U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Bate Cvetkovića, predsednika veća, Dragana Aćimovića, Miroljuba Tomića, Veska Krstajića i Biljane Sinanović, članova veća, sa savetnikom Olgicom Kozlov, zapisničarem, u krivičnom predmetu protiv okrivljenog AA i dr, zbog produženog krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 33. i člana 61. Krivičnog zakonika, odlučujući o zahtevima za zaštitu zakonitosti branilaca: okrivljenog AA - advokata Igora Petrovića; okrivljenog BB - advokata Milovana Božovića i okrivljene VV - advokata Dragiše Milutinovića, podnetim protiv pravnosnažnih presuda Višeg suda u Jagodini K 32/15 od 21.08.2018. godine i Apelacionog suda u Kragujevcu Kž1 211/19 od 10.05.2019. godine, u sednici veća održanoj 23.01.2020. godine, jednoglasno je doneo:

P R E S U D U

ODBIJAJU SE, kao neosnovani, zahtevi za zaštitu zakonitosti podneti protiv pravnosnažnih presuda Višeg suda u Jagodini K 32/15 od 21.08.2018. godine i Apelacionog suda u Kragujevcu Kž1 211/19 od 10.05.2019. godine, branilaca:

- okrivljenog AA - u odnosu na povredu zakona iz člana 438. stav 2. tačka 1) Zakonika o krivičnom postupku;

- okrivljene VV - u odnosu na povredu zakona iz člana 439. tačka 1) Zakonika o krivičnom postupku;

- okrivljenog BB, okrivljenog AA i okrivljene VV - u odnosu na povredu zakona iz člana 439. tačka 2) Zakonika o krivičnom postupku,

dok se u odnosu na preostale povrede isti zahtevi ODBACUJU kao nedozvoljeni.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Jagodini K 32/15 od 21.08.2018. godine okrivljeni AA, okrivljeni BB i okrivljena VV oglašeni su krivim jer su izvršili produženo krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 33. i člana 61. Krivičnog zakonika i osuđeni: okrivljeni AA na kaznu zatvora u trajanju od dve godine; okrivljeni BB na kaznu zatvora u trajanju od jedne godine a okrivljena VV na kaznu zatvora u trajanju od jedne godine koja će istu izdržati u prostorijama u kojima stanuje bez primene elektronskog nadzora na način propisan Zakonom o izvršenju vanzavodskih sankcija i mera.

Istom presudom okrivljeni su obavezani da naknade troškove krivičnog postupka i sudskog paušala te su obavezani da oštećenom preduzeću DOO „GG“ iz ... solidarno plate, na ime imovinskopravnog zahteva, iznos od 4.618.767,58 dinara, na način preciziran u izreci presude.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Kž1 211/19 od 10.05.2019. godine povodom žalbe branioca okrivljenog BB, a po službenoj dužnosti, preinačena je presuda Višeg suda u Jagodini K 32/15 od 21.08.2018. godine u odnosu na okrivljenog BB tako što ga je taj sud zbog izvršenog krivičnog dela, kao u prvostepenoj presudi, osudio na kaznu zatvora u trajanju od jedne godine koju će izdržati u prostorijama u kojima stanuje bez primene elektronskog nadzora, na način kako je to propisano Zakonom o izvršenju vanzavodskih sanakcija i mera, dok su žalbe branioca okrivljenog AA, branioca okrivljenog BB i branioca okrivljene VV odbijene kao neosnovane, i prvostepena presuda, u nepreinačenom delu, potvrđena.

Protiv navedenih pravnosnažnih presuda, zahteve za zaštitu zakonitosti su podneli:

- branilac okrivljenog AA, advokat Igor Petrović zbog povrede krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) u vezi člana 485. stav 1. tačka 1) ZKP, uz predlog Vrhovnom kasacionom sudu da usvoji podneti zahtev i donese odluku u skladu sa iznetim navodima u podnetom zahtevu;

- branilac okrivljenog BB, advokat Milovan Božović, zbog povrede zakona iz člana 438. stav 2. tačka 1) ZKP i člana 439. tačka 2) ZKP, uz predlog Vrhovnom kasacionom sudu da usvoji podneti zahtev, ukine drugostepenu presudu i predmet vrati Apelacionom sudu u Kragujevcu na ponovno odlučivanje;

- i branilac okrivljene VV, advokat Dragiša Milutinović, bez numeričkog označavanja povreda zakona na koje se ukazuje, uz predlog Vrhovnom kasacionom sudu da „utvrdi da je podneti zahtev osnovan te da pobijane presude ukine i iste vrati prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje“.

Vrhovni kasacioni sud je dostavio primerke zahteva za zaštitu zakonitosti Republičkom javnom tužiocu shodno odredbi člana 488. stav 1. Zakonika o krivičnom postupku, te je u sednici veća koju je održao u smislu člana 490. ZKP, bez obaveštavanja Republičkog javnog tužioca i branioca okrivljenih, smatrajući da njihovo prisustvo nije od značaja za donošenje odluke (član 488. stav 2. ZKP), razmotrio spise predmeta i pravnosnažne presude protiv kojih su zahtevi za zaštitu zakonitosti podneti, pa je nakon ocene navoda iznetih u zahtevima, našao:

Zahtevi za zaštitu zakonitosti su neosnovani.

Zahtevom branioca okrivljenog BB, advokata Milovana Božovića se ukazuje na bitnu povredu odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 2. tačka 1) ZKP, pri čemu je kao dokaz na kome se po odredbama ZKP ne mogu zasnivati pobijane presude označen zapisnik o saslušanju osumnjičenog BB sačinjen pred MUP RS PS Paraćin 28.06.2012. godine i to iz više razloga. Pre svega, jer je protivno želji osumnjičenog BB njegovom ispitivanju prisustvovao „nametnuti branilac“ po službenoj dužnosti, umesto branioca koga je sam izabrao, pri čemu je isti advokat prisustvovao i saslušanju osumnjičene VV, takođe u svojstvu branioca po službenoj dužnosti.

Vrhovni kasacioni sud ove navode ocenjuje kao neosnovane, jer je u pobijanom zapisniku MUP RS PS Paraćin od 28.06.2012. godine, koji je tada osumnjičeni BB potpisao bez primedbi, konstatovano da tom saslušanju prisustvuje branilac po službenoj dužnosti advokat Nebojša Simić upravo iz razloga jer osumnjičeni BB nije samostalno izabrao branioca - advokata koji bi prisustvovao izvođenju te procesne radnje. Sačinjeni zapisnik MUP RS PS Paraćin od 28.06.2012. godine, bez primedbi, je potpisao i advokat Nebojša Simić, prisutan u svojstvu branioca po službenoj dužnosti osumnjičenom BB. Ovaj sud nalazi da nije povređena odredba člana 73. stav 3. ZKP - kako je to označeno u zahtevu, odnosno da nije povređena odredba člana 69. stav 1. tada važećeg ZKP-a („Službeni glasnik RS“, broj 72/2009) kada je saslušanju osumnjičenih BB i VV prisustvovao isti branilac - advokat Nebojša Simić, s`obzirom da iskazi tada osumnjičenih BB i VV nisu bili kontradiktorni odnosno suprotstavljeni.

Neosnovano je ukazivanje odbrane, advokata Milovana Božovića, da okrivljenom BB protivno odredbama ZKP, nije omogućen poverljiv razgovor niti su mu predočena sva upozorenja iz člana 4. ZKP, a posebno da sve što izjavi može biti upotrebljeno protiv njega, s`obzirom da tada važeći ZKP („Službeni glasnik RS“, broj 72/2009) koji je primenjivan u vreme preduzimanja ove procesne radnje, ne propisuje poverljiv razgovor okrivljenog sa braniocem, a u zapisniku je konstatovano opšte upozorenje da je osumnjičen poučen o svojim pravima u krivičnom postupku, pre svega o pravu na branioca te da nije dužan da iznese svoju odbranu niti da odgovara na postavljena pitanja. Dakle predmetni zapisnik MUP RS PS Paraćin od 28.06.2012. godine je sačinjen u smislu člana 226. stav 9. ZKP („Službeni glasnik RS“, broj 79/2009) u prisustvu branioca po službenoj dužnosti, advokata Nebojše Simića, koja odredba propisuje da se tako sačinjeni zapisnik ne izdvaja iz spisa i može se koristiti kao dokaz u krivičnom postupku.

Ukazivanje odbrane na povredu odredbe člana 235. ZKP, na tehničke nedostatke vezano za tačno vreme okončanja preduzete procesne radnje, zatim ukazivanje da u sačinjavanju zapisnika nije učestovalo tehničko lice - zapisničar, kao i ukazivanje da su osumnjičeni i branilac potpisali zapisnik samo na poslednjoj strani, ne mogu biti predmet ocene, s`obzirom na to da ova povreda zakona, u smislu člana 485. stav 4. u vezi stava 1. ZKP, ne predstavlja zakonski razlog za podnošenje zahteva za zaštitu zakonitosti od strane okrivljenog preko branioca.

Podnetim zahtevima branilaca okrivljenih AA, BB i VV se ukazuje na povrede krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) ZKP, uz obrazloženje da na radnje, koje su okrivljenima stavljene na teret i za koje su osuđeni, nije pravilno primenjen krivični zakon jer su iste pravno kvalifikovane kao krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. KZ, umesto kako to odbrana nalazi, kao krivično delo iz člana 234. stav 1. KZ ili neko od krivičnih dela falsifikovanja isprave iz člana 357. KZ, člana 356. KZ ili člana 355. KZ ili „kao neki oblik utaje“.

Vrhovni kasacioni sud iznete navode ocenjuje kao neosnovane. Naime, iz činjeničnog opisa radnji izvršenja krivičnog dela navedenim u izreci prvostepene presude proizlazi da su okrivljeni AA - ..., okrivljeni BB - ... i okrivljena VV - ..., ..., kao odgovorna lica u DOO „GG“ ..., po prethodnom dogovoru i zajedničkim delovanjem, u uračunljivom stanju, sposobni da shvate značaj svog dela i upravljaju svojim postupcima, svesni da je njihovo delo zabranjeno i čije su izvršenje hteli, iskorišćavanjem svog položaja i ovlašćenja i prekoračenjem granica svog ovlašćenja pribavili sebi protivpravnu imovinsku korist DOO „GG“ ... pričinili imovinsku štetu koja prelazi iznos od 1.500.000,00 dinara, uz konkretan, detaljan i hronološki činjenični opis pojedinačnih radnji izvršenja svakog od okrivljenih, iz koga proizlaze sva bitna obeležja krivičnog dela kako objektivna koja se odnose na radnje izvršenja okrivljenih, tako i subjektivna koja se odnose na uračunljivost i umišljaj okrivljenih za koja su okrivljeni AA, BB i VV pravilnom primenom krivičnog zakona oglašeni krivim zbog izvršenog produženog krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 33. i člana 61. KZ. Iz navedenih razloga suprotni navodi u zahtevima branilaca okrivljenih su ocenjeni kao neosnovani.

Pored toga, po oceni ovoga suda, neosnovani su i navodi zahteva za zaštitu zakonitosti branioca okrivljene VV, advokata Dragiše Milutinovića u delu u kojem ističe da „ni jedna presuda ne sadrži obrazloženje zašto su okrivljeni kažnjeni za radnje koje u vreme izvršenja (01.01.2010. do 12.04.2012. godine) nisu bile propisane kao krivično delo. Zakon, odredba člana 234. stav 3. KZ nije propisana sa retroaktivnim važenjem“. Ovim navodima se bez numeričkog označavanja, po naleženju Vrhovnog kasacionog suda ukazuje na povredu krivičnog zakona iz člana 439. tačka 1) ZKP.

Izneti navodi zahteva za zaštitu zakonitosti branioca okrivljene VV su neosnovani iz razloga jer, imajući u vidu zakonski opis bića navedenih krivičnih dela, po oceni ovoga suda, između krivičnog dela zloupotreba službenog položaja iz člana 359. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 85/2005, 72/2009) koji je važio u vreme izvršenja krivičnog dela, krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 121/2012, sa stupanjem na snagu 15.04.2013. godine) i krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 227. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 94/2016 od 24.11.2016. godine, sa stupanjem na snagu 01.03.2018. godine izmena u odnosu na ovo krivično delo) koji je važio u vreme donošenja prvostepene i drugostepene presude, kao i njihovih kvalifikatornih oblika, postoji jasan pravni kontinuitet inkriminacije, pri čemu je sud u konkretnom slučaju radnje okrivljene VV pravilno pravno kvalifikovao kao krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“ broj 121/2012, sa stupanjem na snagu 15.04.2013. godine), obzirom da je isti najblaži za okrivljenu, imajući u vidu visinu zaprećene kazne.

Naime, iz spisa predmeta proizilazi da je okrivljenoj VV i okrivljenima AA i BB optužnicom Višeg javnog tužioca u Jagodini Kto 6/15 od 18.03.2015. godine, stavljeno na teret izvršenje produženog krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 33. i člana 61. KZ.

U vreme izvršenja krivičnog dela postojalo je krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ, a kod koga je učinilac krivičnog dela morao imati svojstvo službenog ili svojstvo odgovornog lica. Izmenama i dopunama Krivičnog zakonika od 24.12.2012. godine, objavljenim u „Službenom glasniku RS“ broj 121/2012 sa stupanjem na snagu dana 15.04.2013. godine, krivično delo zloupotreba službenog položaja je „podeljeno“ u dva krivična dela. Pri tome, deoba je izvršena prema svojstvu učinioca i ovlašćenjima koja mu pripadaju i to na krivično delo zloupotreba službenog položaja kažnjivo po članu 359. KZ i krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica kažnjivo po članu 234. KZ.

Krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ izmenjeno je samo utoliko što su u delu odredbe stava 1. brisane reči „ili odgovorno“, te od navedenih izmena, izvršilac ovog krivičnog dela može biti samo službeno lice. Istovremeno, odredbe koje se odnose na zloupotrebu položaja i krivicu odgovornog lica, ovim izmenama izdvojene su u posebno krivično delo - krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. KZ, čiji je zaštitni objekt privredno poslovanje i imovina u tom poslovanju, pri čemu je radnja krivičnog dela ostala neizmenjena.

Dakle, navedenim izmenama u Krivični zakonik je uneto krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. KZ, koje zadržava jasan pravni kontinuitet sa krivičnim delom zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ, u slučaju da se kao izvršilac javlja odgovorno lice. Uvođenje krivičnog dela iz člana 234. KZ je posledica potrebe da se napravi razlika između odgovornog i službenog lica, jer je krivično delo iz člana 359. KZ u potpunosti izjednačavalo službeno i odgovorno lice, iako su imali različita ovlašćenja, u različitim oblastima.

Sledstveno napred navedenom, po oceni ovoga suda, između odredbe člana 359. KZ koja je važila u vreme izvršenja krivičnog dela i odredbe člana 234. KZ koja je stupila na snagu 15.04.2013. godine, a koja je u konkretnom slučaju po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda pravilno primenjena, postoji jasan pravni kontinuitet inkriminacije, obzirom da krivično delo iz člana 234. KZ, i pored navedenih razlika u svom zakonskom opisu, ima ista obeležja kao i krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ i to pre svega radnju izvršenja.

Pored toga, u konkretnom slučaju je zadržan i jasan pravni kontinuitet inkriminacije krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. KZ sa inkriminacijom krivičnog dela pod identičnim zakonskim nazivom i sa istim bitnim elementima i propisanom kaznom iz člana 227. KZ, a koje delo je u Krivični zakonik uneto izmenama koje se primenjuju počev od 01.03.2018. godine, obzirom da se navedenim izmenama inkriminiše isto ponašanje kao i pre izmena i dopuna Krivičnog zakonika, a dodavanje u zakonski opis krivičnog dela iz člana 227. stav 1. KZ zakonske formulacije „... ukoliko time nisu ostvarena obeležja nekog drugog krivičnog dela“, a koja nije bila sadržana u članu 234. stav 1. ranije važećeg KZ, po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, nema nikakvog značaja za ocenu postojanja predmetnog krivičnog dela na dan stupanja na snagu Zakona o izmenama i dopunama Krivičnog zakonika. Dakle, predmetno krivično delo (i njegovi kvalifikatorni oblici) za koje je okrivljena optužena i pravnosnažno oglašena krivom i dalje postoji kako u svome nazivu, tako i u svim svojim bitnim obeležjima.

Pri ovome, kako je za krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 121/2012 od 24.12.2012. godine, sa stupanjem na snagu 15.04.2013. godine) predviđena kazna zatvora u trajanju od 2 godine do 10 godina, dok je za krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 85/2005, 72/2009) koji je važio u vreme izvršenja krivičnog dela bila predviđena kazna zatvora u trajanju od 2 godine do 12 godina, to je očigledno da su za okrivljenu blaže izmene i dopune Krivičnog zakonika od 24.12.2012. godine, objavljene u „Službenom glasniku RS“ broj 121/2012 sa stupanjem na snagu dana 15.04.2013. godine, pa samim tim je blaža i pravna kvalifikacija radnji okrivljene kao krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. KZ, a kako je pravilno sud i kvalifikovao radnje okrivljene. Vrhovni kasacioni sud je imao u vidu da, iako je i za krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 227. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika koji je važio u vreme donošenja pobijanih presuda predviđena kazna zatvora u trajanju od 2 godine do 10 godina kao i za krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. KZ, navedena zakonska norma ni na koji način nije blaža za okrivljenu, niti u pogledu kruga lica koja mogu biti izvršioci ovog krivičnog dela, niti u pogledu propisanih radnji izvršenja, kao ni u pogledu visine zaprećene kazne, već zakonska formulacija navedene norme, prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, stavlja samo jednu više obavezu sudu da zbog brojnih novih krivičnih dela uvedenih izmenama i dopunama Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 94/2016 od 24.11.2016. godine) u grupu krivičnih dela protiv privrede dodatno vodi računa o pravilnoj pravnoj kvalifikaciji radnji izvršenja.

Podnetim zahtevom branioca okrivljene VV se ukazuje i na to da sud tokom redovnog krivičnog postupka nije precizno utvrdio visinu pribavljene koristi koja je bitan element krivičnog dela i koja, prema stavu branioca, mora biti utvrđena na nesumnjiv način. Iznos - manjak koji se okrivljenoj stavlja na teret od preko 4.000.000,00 dinara obuhvata i sve dažbine, poreze, PDV i drugo za šta nema dokaza ni da ih je oštećeno preduzeće platilo. Iznetim navodima se, po stavu ovog suda, ukazuje na pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, odnosno odredbu člana 440. ZKP koja, u smislu člana 485. stav 4. u vezi stava 1. ZKP, ne predstavlja zakonski razlog za podnošenje zahteva za zaštitu zakonitosti od strane okrivljenog preko branioca, te je u navedenom delu zahtev ocenjen kao nedozvoljen.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredaba člana 30. stav 1. Zakona o uređenju sudova, primenom člana 491. stav 1. i člana 487. stav 1. tačka 2) ZKP, odlučio kao u izreci ove presude.

Zapisničar-savetnik,                                                                                                                    Olgica Kozlov, s.r.

Predsednik veća-sudija,                                                                                                              Bata Cvetković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić