Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2525/16 od 31.10.2017. godine, u stavu 1. izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilaca i presuda Višeg suda u Užicu P 67/15 od 17.06.2016. godine potvrđena u stavu 1b, 2. i 3b izreke. U stavu 2. izreke, prvostepena presuda je ukinuta u stavu 4. i 5. izreke u pogledu odluke o troškovima spora u kom delu je predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovni postupak.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, kao posledice pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11... 87/18), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužilaca osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, a bitne povrede postupka na koje revizija ukazuje (nejasnoća i protivurečnost izreke presude sa razlozima - član 374. stav 2. tačka 12. ZPP) nisu razlog za izjavljivanje revizije po članu 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravni prethodnici stranaka su bile sestre KK i LL. KK nije imala potomaka, dok je LL imala četvoro dece i to sinove LJLJ i MM, koji su pravni prethodnici tužilaca i kćerke ZZ i JJ, koje su pravne prethodnice tuženih. Sestre KK i LL bile su suvlasnice sa po ½ na nepokretnoj imovini koja je upisana u posedovni list ... KO ..., a koju su sačinjavale kp. broj ..., .../... i .../.... Nakon smrti KK 20.05.1959. godine na nasleđe je pozvana kao jedini zakonski naslednik njena sestra LL, koja se odrekla prava na nasleđe u korist svoje ćerke ZZ koja se nasleđa prihvatila, pa je rešenjem Sreskog suda u Titovom Užicu O broj 224/59 od 15.09.1959. godine za naslednicu celokupne imovine pokojne KK oglašena njena sestričina ZZ. Tokom 1959. godine cepana je kp. broj .../... i od nje se formira kp. broj .../... u površini od 7,50 ari, pa su u posedovnom listu ... KO ... bile evidentirane kp. broj ..., .../..., .../... i .../... sa ukupnom površinom od 54,95 ari. Nižestepeni sudovi dalje navode raspolaganja spornom imovinom počev od 1960. godine, pa zaključno sa stanjem iz 2014. godine, pri čemu je najpre LL prenela kp. broj .../... kao pravo korišćenja na NN po ugovoru iz 1960. godine, zatim se iste godine vrši deoba između LL i ZZ, ali se prilikom te deobe pojavljuje greška jer se i dalje kao suvlasnik tretira i KK, kasnije ZZ 1961. godine prodaje deo imovine, po osnovu nasleđa iza LL oglašavaju se 1979. godine njena deca, ugovorom o poklonu 1974. godine ZZ poklanja svojoj deci deo imovine, potom novim ugovorom o poklonu iz 2005. godine JJ, koja je kćerka LL takođe poklanja deo imovine i nakon svega toga nižestepeni sudovi utvrđuju da je 2010. godine izvršena obnova premera odnosno ustrojavanje katastra nepokretnosti za KO ..., tako da su se stvorila nova parcela ... od 18,32 ara, koja je upisana u list nepokretnosti ... KO ..., a u tom listu nepokretnosti konačno je navedeno da su GG, VV, BB i AA suvlasnici sa po 1/6, zatim da su II suvlasnici sa 7/16, DD sa 5/16.

Tužioci u ovoj parnici koji su pravni sledbenici sinova sada pokojne LL smatraju da je zbog greške prilikom upisa suvlasničkih udela u katastru kao i zbog ništavosti nasledničke izjave sada pokojne LL došlo do zaključenja spornih ugovora o poklonu 1984. i 2005. godine, kojima su poklonodavci raspolagali sa većim suvlasničkim udelom nego što su zaista posedovali, zbog čega su u tim delovima ugovori ništavi. Nižestepeni sudovi nalaze da je tačno da je u katastru izvršen pogrešan upis suvlasničkih udela pravnih sledbenika ranijih vlasnika ali da naslednička izjava koju je 1959. godine dala LL kojom prilikom se odrekla nasleđa iza KK u korist svoje kćerke ZZ nije ništava, te da je na osnovu toga, po osnovu nasleđa ZZ postala vlasnik nasleđene imovine. Otuda su sudovi samo prihvatili da isprave grešku u katastru nezavisno od nasledničke izjave, te su u tom delu usvojili tužbeni zahtev tužilaca i njihov suvlasnički udeo povećali kako je to navedeno u stavu 1. izreke prvostepene presude, dok su u preostalom delu tužbeni zahtev tužilaca odbili.

Osnovano tužioci u reviziji ističu da je pre svega neophodno da se u ovoj parnici raspravi pitanje punovažnosti nasledničke izjave koju je 1959. godine dala LL iza smrti njene sestre KK, a kojom se, kako je navedeno, odrekla nasleđa u korist svoje kćerke ZZ. Ako je ta izjava punovažna, kako to nalaze nižestepeni sudovi onda je prihvatljiv i zaključak nižestepenih sudova da se tužbeni zahtev može usvojiti samo u onom delu u kome je došlo do greške prilikom upisa u katastar nezavisno od nasledničke izjave, a ukoliko je naslednička izjava ništava, kao što to tvrdi revizija onda je stav nižestepenih sudova neprihvatljiv jer je neophodno da se na drugačiji način tretira zaostavština KK, odnosno da se utvrde njeni pravi naslednici.

Iako u spisima predmeta nema spisa predmeta Sreskog suda u Titovom Užicu O 224/59 – raspravljanje zaostavštine pokojne KK, iz ostavinskog rešenja od 15. septembra 1959. godine proizilazi da se LL odrekla nasleđa u korist kćerke ZZ kojoj je ustupila deo, a da se ZZ prihvatila nasleđa kojeg se u njenu korist odrekla majka. Iz navedenog proizilazi da ZZ nije bila zakonski naslednik KK, s obzirom da je u tom momentu bila živa njena majka. U vreme kada je data naslednička izjava važio je Zakon o nasleđivanju (''Službeni list FNRJ'' broj 20/55). U članu 139. tog zakona je propisano da se odricanje od nasleđa ne može učiniti delimično niti pod uslovom, a da odricanje u korist određenog naslednika se ne smatra kao odricanje od nasleđa, nego kao izjava o ustupanju svog naslednog dela. Imajući u vidu sadržinu navedene zakonske odredbe, osnovano se u reviziji tvrdi da se ovo odricanje moglo na navedeni način vršiti samo u korist određenog naslednika, sanaslednika, a ne i u korist trećih lica kao što je to u ovom slučaju spornom nasledničkom izjavom učinjeno. Otuda proizilazi da je naslednička izjava ništava jer je suprotna prinudnim propisima odnosno pomenutoj odredbi Zakona o nasleđivanju. Na konkretan slučaj se ne može primeniti odredba člana 149. stav 3. tog zakona, kako to smatra drugostepeni sud, po kojoj ugovor naslednika sa licem koje nije naslednik o ustupanju naslednog dela samo obavezuje naslednika da po izvršenoj deobi preda svoj deo saugovorniku, njime saugovornik ne dobija do deobe nikakvo drugo pravo. Navedena odredba se odnosi na deobu nasledstva, a što je sasvim drugi pravni institut od raspravljanja zaostavštine gde se koristi naslednička izjava, te gde se i ocenjuje njena pravna valjanost.

Imajući u vidu da je naslednička izjava ništava, to ima za posledicu kao da naslednička izjava nije ni data u kom slučaju sud raspravlja zaostavštinu, kako to proizilazi iz člana 218. stav 3. i člana 220. stav 3. pomenutog Zakona o nasleđivanju, na bazi podataka sa kojima raspolaže u spisima, a ti bitni podaci su šta čini zaostavštinu i ko su naslednici što u konkretnom slučaju nije sporno pitanje. Međutim, upravo taj drugačiji način raspravljanja zaostavštine zahteva i od suda u konkretnom slučaju da polazeći od toga raspravi suvlasničke odnose stranaka u ovoj parnici, pa s obzirom da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje u napred navedenom smislu ostalo nepotpuno utvrđeno, to su nižestepene odluke morale biti ukinute na osnovu člana 416. stav 1. ZPP.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će imati u vidu sve što je navedeno, oko valjanosti sporne nasledničke izjave, pa će nakon toga utvrditi ko je mogao da nasledi pokojnu KK, u kom obimu i u odnosu na koju imovinu, a imajući u vidu promene i raspolaganja imovinom o čemu je napred bilo reči, odlučiti o valjanosti spornih ugovora o poklonu.

Predsednik veća sudija

Božidar Vujičić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić