sadrži uvećanje od 4% po osnovu smenskog rada prema Pojedinačnom kolektivnom ugovoru tuženog i iznosa koji bi primio sa uvećanjem od 26% po osnovu smenskog rada. Mesečni iznosi ove razlike utvrđeni su ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev tužioca, nalazeći da tužilac ima pravo na isplatu razlike između 26% koliko bi mu pripadalo, primenom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu i 4% od osnovne zarade koliko mu je tuženi isplaćivao po osnovu smenskog rada. Međutim, pobijanom odlukom preinačena je prvostepena presuda tako što je odbijen tužbeni zahtev tužioca, uz zaključak drugostepenog suda da ne postoji smenski rad tužioca, pa shodno tome tužilac nema pravo na isplatu razlike između 26% koliko bi mu pripalo primenom već citirane odredbe člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu i 4% koliko mu je tuženi isplaćivao po osnovu smenskog rada.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je pobijana odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odredbom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu (“Službeni glasnik RS” br.24/05, 61/05), propisano je da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, i to za rad noću i rad u smenama, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade - najmanje 26% od osnovice. Ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova utvrđenih u stavu 1. ovog člana, primenom stava 2. istog člana, procenat uvećane zarade ne može biti niži od zbira procenata po svakom od osnova uvećanja, dok je stavom 4. određeno da osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna zarada utvrđena u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.

Kolektivnim ugovorom tuženog (“Službeni glasnik RS” br.84/02,… 46/11), određeno je da se osnovna zarada zaposlenog utvrđuje na osnovu osnovne zarade i ostvarenih rezultata rada (član 58. Kolektivnog ugovora), pri čemu osnovna zarada predstavlja proizvod vrednosti radnog časa, koeficijenta posla utvrđenog u Prilogu 1. Kolektivnog ugovora i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 174 časa (član 59.). Primenom člana 65. stav 1. tačka 4. KU, zaposleni ima pravo i na uvećanu zaradu za rad u smenama u turnusu u visini od 2% osnovne zarade, a prema tački 5. istog člana, u visini od 4% za rad u turnusu za zaposlene koji neposredno učestvuju u vršenju železničkog saobraćaja.

Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je tužilac svoj posao obavljao po modelu 12/36, u skladu sa Uputstvom tuženog o organizaciji i evidenciji radnog vremena od 13.01.2003. godine, kojim je rad u turnusu definisan kao rad u smenama gde se poslovi neprekidno odvijaju 24 sata dnevno, a prema članu 10. ovog Uputstva, zaposlenima koji rade u turnusu smene traju 12 ili 8 časova, a voznom osoblju koje se uzastopno smenjuje, smene traju u skladu sa potrebama železničkog saobraćaja. Saglasno navedenom, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pogrešan pravni zaključak drugostepenog suda da se u konkretnom slučaju ne radi o smenskom radu, zbog čega pogrešno nalazi da tužiocu ne pripada pravo na razliku u zaradi po osnovu smenskog rada.

Naime, smenski rad predstavlja način organizacije rada u kome radnici smenjuju jedni druge na istom radnom mestu u skladu sa određenim obrascem, uključujući obrazac rotiranja, koji može biti neprekidan ili sa prekidima (kontinuiran ili diskontinuiran), što iziskuje potrebu da zaposleni radi u različito vreme tokom određenog perioda dana ili noći. Imajući u vidu da se i pod turnusom podrazumeva utvrđen red po kome više lica jedno za drugim obavljaju neki posao radeći naizmenično i smenjujući se, kako to određuje i navedeno Uputstvo tuženog, proizlazi da između ova dva pojma nema nikakve razlike i predstavljaju sinonime.

U konkretnom slučaju, tužilac je poslove u vršenju železničkog saobraćaja obavljao tako što je radio po 12 sati, a sa drugim zaposlenima koji su obavljali iste poslove smenjivao se nakon isteka 36 sati, što znači da se radi o smenskom radu, bez obzira što nije radio noću (diskontinuiran smenski rad), zašta mu pripada uvećana zarada po ovom osnovu, u skladu sa članom 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu, što dalje znači da ima pravo na razliku između već isplaćenog uvećanja od 4% i pripadajućeg uvećanja od 26%, kao minimuma uvećanja koji poslodavac mora ispoštovati. Pri tom, okolnost što je opštim aktom tuženog zaposlenima po osnovu smenskog rada priznato uvećanje u visini od svega 4%, ne čini njegov zahtev neosnovanim, s obzirom da se opštim aktom poslodavca zaposlenom ne može priznati manje prava nego što to zakon predviđa.

Saglasno navedenom, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je prvostepenom odlukom pravilno primenjeno materijalno pravo kada je usvojen tužbeni zahtev tužioca, s obzirom da je utvrđeno da se radi o smenskom radu i da tužilac ima pravo na isplatu razlike između 26% koliko bi mu pripadalo, primenom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu i 4% koliko mu je tuženi isplaćivao po osnovu smenskog rada.

Imajući u vidu izneto, kao i da je drugostepeni sud pogrešnom primenom materijalnog prava preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev tužioca, to je Vrhovni kasacioni sud primenom člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci.

Na ovaj način Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović, s.r.