Apelacioni sud u Kragujevcu, presudom Gž1 3004/19 od 17.09.2019. godine, odbio je kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio presudu Osnovnog suda u Požarevcu P1 293/17 od 06.05.2019. godine (stav prvi izreke). Odbio je kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova postupka po žalbi (stav drugi izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tuženi „Železnice Srbije“ je podneo odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14 i 87/18), ocenio da je revizija tužioca izuzetno dozvoljena, radi ujednačavanja sudske prakse.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, veštačenjem u postupku je utvrđeno da je za tužioca pored osnovne zarade vršen obračun i svih uvećanja zarade i naknada zarade u skladu sa Kolektivnim ugovorom, a utvrđeno je i da u obračunskim listama nema dokaza da je tuženi obračunavao i isplaćivao tužiocu za sporni period troškove na osnovu ishrane u toku rada i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Utvrđeno je i da tuženi nije doneo posebnu odluku o visini troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za godišnji odmor kojim bi utvrdio visinu ovih primanja zaposlenih, jer se članom 5. Aneksa Kolektivnog ugovora tuženog od 26.07.2006. godine, određuje da se u vrednost jednog radnog časa uključuje mesečna vrednost za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, ali se ne određuje koja je to visina, odnosno iznos ovih primanja. U postupku veštačenja utvrđena je i visina potraživanja tužioca na osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i to u neto iznosima, koji iznosi su utvrđeni prema parametrima iz ranije važećeg Kolektivnog ugovora za Javno železničko transportno preduzeće Beograd, koji je objavljen u „Službenom glasniku RS“, br.37/95...42/1999, sa izmenama objavljenim u „Službenom glasniku RS“, br.7/2000 (kojim Kolektivnim ugovorom su bili ugovoreni predmetni sporni troškovi, kao i njihova visina), s obzirom na to da Aneks Kolektivnog ugovora iz 2006. godine, kao i sada važeći Kolektivni ugovor zaključen 04.03.2015. godine ne sadrže konkretnu regulativu koja utvrđuje visinu ove naknade (tužba je podneta 12.10.2017. godine).

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbene zahteve tužioca, radi naknade štete na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za godišnji odmor (bliže određenih u stavu prvom, drugom, trećem i četvrtom izreke prvostepene presude).

Drugostepeni sud je zaključio da, iako je noveliranom odredbom člana 118. stav 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br.75/14), izričito predviđeno da visina troškova za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način, mora biti izražena u novcu, Kolektivni ugovor kod tuženih iz 2015. godine zadržao je isto normativno rešenje, kao i Aneks Kolektivnog ugovora iz 2006. godine, jer je njime ugovoreno da je naknada ovih troškova sastavni deo cene jednog radnog sata, o čemu su učesnici ovog Kolektivnog ugovora dali i autentično tumačenje, ali ni ovaj Kolektivni ugovor, a ni njegove odredbe o načinu regulisanja ovih spornih naknada i visini istih nisu bili predmet ocene ustavnosti i zakonitosti, pa se radi o važećim opštim aktima. Zatim, da, utvrđivanje visine predmetnih potraživanja na naknadu troškova na osnovu rada primenom Kolektivnog ugovora koji je bio zaključen kod tuženog „Železnice Srbije“ („Službeni glasnik RS“, br.37/95 i 7/00), čijim odredbama je poslednji put bila ugovorena i utvrđena visina predmetnih spornih naknada troškova, a koji nije na pravnoj snazi tokom spornog perioda iz ove parnice, nije prihvatljiva, jer predstavlja povredu jednog od osnovnih načela pravnog poretka - načelo vremenskog važenja zakona (i drugih opštih akata), zbog čega takođe nije bilo mesta usvajanju tako opredeljenog tužbenog zahteva tužioca, jer tokom spornog perioda iz ove parnice visina sporne naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za godišnji odmor nije bila ugovorena ni ugovorom o radu, niti nekim drugim važećim aktom na drugačiji način od onog koji je određen u navedenom Aneksu Kolektivnog ugovora iz 2006. godine i Kolektivnom ugovoru, koji je u važnosti kod tuženih od 2015. godine, a sama po sebi činjenica da je tim opštim aktima ugovoreno pravo na naknadu spornih troškova, tako što je uključeno u cenu radnog sata, bez nominalnog opredeljenja istih, ne znači da zaposlenima, pa i tužiocu nisu isplaćeni, te da su tuženi pričinili tužiocu štetu.

Međutim, ovakav zaključak ne može se prihvatiti kao pravilan, zato što je pogrešno primenjeno materijalno pravo, na koji razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP, zbog čega je i činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Naime, Zakonom o radu je propisano pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom („Službeni glasnik RS“, broj 24/05, sa izmenama i dopunama), i to za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu). Ovo pravo mora biti iskazano u obračunskim listama za sve zaposlene. Od 01.01.2006. godine poslodavcima je ostavljena mogućnost da svojim aktima o raspodeli zarade mogu ugovoriti manji ili veći iznos regresa i toplog obroka, od onog koji je predviđen Opštim kolektivnim ugovorom i Zakonom o radu, ali samo ukoliko su doneli odluku kojom su predvideli visinu regresa i toplog obroka. Visina troškova na ime regresa za godišnji odmor i na ime troškova za ishranu u toku rada, mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Stoga se ne može prihvatiti zaključak drugostepenog suda, da sama po sebi činjenica da je opštim aktima ugovoreno pravo na naknadu spornih troškova, tako što je uključeno u cenu radnog sata, bez nominalnog opredeljenja istih, ne znači da zaposlenima, pa i tužiocu nisu isplaćeni, te da su tuženi pričinili tužiocu štetu.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će postupajući po primedbama na koje je ukazano ovim rešenjem, radi pravilne primene materijalnog prava, pravilno utvrditi činjenično stanje u pogledu visine naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a koja mora biti određena u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene bez obzira na njihovo radno mesto, koeficijent za obračun i isplatu zarade i njihovu stručnu spremu i doneti novu, pravilnu i zakonitu odluku.

Kako su ukinute drugostepena i prvostepena presuda u pogledu glavnog zahteva, to je ukinuta i odluka o troškovima postupka, s obzirom na to da se predmet u ukinutom delu vraća na ponovno suđenje i da će o troškovima postupka povodom revizije i odgovora na reviziju zajedno sa ostalim troškovima biti odlučeno u konačnoj odluci na osnovu člana 153. i 154. u vezi odredbe člana 165. stav 3. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 404. i 416. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić