Protiv pravnosnažne drugostepene presude drugotuženi je izjavio blagovremenu i dozvoljenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je dostavio odgovor na revizuju kojim je osporio navode drugotuženog.

Ispitujući pobijanu presudu u granicama revizijskih razloga propisanih članom 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je ustanovio da je revizija drugotuženog osnovana.

Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je ugovorom o ustupanju potraživanja od 07.07.2006. godine prvotuženi kao ustupilac ustupio tužiocu kao prijemniku svoje potraživanje u iznosu od 225.000,00 eura kao i sva nedospela mesečna potraživanja iz ugovora o podzakupu zaključenog sa drugotuženim kao podzakupcem. Prvotuženi je predmetno potraživanje ustupio tužiocu do iznosa prijemnikovog potraživanja kao kreditora po ugovoru o kreditu od 07.07.2006.godine zaključenog između AIK BANKE AD Niš i JUCIT AD Beograd. Potraživanje kreditora obezbeđeno je ugvorom o hipoteci Ov br. .../... od 14.07.2006.godine, po osnovu koga je uspostavljeno založno pravo, vansudska hipoteka na nepokretnosti založnog dužnika upisana u RGZ list nepokretnosti broj ... KO ... . Tužilac je u izvršnom postupku I 464/06 pokušao da realizuje svoje založno pravo, ali nije uspeo.

Predmet tužbenog zahteva je utvrđene da je ugovor o ustupanju potraživanja od 07.07.2006.godine zaključen između tužioca i prvotuženog punovažan i da proizvodi pravno dejstvo, kao i da se drugotuženi obaveže na isplatu potraživanja po istom. Drugotuženi je osporio pravnu valjanost ugovora o ustupanju potraživanja, jer je zaključen suprotno članu 46. Zakona o platnom prometu i istakao prigovor nedostatka pasivne legitimacije.

Prvostepeni sud je stava da ugovor o ustupanju potraživanja proizvodi pravno dejstvo. Činjenica da je ustupilac u momentu zaključenja ugovora o ustupanju imao neizmirene obaveze evidentirane kod banke, nema za posledicu ništavost ugovora, već predstavlja privredni prestup iz člana 50. Zakona o platnom prometu za koji je zaprećena novčana kazna. Prvostepeni sud zaključuje da su tužilac i drugotuženi kao dužnik ustupljenog potraživanja u obligacionom odnosu u skladu sa odredbom člana 436. i 438. Zakona o obligacionim odnosima, pa tužilac može da zahteva ispunjenje obaveze od drugotuženog, kao pasivno legitimisanog.

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomske struke utvrđena je visina zakupnine u iznosu od 87.974.202,28 dinara. Od navedenog iznosa prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev za iznos od 44.217.087,03 dinara, a odbio za iznos od 43.757.122,17 dinara, jer je aneksom ugovora o podzakupu od 22.01.2007.godine prvotuženi oslobodio drugotuženog od plaćanja podzakupnine do 01.10.2007.godine. Prvostepeni sud je ocenio da je ovako raspolaganje prvotuženog suprotno članovima 12. i 16. Zakona o obligacionim odnosima, ali da isto nije od značaja za predmet spora.

Drugostepeni sud je stava da je pravilan zaključak da ugovor o ustupanju potraživanja proizvodi pravno dejstvo i da je drugotuženi u obavezi da isplati iznos od 44.217.087,03 dinara.

Drugostepeni sud prihvata zaključak prvostepenog suda da je raspolaganje prvotuženog aneksom ugovora o podzakupu od 22.01.2007.godine protivno načelu savesnosti i poštenja, odnosno protivno odredbama člana 12. i 16. Zakona o obligacionim odnosima, ali ne prihvata da pravne posledice ovakvog postupanja prvotuženog nisu od značaja za predmet spora. Drugostepeni sud je ocenio da je aneks ugovora o podzakupu kojim je prvotuženi raspolagao potraživanjem tužioca ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo. Imajući ovo u vidu, kao i činjenicu da do zaključenja glavne rasprave drugotuženi nije dokazao da je dugovano platio drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu u ovom delu i usvojio tužbeni zahtev i za iznos od 43.757.122,17 dinara, a koji iznos se odnosi na dospelu zakupninu do dana 01.10.2007.godine.

Ceneći revizijske navode drugotuženog, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilna odluka nižestepenih sudova da ugovor o ustupanju potraživanja od 07.07.2006.godine zaključen između tužioca i pvotuženog proizvodi pravno dejstvvo, ali ne iz razloga koje su dali nižestepeni sudovi.

Prema članu 46. stav 2, Zakona o platnom prometu („Službeni list SRJ“, br.03/2002, 05/2003, „Službeni glasnik RS“ br.43/2004, 62/2006... dr.zak.) koji je bio na snazi u vreme zaključenja spornog ugovora o ustupanju potraživanja, pravna i fizička lica koja obavljaju delatnost mogu međusobno novčane obaveze izmirivati i ugovaranjem promene poverilaca, odnosno dužnika u određenom obligacionom odnosu (asignacija, cesija, pristupanje dugu, preuzimanje duga, ustupanje duga i dr.) prebijanjem (kompenzacija) i na drugi način u skladu sa zakonom. Stavom 3. istog člana propisano je da izuzetno od stava 2. ovog člana pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost ne mogu izmirivati obaveze po osnovu asignacije i cesije ako kao asignanti (uputioci potraživanja) odnosno cedenti (ustupioci potraživanja) imaju neizmirene obaveze evidentirane kod banaka u momentu plaćanja, osim za plaćanja po osnovu isplate zarade i naknade troškova (za dolazak na rad i odlazak sa rada, za vreme provedeno na službenom putu u zemlji i inostranstvu), kao i po osnovu drugih primanja (otpremnina pri odlasku u penziju, solidarna pomoć i pomoć u slučaju smrti zaposlenog ili člana njegovog uže porodice) i novčana naknada i socijalnog programa za zaposlene kojim prestaje radni odnos u procesu restrukturiranja preduzeća i pripreme za privatizaciju, stečaj i likvidaciju.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, cilj navedene odredbe je obezbeđenje zaštite i sprečavanje oštećenja poverilaca koji imaju pravo prioriteta u naplati svojih potaživanja sa računa dužnika u postupku prinudne naplate u odnosu na poverice koji svoja potraživanja naplaćuju na gore propisani način, u konkretnom slučaju putem cesije, odnosno promenom dužnika u vreme blokade dužnikovog računa. Primenom člana 103. Zakonao obligacionim odnosima, ugovor koji je protivan prinudnim propisima je ništav ako cilj povređenog pravila ne upćuje na neku drugu sankciju ili ako zakon u određenim slučajevima ne propisuje što drugo.

Odredbom člana 50. stav 1. tačka 5. istog zakona predviđeno je da će se novčano kaznom od 300.000,00 do 3.000.000,00 dinara kazniti za privredni prestup pravno lice ako izmiri obaveze po osnovu asignacie i cesije, a kao asignant-uputilac potraživanja odnosno cedent-ustupilac potraživanja ima neizmirene obaveze evidentirane kod banke u momentu plaćanja, osim za namene utvrđene u članu 46. stav 3. ovog zakona.

Međutim propisana prekršajna odgovornost za povredu člana 46.navedenog zakona ne može da isključi građansku sankciju propisanu članom 103. Zakona o obligacionim odnosima, ako su za to ispunjeni uslovi, jer se radi o različitim odgovornostima koje se ne isključuju i koje povlače različite sankcije. Navedeno ima za posledicu da činjenica da je ustupilac u momentu zaključenja ugovora o ustupanju imalo neizmirene obaveze evidentirane kod banke, imala bi za posledicu ništavost ugovora, ako su navedenom promenom dužnika oštećena treća lica, poverici koji imaju prioritet u naplati svojih potraživanja u postupku prinudne naplate sa računa prvotuženog kao tužiočevog dužnika.

Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je prvotuženi kao ustupilac potraživanja imao neizmirane obaveze evidentirane kod banke u vreme zaključenja spornog ugovora o cesiji od 07.07.2006.godine kojim je ustupio tužiocu kao prijemniku dospela i nedospela potraživanja iz ugovora o podzakupu zaključenog sa drugotuženim. Iz potvrde o broju dana nelikvidnosti i iz stanja u spisima proizlazi: da je prvotuženi bio u neprekidnoj blokadi od 24.03.2006.godin do 08.07.2010.godine, kada je otvoren stečaja nad prvotuženim rešenjem Privrednog suda u Beogradu St-2810/10 od 08.07.2010.godine po predlogu tužioca kao stečajnog poverioca; da je prvotuženog uveo u blokadu tužilac za iznos od 89.422.060,80 dinara po prethodnom ugovoru o kreditu; da je ugovor o cesiji zaključen kao sredstvo obezbeđenja po novom ugovoru o kreditu.

Zakon o platnom prometu koji je važio u vreme zaključenja ugovora propisivao je da ustupioci ne mogu izmirivati obaveze putem cesije ako imaju neizmirene obaveze evidentirane kod banke u momentu plaćanja. Međutim, sama činjenica da je ugovor o cesiji zaključen u vreme kad je račun jednog od potpisnika ugovora, konkretno prvotuženog kao dužnika bio u blokadi ne utiče na pravno dejstvo istog, ako takvim načinom izmirenja obaveza nisu oštećena treća lica kao poverioci koji imaju prioritet u naplati sa računa prvotuženog kao dužnika u postupku prinudne naplate. U konkretnom slučaju proizlazi da je u vreme zakljičenja ugovora jedina evidentirana obaveza kod banke bila obaveza prvotuženog prema tužiocu. Zato zaključenjem spornog ugovora nije povređena imperativna odredba člana 46. Zakona o platnom prometu. Tužilac kao poverilac nije mogao samog sebe da izigra zaključenjem spornog ugovora. Na tuženima je shodno članu 231. Zakona o parničnom postupku bio teret dokazivanja, da su zaključenjem ugovora o cesiji bili oštećeni poverioci koji su imali prioritet u naplati poraživanja, u postupku prinudne naplate, što je u konkretnom slučaju izostalo. Takođe, iz utvrđenog činjeničnog stanja ne proizilazi da je navedeni ugovor bio predmet pobijanja od strane stečajnog dužnika i stečajnih poverioca, kao dokaz da su istim oštećeni drugi poverioci. Zato su neosnovani navodi drugotuženog kao revidenta da ugovor o ustupanju potraživanja od 07.07.2006.godine ne proizvodi pravno dejstvo.

Budući da je ugovor o ustupanju potraživanja punovažan, isti proizvodi obligacionopravno dejstvo u skladu sa odredbama člana 436. i 438. Zakona o obligacionim odnosima, pa je obaveza drugotuženog kao dužnika ustupljenog potraživanja da isto isplati u celosti tužiocu kao prijemniku. Iz nalaza veštaka proizilazi da je ustupljenog potraživanja po osnovu obračunate zakupnine do dana pokretanja prethodnog stečajnog postupka nad prvotuženim 20.04.2010. godine iznosi 87.974.209,28 dinara.

Pravilan je zaključak drugostepenog suda da tužilac ima pravo da utuženi iznos od 87.974.209,28 dinara potražuje u celosti od drugotuženog kao pasivno legitimisanog po ugovoru o ustupanju. Činjenica da je prvotuženi po zaključenju ugovora o cesiji sa tužiocem i po obaveštenju o izvršenom prenosu drugotuženog kao svog dužnika raspolagao istim potraživanjem, tako što je oslobodio drugotuženog na plaćanje zakupine za određeni period do 01.10.2007. godine ne utiče na obavezu drugotuženog da izvrši plaćanje tužiocu i za oslobođeni iznos. Pravilno je stanovište drugostepenog suda da navedena odredba aneksa ugovora o podzakupu ne proizvodi pravno dejstvo prema tužiocu, jer prvotuženi nije mogao raspolagati potraživanjem koje je prešlo na tužioca po zaključenju ugovora o cesiji, Zato je pravilno drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu u delu u kome je odbijen tužbeni zahtev za iznos od 43.757.122, 17 dinara koji se odnosi na zakupninu dospelu do 01.10.2007.godinne i usvojio tužbeni zahtev u ovom delu.

Na osnovu gore navedenog stekli su se uslovi za odbijanje revizije drugotuženog primenom člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija,

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić