Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 8096/18 od 04.04.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tužilaca-protivtuženih i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 1564/2014 od 12.09.2017. godine u stavovima prvom, drugom i trećem izreke i dopunska presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 1564/2014 od 02.07.2018. godine u delu stava prvog izreke, kojim je utvrđeno da tužioci-protivtuženi nemaju pravo svojine na nepokretnosti – zgrada broj ..., površine u osnovi 227m² postojeća na kat. parc. br. ... KO ... u ..., ul. ..., upisana u listu nepokretnosti ... KO ..., što su tužioci-protivtuženi dužni da priznaju i trpe. Stavom drugim izreke, ukinuta je dopunska presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 1564/2014 od 02.07.2018. godine u preostalom delu stava prvog izreke kojim je određeno da ova presuda predstavlja osnov za brisanje tužilaca- protivtuženih kao suvlasnika na predmetnoj nepokretnosti sa ½ idealnih delova u katastru nepokretnosti po pravnosnažnosti i u tom delu je tužba odbačena. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužilaca-protivtuženih za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci-protivtuženi su izjavili reviziju, pobijajući presudu u stavu prvom i trećem izreke, zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što su predložili da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, radi razmatranja pravnih pitanja od opšteg interesa, odnosno pravnih pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse i novog tumačenja prava.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije Vrhovni kasacioni sud je našao da su ispunjeni uslovi iz člana 404. ZPP, radi razmatranja pitanja u interesu ravnopravnosti građana i radi ujednačavanja sudske prakse.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11... 55/14) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, u listu nepokretnosti broj ... KO ... kao suvlasnici sa po ½ idealnih delova na porodičnoj stambenoj zgradi pomoćnoj zgradi broj ..., postojećoj na kat. parc. ... KO ... u ... u ulici ... upisani su: pravni prethodnik tužilaca-protivtuženih AA i otac tužene-protivtužilje BB - DD. Isti je kao poklonodavac svojim suvlasničkim udelom na tim nepokretnostima raspolagao u korist tužilje-protivtužene kao poklonoprimca ugovorom o poklonu koji je overen kod Prvog osnovnog suda u Beogradu dana 06.05.2014. godine. Na toj parceli nalazi se kuća broj ... kao i zgrada površine 227m², ali oba objekta su rađeni bez dozvole. Parcela ima površinu 601m². Prilikom osnivanja zemljišnih knjiga 1934. godine predmetna parcela je uknjižena kao vlasništvo u korist ĐĐ iz ..., a prilikom obnove zemljišnih knjiga 1975. godine zemljište je uknjiženo kao državna svojina vlasništva RS sa pravom korišćenja na zemljištu A listu u korist ĐĐ. Dana 06.05.2003. godine uknjiženo je pravo korišćenja na zemljištu u korist EE (pravni prethodnik tužioca-protivtuženog AA i oca tužilje-protivtužene DD) jer je EE prema ostavinskom rešenju Prvog opštinskog suda u Beogradu od 23.01.2003. godine bila jedini naslednik zaostavštine pok. ŽŽ koju čini pravo korišćenja predmetne kat. parc. ... KO ... . U toku izlaganja na javni uvid kat. parc. ... je upisana u list nepokretnosti ..., a za imaoca prava korišćenja označena je EE, dok je na objektu broj ... u ulici ... porodična stambena zgrada kao i na objektu broj ... – pomoćna zgrada upisano pravo svojine na EE. Predmetne nepokretnosti su nakon smrti EE upisane kao suvlasništvo na osnovu ostavinskog rešenja 15991/10 od 12.07.2011. godine na pravne sledbenike pokojne EE i to DD i AA na po ½. Pomoćna zgrada površine 227m² u suštini predstavlja deo kancelarijski prostor, a deo predstavlja dve stambene jedinice od po 35m² u kojima stanuju prvotužena i trećetužena. Udruženje industrije mineralnih voda Beograd je steklo vlasništvo na montažnoj zgradi – baraci u ulici ... na osnovu ugovora o kupoprodaji od 21.03.1978. godine koji je zaključen između RO „Beograd inžinjering“ i „Inžinjering i marketing“, kao prodavaca. VV koristi stan u površini od 35,22m², a isti je nastao na osnovu odluke o pretvaranju dela poslovnog prostora Udruženja mineralnih voda DOO u stambeni prostor – odluka 221/93 od 13.09.1993. godine. Trećetužena-protivtužilja GG je nosilac stanarskog prava i koristi predmetni stan po ugovoru o korišćenju stana broj ... koji je zaključila 03.11.1987. godine sa drugotuženim i predmetni stan ima površinu od 35m². Tužioci tvrde da je predmetni objekat podigao, na mestu ranije postojećih objekata koji su srušeni, njihov pravni prethodnik ĐĐ, ali da je Opština Savski venac nasilno zauzela taj objekat i dala ga RO „Beograd inžinjering“ i „Inžinjering i marketing“ radi korišćenja kao kancelarijski prostor koji je adaptiran radi izgradnje susednih zgrada u tom potesu. Tuženi tvrdi da je predmetni pomoćni objekat izgradila Opština Savski venac na mestu porušenih zgrada koje su bile u vlasništvu ĐĐ.

Pri ovako utvrđenom činjeničnom stanju, prvostepeni sud je našao da je tužbeni zahtev tužilaca neosnovan, a da je protivtužbeni zahtev tužilaca osnovan. U prilogu svojih pravnih zaključaka, prvostepeni sud navodi da je sporni pomoćni objekat iz kojeg iseljenje traže tužioci rađen od Opštine Savski venac na mestu ranije porodičnih zgrada koje su bile u vlasništvu ĐĐ. ĐĐ se knjižio kao vlasnik tih objekata, a nije imao pravni osnov, a obzirom da isti nije imao pravni osnov da bude uknjižen kao vlasnik to ni predmetni objekti nisu mogli preći na vlasništvo njegovih naslednika, pravnih sledbenika. Sledom toga, ni njegov pravni naslednik pok. EE nije bila vlasnik spornog objekta, a ni sa nje vlasništvo na tom objektu nije moglo preći na ovde tužioce, to znači da isti nemaju pravo susvojine na zgradi broj ... . Stoga tužiocu nisu aktivno legitimni da zahtevaju povraćaj stvari u smislu člana 37. ZOSPO jer nisu stekli pravo susvojine na predmetnoj nepokretnosti ni po jednom pravnom osnovu predviđenim članom 20. ZOSPO, te da je njihov tužbeni zahtev odbio kao neosnovan, a usvojio protivtužbeni zahtev, nalazeći da tužioci-protivtuženi nemaju pravo svojine na spornoj nepokretnosti.

Drugostepeni sud je u svemu prihvatio stanovište prvostepenog suda izuzev u delu kada je odlučeno o protivtužbenom zahtevu tuženih-protivtužilaca vezano da predmetna presuda predstavlja osnov za brisanje tužilaca-protivtuženih kao suvlasnika na predmetnoj nepokretnosti na po ½ idealnih delova, nalazeći da je to stvar upravnog postupka, pa je stavom drugim drugostepene presude ukinuo prvostepenu presudu u tom delu i tužbu odbacio. Pri tome, drugostepeni sud nalazi da bez obzira što je postojao ugovor o zakupu sporne nepokretnosti između pravnog prethodnika tužilaca i pravnog prethodnika drugotuženog, a vezano za plaćanje zakupnine za naznačeni prostor jer ugovor o zakupu u svojstvu zakupodavca može zaključiti lice koje nije vlasnik predmeta zakupa, to ne znači da zakupodavac mora biti vlasnik stvari koju zakupcu daje u zakup. Dalje upis u katastar nepokretnosti bez valjanog pravnog osnova za sticanje svojine iz člana 20. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa ne može postojati samostalno i nezavisno od pravnog osnova, te da se isti ne može prihvatiti kao dokaz o postojanju prava. Upis u katastar nepokretnosti mora biti izvršen u skladu sa zakonom što podrazumeva i postojanje zakonitog osnova a što je u konkretnom slučaju, vezano za pravo tužilaca, izostalo budući da je pok. EE pravni prethodnik tužilaca bila upisana u katastar nepokretnosti kao vlasnik porodične stambene zgrade i pomoćne zgrade bez ikakve isprave jer je tokom formiranja katastra nepokretnosti upisana ne samo kao korisnik zemljišta na kome se ti objekti nalaze na šta je imala pravo već kao i vlasnik objekta što nije odgovaralo prethodnom stanju o upisanim pravima na nepokretnosti. Kako nije stekla pravo svojine na objektu na zakonom predviđen način, to pravo nije imala i nije mogla preneti nasleđem na njene zakonske naslednike AA i DD, niti je DD dalje mogao preneti pravo susvojine na tužilju BB ništavim ugovorom o poklonu. Pri tome se pored citiranih propisa drugostepeni sud poziva na odredbu čl. 63. i 137. Zakona o državnom premeru i katastru.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se u reviziji ukazuje da je odluka doneta na osnovu pogrešne primene materijalnog prava, a što je za posledicu imalo i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, što je uzrokovalo donošenje nepravilne odluke.

Neprihvatljivi su stavovi nižestepenih sudova da tužiocu nemaju pravni osnov u pogledu legitimisanja da su vlasnici sporne nepokretnosti. Ovo iz razloga što je tužilac AA postao vlasnik sporne nepokretnosti na jednoj idealnoj polovini po osnovu ostavinskog rešenja O 15991/10 od 12.07.2011. godine kao i pravni prethodnik tužilje BB DD, a da je BB spornu nepokretnost dobila putem ugovora o poklonu zaključenim sa svojim ocem DD i koji ugovor je overen pred Prvim osnovnim sudom u Beogradu dana 06.05.2014. godine. Kontinuitet u sticanju prava svojine na naznačene nepokretnosti protežu se i na pravnog prethodnika DD i AA, tj. prema EE koja je predmetnu nepokretnost nasledila po ostavinskom rešenju O 2897/02 od 23.01.2003. godine od strane ĐĐ. Tužioci su se u Službi za katastar nepokretnosti uknjiženi kao suvlasnici sporne nepokretnosti. Pri tome, prvostepeni sud ne prihvata činjenicu uknjižbe u katastru vlasništva na tužioce, a da pri tome uopšte ne utvrđuje na koji je način pravni prethodnik drugotuženog „Udruženja mineralnih voda“ Beograd stekao svojinu na predmetnoj nepokretnosti – pomoćnoj zgradi površine 227m² odnosno na koji način je RO „Beograd inžinjering“ i „Inžinjering i marketing“ iz Beograda stekao pravo svojine na toj nepokretnosti. Činjenica je da postoji dokaz da je pravni prethodnik drugotuženog ĐĐ plaćao zakupninu za predmetni period i ta činjenica se ne može prenebregnuti niti se to može opravdati navodima nižestepenih sudova da to nije od bitnog značaja jer ugovor o zakupu u svojstvu zakupodavca može zaključiti lice koje nije vlasnik predmeta zakupa. Nelogično je da je pravni prethodnik drugotuženog mimo zakonskog osnova plaća zakupninu ĐĐ obzirom da je u to vreme pravni prethodnik drugotuženog bio društveno pravno lice i u takvim slučajevima strogo se kontrolisalo da li se zakup plaća ovlašćenom zakupodavcu ili ne. Ako je pravni prethodnik drugotuženog bio vlasnik te nepokretnosti, kako tvrde nižestepeni sudovi, zašto je plaćao zakupninu. Nižestepeni sudovi očigledno pogrešno tumače odredbe člana 20. ZOSPO i čl. 63. i 137. Zakona o državnom premeru i katastru, jer kroz pogrešno tumačenje tih odredbi ne prihvataju osnov sticanja svojine na strani tužilaca, a da pri tome nisu uopšte utvrđivali činjenice kako je nastao sporni pomoćni objekat, ko ga je gradio, zašto je pravni prethodnik drugotuženog ĐĐ plaćao zakupninu, šta je tu vrednije da li parcela ili montažni objekat, niti pak ispituje činjenicu da li je pravni prethodnik drugotuženog ranije u Službi za katastar nepokretnosti bio upisan kao vlasnik predmetnog objekta.

Usvajanjem protivtužbenog zahteva drugotuženih, stvorena je jedna pravna situacija koja nije ostvariva jer se na osnovu takve presude ne može izvršiti brisanje u Službi za katastar nepokretnosti vezano za uknjiženu svojinu tužilaca na spornoj nepokretnosti, u čemu su nižestepeni sudovi morali da vode računa. Tuženi- protivtužioci nisu imali svojinskopravni zahtev vezano za spornu nepokretnost. S druge strane tužioci imaju određeni pravni osnov, na osnovu koga su uknjiženi kao vlasnici sporne nepokretnosti. Prihvatanje takvog pravnog osnova je u skladu sa zakonom i postojećom sudskom praksom što je stvaralo i određenu pravnu sigurnost. Prihvatanje stava nižestepenih sudova pri ovakvom činjeničnom stanju vodilo bi ka neravnopravnosti građana i pravnoj sigurnosti. U spisima predmeta se nalazi i izvod iz APR iz koga proizilazi da je drugotuženi osnovan tek 29.12.1989. godine. Ako je ta činjenica tačna, što je sud u obavezi da proveri, onda se postavlja pitanje validnosti ugovora koji je zaključen između pravnog prethodnika tužioca i drugotuženog tj. ugovora od 21.03.1978. godine.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će postupati po primedbama koje je izneo Vrhovni kasacioni sud, pravilno utvrditi činjenično stanje.

Primenom člana 404. stav 1. ZPP kao i člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

dr Dragiša B. Slijepčević,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić