U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem nadležnog organa Opštine Zvezdara III br. ... od 19.01.1976. godine, eksproprisana je u potpunosti i preneta u društvenu svojinu u korist Opštine Zvezdara, a za potrebe Direkcije za izgradnju i rekonstrukciju grada, zgrada sa pomoćnim objektima u ul. ... br. ..., u zemljišno knjižnom vlasništvu BB sa 1/6, VV sa 1/6, GG sa ¼, DD sa 1/12 i ovde tuženog AA sa 1/3 idealnog dela. Pravnosnažnim rešenjem Trećeg opštinskog suda u Beogradu R 972/76-78 od 02.11.1978. godine, određena je naknada za eksproprisanu nepokretnost u korist AA i to za stan broj ..., sa zajedničkim delovima, posebnom sobom sa zajedničkim delovima i levim aneksom ½ i za stan broj ... sa zajedničkim delovima u iznosu od 315.486,31 dinara. Poravnanjem zaključenim u Sekretarijatu za komunalno-stambene i građevinske poslove SO Zvezdara UP IV br. ... od 18.08.1977. godine, AA kao nosilac stanarskog prava saglasio se da se najkasnije do 25.08.1977. godine iseli sa svim licima i stvarima iz stana u ul. ... broj ... i preseli u stan br. ... u ul. ... br. ... u ..., a stan u ul. ... br. ..., preda Direkciji za izgradnju i rekonstrukciju grada na slobodno raspolaganje. Tuženi se uselio u stan u ul. ... br. ..., a kasnije je taj stan otkupio i prodao. Rešenjem Uprave za imovinsko-pravne poslove u sastavu Gradskog sekretarijata za finansije u Beogradu od 26.03.1984. godine poništeno je rešenje Uprave za imovinsko-pravne poslove u sastavu Opštinskog sekretarijata za privredu i finansije Opštine Zvezdara u Beogradu od 15.02.1984. godine i delimično poništeno rešenje Sekretarijata za privredu i finansije Skupštine opštine Zvezdara u Beogradu III broj ... od 19.01.1976. godine, kojim je eksproprisana porodična stambena zgrada u ul. ... broj ... u ..., postojeća na k.p. ..., ZKUL ..., KO ..., u delu od 4/6 čiji su raniji sopstvenici BB sa 1/6, VV sa 1/6 i AA sa 1/3 idealnih delova iz razloga propisanih članom 38. stav 3. Zakona o eksproprijaciji, a ovo rešenje je postalo pravnosnažno 08.08.1984. godine. Rešenjem nadležnog organa Opštine Zvezdara od 01.07.1991. godine koje je postalo pravnosnažno 27.01.1992. godine, usvojen je zahtev BB, VV1 i AA za poništaj pravnosnažnog rešenja Uprave od 22.06.1987. godine, kojim je izvršena eksproprijacija 2/3 idealnog dela kuće broj ..., u ul. ... i dve zgrade zemljišno knjižno vlasništvo BB sa 1/3 dela, VV sa 1/6 dela i AA sa 1/3 dela, a ovim rešenjem određeno je da će se pitanje vraćanja stanova dodeljenih na ime raseljavanja i sredstava primljenih na ime eksproprijacije nepokretnosti, regulisati u posebnom postupku po važećim zakonima. U prvostepenom postupku izvršeno je veštačenje tržišne vrednosti useljivog stana broj ... u ul. ... broj ..., čija je vrednost 2.949.728,00 dinara, neuseljivog stana broj ... u vrednosti od 1.180.534,12 dinara i vrednost stana u ul. ... broj ... od 4.624,848 dinara, te je revalorizovan iznos koji je isplaćen tužiocu 1979. godine, a koji na dan veštačenja iznosi 853.493,00 dinara. Tužba u ovoj parnici podneta je 10.12.2001. godine.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno su nižestepeni sudovi odbili tužbeni zahtev sa zaključkom da je potraživanje tužioca za vraćanje stečenog bez osnova zastarelo.

Zakon o obligacionim odnosima u članu 210. stav 1. propisuje da kad je neki deo imovine jednog lica prešao na bilo koji način u imovinu nekog drugog lica, a taj prelaz nema svoj osnov u nekom pravnom poslu ili u zakonu, sticalac je dužan da ga vrati, a kad to nije moguće – da naknadi vrednost postignutih koristi. Stavom 2. propisano je da obaveza vraćanja, odnosno naknade vrednosti nastaje i kad se nešto primi s obzirom na osnov koji se nije ostvario ili koji je kasnije otpao. Članom 371. istog zakona, propisano je da potraživanja zastarevaju za deset godina, ako zakonom nije određen neki drugi rok zastarelosti.

U konkretnom slučaju rešenjem nadležnog upravnog organa od 19.01.1976. godine, tuženom je eksproprisan suvlasnički deo nepokretnosti za koji mu je isplaćena naknada, delom u novcu i davanjem određenog stana na korišćenje. Kako pravni prethodnik tužioca, kao korisnik eksproprijacije nije izvršio znatnije radove na eksproprisanom objektu u roku od tri godine od pravnosnažnosti rešenja, u skladu sa članom 38. stav 3. tada važećeg Zakona o eksproprijaciji, nadležni organ je na zahtev ranijih sopstvenika eksproprisane nepokretnosti, rešenjem od 26.03.1984. godine, koje je postalo pravnosnažno 08.08.1984. godine, delimično poništio rešenje o eksproprijaciji od 19.01.1976. godine.

Tužilac zasniva svoj zahtev na činjenicama da je ista nepokretnost kasnije ponovo bila eksproprisana u korist pravnog prethodnika tužioca 1987. godine i da je pravnosnažnim rešenjem od 01.07.1991. godine, poništeno rešenje o eksproprijaciji od 1987. godine na osnovu kog je nepokretnost bila eksprorpisana, tako da u ovom postupku traži vraćanje imovinske vrednosti stečene na ime naknade za eksproprisanu nepokretnost.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, za primenu instituta sticanja bez osnova potrebno je da postoji umanjenje imovine poverioca i uvećanje imovine dužnika za koje ne postoji pravni osnov, odnosno za koje je pravni osnov kasnije otpao. Tuženom je deo imovine eksproprisan i pravni prethodnik tužioca je kao korisnik eksproprijacije platio naknadu za eksproprisanu nepokretnost. Pravni osnov je rešenje o eksproprijaciji od 19.01.1976. godine koji je kasnije otpao pravnosnažnošću rešenja o deeksproprijaciji - 08.08.1984. godine i samo od tog dana bi mogla da se traži od tuženog naknada primljenih vrednosti s obzirom da je članom 361. ZOO propisano da zastarelost počinje teći prvog dana posle dana kada je poverilac imao pravo da zahteva ispunjenje obaveze. Na pitanje zastarelosti potraživanja u ovom postupku, nije od uticaja to što je ista nepokretnost ponovo eksproprisana 1987. godine, pa deeksproprisana 1991. godine, jer naknadna eksproprijacija-deeksproprijacija imovine koja je već jednom bila eksproprisana i za koju je isplaćena naknada, nema značaj okolnosti koje bi dovele do zastoja ili prekida zastarevanja, prema odredbama članova 381. do 391. ZOO. Svrha instituta zastarevanja je u zaštiti načela pravne sigurnosti, a u ovom slučaju zaštiti tuženog od neaktivnosti tužioca, odnosno njegovog pravnog prethodnika povodom postupka eksproprijacije i s tim u vezi prava i obaveza učesnika u tom postupku. Kako je u konkretnom slučaju zastarevanje počelo da teče 09.08.1984. godine (prvi dan posle pravosnažnosti rešenja na osnovu kojeg je otpao osnov), a tužba u ovoj parnici je podneta 10.12.2001. godine, to je protekom roka od 10 godina koji je propisan članom 371. ZOO, tužiočevo potraživanje zastarelo i njegov zahtev za vraćanje stečenog bez osnova nije osnovan.

Stoga su neosnovani revizijski navodi da je pobijanom presudom pogrešno primenjeno materijalno pravo.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić