U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Lidije Đukić, Božidara Vujičića, Branislava Bosiljkovića i Bisreke Živanović, članova veća, u pravnoj stvari tužilje AA iz sela …, …, čiji je punomoćnik Ružica Stojanović Sokolović, advokat iz …, protiv tuženih: Opštine Žitorađa, koju zastupa Opštinski pravobranilac Opštine Žitorađa i Republike Srbije, koju zastupa Državni pravobranilac RS, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužene Opštine Žitorađa, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 466/18 od 31.05.2018. godine, u sednici održanoj 05.06.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužene Opštine Žitorađa, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 466/18 od 31.05.2018. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž 466/18 od 31.05.2018. godine i presuda Osnovnog suda u Prokuplju P 868/17 od 30.10.2017. godine, tako što se odbija tužbeni zahtev u odnosu na Opštinu Žitorađa, kojim je tužilja AA tražila da se tužena Opština Žitorađa obaveže do joj solidarno sa tuženom Republikom Srbijom, na ime naknade štete plati 2.249.947,90 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 04.07.2004. godine do isplate, kao i da joj solidarno sa tuženom Republikom Srbijom naknadi troškove postupka od 274.799,00 dinara.

OBAVEZUJE SE tužilja AA da tuženoj Opštini Žitorađa na ime troškova revizijskog postupka plati 16.500,00 dinara, u roku od 15 dana od prijema prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Prokuplju P 868/17 od 30.10.2017. godine, stavom prvim izreke obavezani su tuženi da tužilji, na ime naknade štete za period od 04.07.2004. do 30.05.2016. godine, solidarno plate 2.249.947,90 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 04.07.2004. godine do konačne isplate. Stavom drugim izreke,  obavezani su tuženi da tužilji solidarno naknade troškove postupka od 274.799,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 466/18 od 31.05.2018. godine, žalba tužene Opštine Žitorađa je odbijena, kao neosnovana i prvostepena presuda potvrđena u odnosu na ovu tuženu.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena Opština Žitorađa je izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložila da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, na osnovu člana 404. ZPP, radi razmatranja pravnog pitanja od opšteg interesa i ujednačavanja sudske prakse.

Primenom člana 404. stav 1. navedenog Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br.72/11 i 55/14), posebna revizija se može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda, potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i kada je potrebno novo tumačenje prava. Prema stavu 2. istog člana, ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije Vrhovni kasacioni sud ceni u veću od pet sudija.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji, kao izuzetno dozvoljenoj, jer je pravno shvatanje izraženo u nižestepenim odlukama, o pasivnoj legitimaciji tužene Opštine Žitorađa u ovoj pravnoj stvari, zasnovano na primeni materijalnog prava koje odstupa od pravnog shvatanja izraženog u odlukama Vrhovnog kasacionog suda u predmetima sa tužbenim zahtevom i činjeničnim stanjem kao u ovoj pravnoj stvari, čime su ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužene Opštine Žitorađa, kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. stav 1. ZPP, na osnovu čega je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu odluku, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, br. 72/11 i 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS formiralo je Komisiju za vođenje postupka i donošenje rešenja o zahtevu za vraćanje zemljišta Opštine Žitorađa, koja je 14.02.2012. godine donela rešenje kojim je utvrđeno pravo svojine tužilje, sa udelom od 4/10, na parcelama: …/…, …/…, …/…, …/…, …/…, …/… i …/… i obavezana „BB“ u stečaju, da navedene parcele tužilji preda u posed. Međutim, prema priloženim zapisnicima, tužilja je, od strane geometra, uvedena u posed samo parcela …/… i …/… . U posed ostalih parcela nije uvedena, jer se one nalaze u faktičkoj državini bivših vlasnika, koji su u postupku arondacije dobili druge parcele, ali su se samovlasno, nasilnim putem, vratili na svoje ranije parcele, a na kojima je navedenim rešenjem tužilji utvrđen suvlasnički udeo. Izgubljenu dobit koju je tužilja trpela zbog nekorišćenja ovih parcela u periodu od 04.07.2004. godine do dana veštačenja, sudovi su utvrdili ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka u visini od 2.249.947,00 dinara, a koja je utvrđena tako što su od čistog prihoda - primenom tržišnih cena u vreme veštačenja, oduzeti troškovi proizvodnje, uz ocenu boniteta zemljišta, lokacija parcela, kao i klimatskih i ostalih uslova proizvodnje.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pobijanom odlukom obavezali Opštinu Žitorađa i Republiku Srbiju da tužilji solidarno plate izgubljenu dobit u visini od 2.249.947,00 dinara. Sudovi nalaze da je neosnovan prigovor nedostatka pasivne legitimacije, koju je istakla tužena Opština Žitorađa, jer je ova tužena preduzela odgovarajuće radnje kako bi tužilja stupila u državinu vraćenog zemljišta, ali taj postupak nije okončala, pa je odgovorna za štetu koju je tužilja trpela zbog nekorišćenja ovih parcela, u visini utvrđene izgubljene dobiti.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom tužene Opštine Žitorađa ukazuje da je pobijanom odlukom, njena pasivna legitimacija cenjena uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Naime, rešenje Komisije za vođenje postupka i donošenje rešenja o zahtevu za vraćanje zemljišta od 14.02.2012. godine, kojim je tužilji utvrđeno pravo suvlasništva na napred navedenim parcelama, doneto je na osnovu odredaba Zakona o načinu i uslovima priznavanja prava i vraćanju zemljišta koje je prešlo u društvenu svojinu po osnovu poljoprivrednog zemljišnog fonda i konfiskacijom zbog neizvršenih obaveza iz obaveznog otkupa poljoprivrednih proizvoda ("Sl. glasnik RS" br. 18/91, 20/92 i 42/98). Postupak po zahtevu za vraćanje zemljišta, primenom člana 2. stav 1. ovog Zakona (u daljem tekstu: Zakona o vraćanju zemljišta) vodi i rešenje donosi komisija koju obrazuje ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede na predlog skupštine opštine, kako je to učinjeno i u konkretnom slučaju. Komisija se sastoji od predsednika i četiri člana (koji imaju zamenike), pri čemu se za predsednika komisije imenuje sudija, za članove komisije jedan geodetski stručnjak, jedan diplomirani inženjer poljoprivrede i dva člana iz sastava skupštine opštine, a radu komisije prisustvuju i dva građanina mesta na čijem se području nalazi zemljište koje je predmet zahteva (stav 2, 3. i 4. istog člana). Odredbom člana 2 stav 5. Zakona o vraćanju zemljišta, određeno je da opština, odnosno opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove - odsek (ili referat) za vraćanje oduzete zemlje, obavlja samo stručne i administrativne poslove za potrebe komisije. Ti poslovi regulisani su članom 3. stav 1. Zakona, po kome raniji sopstvenik zahtev komisiji podnosi preko opštinskog organa uprave nadležnog za imovinsko- pravne poslove prema mestu gde se zemljište nalazi, a primenom člana 4 stav 2. Zakona, opštinski organ uprave po službenoj dužnosti pribavlja dokumentaciju kojom podnosilac zahteva ne raspolaže.

Rešenje doneto na osnovu odredaba Zakona o vraćanju zemljišta, predstavlja odluku državnog organa donetu u upravnoj stvari, jer njime odlučuje o pravu ranijeg sopstvenika ili njegovih pravnih sledbenika na vraćanje zemljišta oduzetog po odredbama Zakona o poljoprivrednom zemljišnom fondu društvene svojine i dodeljivanju zemlje poljoprivrednim organizacijama i zemljišta konfiskovanog zbog neizvršenih obaveza iz obaveznog otkupa poljoprivrednih proizvoda po propisima i obaveznom otkupu, što znači da se ovaj postupak i sprovodi po odredbama zakona koji reguliše upravni postupak.

Odredbom člana 266. stav 1. Zakona o opštem upravnom postupku (“Sl. list SRJ” br. 33/97 i 31/01 i “Sl. glasnik RS” br 30/10, koji je u spornom periodu bio na snazi), propisano je da se izvršenje radi ispunjenja nenovčanih obaveza izvršenika sprovodi administrativnim putem, a primenom člana 267. stav 1. istog Zakona, sprovodi ga organ koji je stvar rešavao u prvom stepenu, ako posebnim propisom nije drukčije određeno. Zakonom o vraćanju zemljišta, kao posebnim zakonom, nije regulisano izvršenje pravnosnažnog i izvršnog rešenja o vraćanju zemljišta, pa se i ovaj izvršni postupak sprovodi po odredbama Zakona o opštem upravnom postupku.

Iz navedenog proizilazi da Komisija za vođenje postupka i donošenje rešenja o zahtevu za vraćanje zemljišta, donosi rešenje o vraćanju zemljišta, kao prvostepeni organ. Dakle radi se o rešenju donetom u dvostranačkoj upravnoj stvari, kojim je tužilji, kao jednoj strani u tom postupku, priznato pravo (na vraćanje zemljišta), ali kojim je, kao korelativ utvrđena obaveza druge strane (… „BB“ u stečaju), da joj ustupi u posed parcele na kojima joj je utvrđeno pravo susvojine. Ukoliko stranka u obavezi, kao izvršenik, ne postupi dobrovoljno po donetom rešenju, rešenje se tada sprovodi prinudnim putem, u skladu sa odredbama zakona koji reguliše upravni postupak, ali na predlog stranke kojoj je određeno pravo priznato, kao tražioca izvršenja.

U konkretnom slučaju tužena Opština Žitorađe nije izvršenik obaveze po rešenju Komisije od 14.02.2012. godine, pa time ni stranka u postupku u smislu člana 5. Zakona o vraćanju zemljišta, već je stranka u postupku … „BB“ u stečaju, koja je i obavezana da tužilji parcele preda u posed. Tužena opština nije ni organ koji donosi odluku u ovom postupku, jer ona ne odlučuje o osnovanosti podnetih zahteva, već u postupku donošenja rešenja obavlja samo administrativno-tehničke poslove za Komisiju (prima zahteve, vodi evidencije, pribavlja određene dokaze koje podnosiocu zahteva nisu dostupni, ...), niti je na bilo koji način nadležna za sprovođenje (izvršenje) rešenja po službenoj dužnosti, već je rešenje mogla sprovesti samo prinudnim putem ali na predlog tužilje, kao nosioca prava na vraćanje parcela na kojima joj je utvrđeno pravo susvojine. Kako je u konkrtnom slučaju tužilja propustila da pokrene postupak prinudnog izvršenja rešenja o vraćanju zemljišta (tužilja to ovom u sudskom postupku nije dokazala), proizilazi da tužena Opština Žitorađe nije ni u kakvom materijalno- pravnom odnosu prema predmetu tražene pravne zaštite, pa ne postoji ni njena odgovornost, po bilo kom osnovu, što tužilji nisu predate u državinu parcele na kojima joj je, rešenjem Komisije od 14.02.2012. godine, priznato pravo vlasništva u utvrđenom udelu.

Imajući u vidu izneto, proizilazi da nižestepeni sudovi, pogrešnom primenom materijalnog prava zaključuju da je tužena Opština Žitorađa pasivno legitimisana u ovoj pravnoj stvari, odnosno da postoji njena odgovornost za štetu koju je tužilja trpela u vidu izgubljene dobiti – zato što joj nisu predate u državinu parcele na kojima joj je rešenjem Komisije priznato pravo suvlasništva, pa su neosnovano obavezali ovu tuženu da solidarno sa Republikom Srbijom tužilji naknadi pretrpljenu, i u postupku utvrđenu štetu, pa je Vrhovni kasacioni sud, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, preinačio nižestepene odluke i odbio tužbeni zahtev u odnosu na tuženu Opštinu Žitorađe, odnosno odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tužena Opština Žitorađe je uspela u postupku po reviziji, pa joj, primenom člana 153. i 154. ZPP, pripadaju i opredeljeni troškovi ovog postupka, koji su joj dosuđeni u visini od 16.500,00 dinara, na ime troškova za sastav revizije, u skladu sa Tarifnim brojem 13. Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Sl. glasnik RS“, br. 121/12).

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić