Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužilje AA iz …, koju zastupa punomoćnik Jelena Madžarević Jeftić, advokat iz …, protiv tuženih BB iz …, koga zastupa punomoćnik Dragan Rašić, advokat iz … i VV iz …, radi svojine i nedopuštenosti izvršenja, odlučujući o reviziji tuženog BB izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 2980/17 od 12.07.2018. godine, u sednici veća od 24.06.2020. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 2980/17 od 12.07.2018. godine, pa se predmet vraća istom sudu na ponovno odlučivanje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 21265/10 od 13.12.2016. godine, stavom 1. izreke, utvrđeno je da je tužilja vlasnik dvoiposobnog stana broj … površine 78,15m² koji se nalazi u .., …, ulica … broj … na ... spratu koji je upisan u list nepokretnosti broj … postojeći na kp. … KO …, što su tuženi dužni da priznaju i trpe da tužilja po osnovu ove presude pravo svojine na predmetnoj nepokretnosti upiše u katastar nepokretnosti i drugim javnim knjigama. Stavom 2. izreke, utvrđeno je da je nedopušteno izvršenje o predmetu Prvog osnovnog suda u Beogradu koje je dozvoljeno rešenjem o izvršenju I 51702/10 od 18.05.2010. godine po predlogu tuženog BB, izvršnog poverioca, protiv tužene VV kao izvršnog dužnika, a kojim je dozvoljeno izvršenje prinudnim iseljenjem izvršnog dužnika VV iz opisanog stana sa svim licima i stvarima i predajom ispražnjenog stana izvršnom poveriocu BB. Stavom 3. izreke, obavezani su tuženi da tužiocu naknade troškove postupka u iznosu od 902.000,00 dinara u roku od 15 dana po prijemu presude.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 2980/17 od 12.07.2018. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog BB i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 21265/10 od 13.12.2016. godine.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi BB je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11... 87/18) Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, ali je u postupku pred drugostepenim sudom učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 233. stav 1. ZPP na koju povredu ukazuje revizija, jer je drugostepeni sud bez održane rasprave izmenio činjenično stanje na kome je zasnovana prvostepena presuda. Uz to, materijalno pravo nije pravilno primenjeno.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, izvršni poverilac BB (u ovom postupku tuženi) podneo je 13.05.2010. godine Prvom osnovnom sudu u Beogradu predlog za izvršenje presude Četvrtog opštinskog suda u Beogradu P 4422/04 od 11.07.2007. godine protiv izvršnog dužnika VV, u ovom postupku tužene. Rešenjem o izvršenju I 51702/10 od 18.05.2010. godine izvršni dužnik je obavezana da se iseli sa svim licima i stvarima iz stana broj … na ... spratu zgrade u ulici … … u … i da stan ispražnjen od lica i stvari preda izvršnom poveriocu. Ovde tužilja AA, koja je prijavila svoje učešće u postupku, upućena je rešenjem od 28.09.2010. godine da pokrene parnični postupak protiv izvršnog poverioca radi proglašenja izvršenja dopuštenim, a nakon što je ona to učinila 24.09.2010. godine postupak izvršenja je prekinut 22.11.2010. godine do okončanja ove parnice. Predmetni stan, koji nije bio upisan u zemljišnoj knjizi niti u katastru nepokretnosti do 2003. godine, tužena VV je otkupila 01.03.1993. godine i njegovu polovinu 14.04.1994. godine poklonila svojoj ćerki GG, a oba ugovora su overena kod suda. Isti stan tužena VV je ceo prodala tuženom BB 20.09.1994. godine preko punomoćnika po ugovoru koji je sudski overen za kupoprodajnu cenu od 65.000,00 dinara s tim što je u ugovoru navedeno da je ista isplaćena, a utvrđena je i obaveza prodavca da stan preda kupcu na dan overe ugovora 23.09.1994. godine. Pre toga 17.05.1994. godine tužena Višekruna je sa tuženim BB takođe preko punomoćnika zaključila predugovor o prodaji istog stana za 65.000 DM odnosno novih dinara pri čemu je konstatovano da je isplaćena kapara od 39.000 DM odnosno novih dinara, ugovoreno da će se predugovor raskinuti u slučaju neodobravanja prometa od strane Ministarstva finansija, odnosno do 17.08.1994. godine i konstatovano je da stan na taj dan useljiv. Prilikom zaključenja ugovora tuženi BB nije proveravao ko je u posedu stana, niti mu je stan ikada predat u posed. Tužbu u predmetu Četvrtog opštinskog suda u Beogradu P 4422/04 protiv tužene VV, podneo je 20.10.1994. godine BB, a po toj tužbi je doneta presuda 11.07.2007. godine s tim što se tužena VV nije pojavila pred sudom u tom postupku, a na osnovu te presude pokrenut je pomenuti postupak izvršenja, odnosno iseljenja tužene VV i predaje stana tuženom BB. Aneksom ugovora od 18.09.2006. godine koje su međusobno zaključili tuženi utvrđena je tačna površina predmetnog stana, a tuženi je i uknjižen kao vlasnik stana 08.11.2006. godine. Isti stan tužena i njena ćerka GG prodale su tužilji AA 07.11.1996. godine po pismenom ugovoru na kome su potpisi ugovarača takođe overeni kod suda, a pribavljeno je i odobrenje Ministarstva finansija za promet nepokretnosti, s tim što su 06.11.1996. godine prodavci predmetni stan predali kupcu. Kupac stana, ovde tužilja je od proleća 1997. godine uvedena kao poreski obveznik na predmetni stan, plaća komunalne usluge za stan na svoje ime i od useljenja neprestano stanuje u predmetnom stanu.

Tužilja u ovoj parnici traži da se utvrdi da je ona vlasnik spornog stana, te da je zbog toga nedopušteno izvršenje određeno rešenjem o izvršenju Prvog osnovnog suda u Beogradu I 51702/10 od 18.05.2010. godine, a po kojem je potrebno iz stana iseliti VV (koja u njemu i ne stanuje) sa svim licima i stvarima i stan ispražnjen predati tuženom BB (izvršnom poveriocu). Prvostepeni sud nalazi da je takav tužbeni zahtev osnovan, zbog toga što ugovor o kupovini stana koji je tuženi BB zaključio sa tuženom VV je ništav i ne proizvodi pravno dejstvo zbog toga što se radi o simulovanom pravnom poslu koji prikriva drugi ugovor (zajam), a zbog čega isti ne proizvodi pravno dejstvo. Otuda ni upis ovog tuženika kao vlasnika stana u javne knjige nije punovažan, a to dalje znači i da je tužilja po urednom pravnom poslu stekla svojinu na predmetnom stanu što znači da poseduje pravo koje sprečava izvršenje, pa je otuda i zahtev za proglašenje izvršenja nedopuštenim osnovan.

Međutim, drugostepeni sud bez držanja rasprave ne prihvata stav prvostepenog suda da se radi o simulovanom pravnom poslu, već nalazi da se radi o tzv. dvostrukoj prodaji, te da o pravu svojine na predmetnom stanu treba odlučiti primenom pravila o jačem pravu iz člana 41. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Sud nalazi da je tužilja jača u pravu u odnosu na tuženog, te da je otuda ona vlasnik predmetnog stana što dalje dovodi do nedopustivosti izvršenja. Drugostepeni sud smatra da se radi o dva lica koja imaju pravni osnov iste jačine, ali da u konkretnom slučaju prvenstvo treba da ima tužilja zbog toga što se stvar nalazi u njenoj državini. Osim toga, drugostepeni sud se bavi i pitanjem savesnosti kupaca u konkretnom slučaju, te zaključuje da je tužilja savestan kupac. O pitanju savesnosti prvostepeni sud se bavi samo sa aspekta rešenja iz 2006. godine o upisu nepokretnosti, a drugostepeni sud se pitanjem savesnosti bavi kod zaključenja oba ugovora ceneći činjenice koje prvostepeni sud u svojoj odluci nije cenio na koji način je učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka koja je napred navedena.

Pored navedenog, ovaj sud prihvata stav drugostepenog suda da se u konkretnom slučaju ne može govoriti o simulovanom ugovoru, ali ostaje nejasno na koji način je drugostepeni sud primenio odredbu člana 41. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, odnosno zaključio da tužilja i tuženi BB poseduju pravni osnov za sticanje nepokretnosti iste jačine i to kada se radi o stvari u celini - stanu. Naime, ako se pođe od činjenice da je tužena VV otkupom stana 01.03.1993. godine postala vlasnik na istom bez obzira što nije bila upisana kao takva u javne knjige jer se radi o posebnoj vrsti sticanja prava svojine propisanoj posebnim zakonom, momentom kada je ona svojoj ćerki GG poklonila polovinu tog stana, ona je ostala vlasnik na ½ istog. To je deo sa kojim je ona svakako mogla punovažno da raspolaže, pa i da ga proda tuženom BB, a on da na tom delu stekne pravo svojine. Iz toga proizilazi da nije jasno na koji način je punovažan ugovor u celini kojim je tužilja stekla pravo svojine na ovom stanu od tužene VV i njene ćerke GG u situaciji kada je samo GG i dalje posedovala polovinu tog stana, a VV nije. Sve navedeno treba posmatrati sa aspekta primene odredbe člana 103. u vezi člana 47. ZOO. Takođe, kada se radi o savesnosti ugovornih strana mora se imati u vidu i da je u vreme kada je tužilja kupila stan na način kako je opisano, postojala je privremena mera kojom je bilo zabranjeno otuđenje istog. Tužilja jeste u posedu stana, ali je tuženi BB uknjižen u javnim knjigama kao njegov vlasnik, pa i te okolnosti treba dovesti u međusobnu vezu, a što sve drugostepeni sud nije imao u vidu.

Sve navedeno su razlozi zbog kojih je drugostepena odluka ukinuta na osnovu člana 415. stav 1. i člana 416. stav 1. ZPP.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će otkloniti povrede postupka koje su napred navedene, pa će odlučiti o izjavljenoj žalbi na način propisan ZPP.

Predsednik veća sudija

Božidar Vujičić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić