U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Zorane Delibašić i Gordane Komnenić, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Maja Radnić, advokat iz ..., protiv tuženog JP „Elektroprivreda Srbije“ Beograd, radi utvrđenja diskriminacije, odlučujući o 19.06.2019. godine, u sednici održanoj 24.06.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 603/19 od 19.06.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P1 27/18 od 13.11.2018. godine, stavom prvim izreke odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je tuženi izvršio diskriminaciju tužioca tako što je BB izvršio isplatu jubilarne nagrade za 40 godina rada kod tuženog. Stavom drugim izreke obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka od 1.250,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 603/19 od 19.06.2019. godine, žalba tužioca je odbijena, kao neosnovana i prvostepena presuda potvrđena, a odbijen je i zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tužilac je izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupka („Sl. glasnik RS“, broj 72/11 i 55/14), pa je našao da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge povrede postupka zbog kojih se ona može izjaviti, primenom člana 407. stav 1. ZPP.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, tužilac je bio zaposlen kod tuženog, u Ogranku „Površinski kopovi ...“, do 25.12.2014. godine, kada mu je na lični zahtev, a na osnovu rešenja tuženog od 11.12.2014. godine, prestao radni odnos zbog sticanja prava na starosnu penziju, sa navršeni 51 godine i 8 meseci života i 41 godine i 8 meseci staža osiguranja. Kod tuženog je bio zaposlen i BB, u Ogranku RB „...“ OC „...“ ..., koji je preminuo 28.01.2015. godine. U trenutku smrti bio je zaposlen kod tuženog i na dan 27.01.2015. godine imao je 39 godina i 18 dana staža osiguranja, računajući i staž osiguranja sa uvećanim trajanjem, a 40 godina staža osiguranja navršio bi 12.11.2015. godine. Dana 26.02.2015. godine pravnim sledbenicima BB isplaćena je jubilarna nagrada za 40 godina radnog staža kod tuženog. Tužilac kome nije priznato pravo na jubilarnu nagradu za ostvarenih 40 godina radnog staža, tužbom u ovoj pravnoj stvari traži da se utvrdi da je na ovaj način diskriminisan u odnosu BB.

Ocenjujući osnovanost tužbenog zahteva, sudovi su utvrdili i da je 07.02.2015. godine, stupio na snagu Posebni kolektivni ugovor za Elektroprivredu Srbije, kojim je, odredbom člana 49, pored prava na jubilarnu nagradu za 10, 20 i 30 godina provedenih na radu kod poslodavca, ustanovljeno i pravo na jubilarnu nagradu za 40 godina rada kod tuženog-poslodavca, kao i u zavisnim privrednim društvima i njihovim pravnim prethodnicima (član 49. stav 1. i 3. PKU). Stavom 2. istog člana određeno je da se u vreme provedeno kod poslodavca, u smislu stava 1. ovog člana, uračunava pun staž osiguranja, odnosno ukupan staž osiguranja sa uvećanim trajanjem za zaposlene koji rade na tim poslovima, a prema stavu 6. istog člana, uslov koji se odnosi na ukupnu dužinu rada iz stava 1. ovog člana, ispunjava i zaposleni koji bi u godini u kojoj odlazi u penziju ili umre – ispunio navedeni uslov, bez obzira da li taj uslov ispunjava i u trenutku kada mu prestaje radni odnos. U cilju jedinstvenog postupanja prema svim zaposlenima kod tuženog i u zavisnim privrednim društvima, 19.06.2015. godine donata je Odluka o utvrđivanju prava na jubilarnu nagradu zaposlenima u RB „...“ d.o.o. ..., kojom je određeno da će se jubilarna nagrada isplatiti svim zaposlenima koji su pre 07. februara navršili 10, 20, 30 ili 40 godina ukupnog vremena provedenog na radu kod poslodavca, u zavisnim privrednim društvima i njihovim pravnim prethodnicima – na način i pod uslovima određenim stavom 49. PKU za Elektroprivredu Srbije.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su odbili tužbeni zahtev, kao neosnovan, nalazeći da u konkretnom slučaju u postupanju tuženog nije bilo diskriminatorskog ponašanja u odnosu na tužioca.

Zabrana diskriminacije na radu propisana je Zakonom o radu u članu 19. i 20. a pojam diskriminacije bliže opisan u članu 2. Zakona o zabrani diskriminacije („Sl. glasnik RS“ 22/09), po kome izrazi "diskriminacija" i "diskriminatorsko postupanje" označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na bilo kom ličnom svojstvu tih lica. Zakonom o zabrani diskriminacije, u članu 16. propisano je da je zabranjena diskriminacije u oblasti rada, odnosno narušavanje jednakih mogućnosti za zasnivanje radnog odnosa ili uživanje pod jednakim uslovima svih prava u oblasti rada kao što su pravo na rad, na slobodan izbor zaposlenja, napredovanja u službi, na stručno usavršavanje i profesionalnu rehabilitaciju, na jednaku naknadu za rad jednake vrednosti, na pravične i zadovoljavajuće uslove rada, na odmor, na obrazovanje i stupanje u sindikat kao i na zaštitu od nezaposlenosti. Iz navedenih odredaba proizilazi da su najbitnije karakteristika diskriminacije - pravljenje razlike između lica koje tvrdi da je diskriminisano i drugih lica u istoj ili uporedivoj situaciji, koje pri tom mora biti neopravdano i mora biti vezano za neko lično svojstvo diskrimisanog lica.

U ovom slučaju, pravilno su nižestepeni sudovi zaključili da nije bilo neopravdanog pravljenja razlike i nejednakog postupanja prema tužiocu u odnosu na sada pok. BB, kao ni povrede načela jednakih prava i obaveza iz člana 5. i 8. ovog Zakona, jer tužilac na bilo koji način – posredan ili neposredan, nije stavljen u nepovoljniji položaj u odnosu na imenovano lice. Naime, tužiocu je radni odnos kod tuženog prestao krajem 2014. godine, do kada su pravo na jubilarnu nagradu imali zaposleni samo za ostvarenih 10, 20 i 30 godina rada kod poslodavca. Pravo na jubilarnu nagradu za ostvarenih 40 godina rada, ustanovljeno je tek Posebnim kolektivnim ugovorom za Elektroprivredu Srbije donetim 2015. godine, odnosno u godini u kojoj tužilac više nije bio u radnom odnosu kod tuženog. Ovaj Posebni kolektivni ugovor jeste stupio na snagu 07.02.2015. godine, ali odredbom člana 49., koja reguliše ovo pravo, priznanje prava na jubilarnu nagradu nije ograničeno samo na zaposlene koji su to pravo stekli nakon njegovog stupanja na snagu, odnosno nakon 07. februara 2015. godine, već je – suprotno ovakvom stanovištu, ovo pravo priznato i zaposlenima koji su u toj godini, a pre navedenog datuma, ispunili uslov iz ovog člana, kako je određeno i Odlukom o utvrđivanju prava na jubilarnu nagradu zaposlenima u RB „...“. Pri tom, stavom 6. člana 49. PKU, određeno je da uslov koji se odnosi na ukupnu dužinu rada kod poslodavca (iz stava 1. ovog člana), ispunjava i zaposleni koji bi ispunio navedeni uslov u godini u kojoj odlazi u penziju ili umre, bez obzira da li taj uslov ispunjava i u trenutku kada mu prestaje radni odnos. To znači da će se ovo pravo priznati svakom zaposlenom koji bi u toku godine ispunio uslov za priznvanje prava na jubilarnu nagradu, bez obzira da li je i u trenutku kada mu prestaje radni odnos – bilo odlaskom u penziju ili usled smrti, navršio punih 10, 20, 30 ili 40 godina rada kod poslodavca. Iz navedenog dalje proizilazi da BB, koji je kod tuženog radio i u 2015. godini – do svoje smrti 28.01.2015. godine, a 40 godina staža osiguranja kod tuženog bi navršio tek 12.11.2015. godine, ispunjava uslov iz člana 49. stav 1, 2. i 6. Posebnog kolektivnog ugovora za Elektroprivredu Srbije, bez obzira što je preminuo pre stupanja na snagu ovog Kolektivnog ugovora i pre navršenih punih 40 godina staža osiguranja.

Za razliku od BB, tužilac 2015. godine više nije bio u radnom odnosu kod tuženog, a do kraja 2014. godine (do kada je tužilac radio), zaposlenima kod tuženog nije bilo predviđeno pravo na jubilarnu nagradu za navršenih 40 godina rada kod poslodavca. To znači da tužilac i navedeno imenovano lice nisu bili u istoj situaciji, pa se ne može govoriti ni o neopravdanom pravljenju razlike između lica u istoj situaciji, pa sudovi osnovano zaključuju da u postupanju tuženog nije bilo diskriminatorskog postupanja u odnosu na tužioca. Okolnost da li je bilo uslova da se i tužiocu prizna pravo na ovu jubilarnu nagradu, može biti predmet preispitivanja samo u posebnom postupku, sa zahtevom tužioca za priznavanje ovog prava, ali u odsustvu osnovnih pokazatelja ovakvog ponašanja - neopravdanog pravljenja razlike među zaposlenima na osnovu nekog ličnog svojstva jednog od njih, ne predstavlja osnov za utvrđenje postojanja diskriminatorskog postupanja tuženog prema tužiocu.

Na osnovu iznetog, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pobijanom odlukom pravilnom primenom materijalnog prava odlučeno o tužbenom zahtevu, pa je primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić