Rešenjem Višeg suda u Jagodini Gž 1133/17 od 15.12.2017. godine, stavom prvim izreke, potvrđeno je rešenje Prvog osnovnog suda u Beogradu R1 992/13 od 24.12.2015. godine u stavu prvom, drugom i trećem izreke - delu kojim je obavezan krajnji korisnik da predlagaču naknadi troškove postupka u iznosu od 991.500,00 dinara u roku od 15 dana, i žalba krajnjeg korisnika u odnosu na ovaj deo odbijena kao neosnovana. Stavom drugim izreke, isto rešenje je preinačeno u preostalom delu trećeg stava izreke tako što je obavezan krajnji korisnik da predlagaču na dosuđene troškove postupka od 991.500,00 dinara isplati zakonsku zateznu kamatu počev od dana izvršnosti rešenja pa do isplate u roku od 15 dana po prijemu rešenja pod pretnjom prinudnog izvršenja.

Protiv pravnosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu korisnik eksproprijacije je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Predlagač je podneo odgovor na reviziju.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP u vezi sa članom 27. stav 2. i članom 30. stav 2. ZVP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija korisnika eksproprijacije osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem Sekretarijata za urbanističko-građevinsko i komunalno-stambene poslove Opštine Vračar br. 465- 33/85-II od 10.03.1989. godine eksproprisana je u korist protivnika predlagača Opštine Vračar a za potrebe Gradske samoupravne interesne zajednice za komunalne delatnosti za građevinsko zemljište i puteve - pravnog prethodnika korisnika eksproprijacije, prizemna ulična kuća desno kućni broj ... na uglu ulica ... i ... na parceli ... KO ..., vlasništvo predlagača. Tim rešenjem utvrđena je obaveza korisnika eksproprijacije da sopstveniku - predlagaču pre rušenja kuće obezbedi korišćenje odgovarajućeg stana. Odlukom korisnika eksproprijacije od 25.12.1989. godine, donetom na zahtev predlagača, dodeljen mu je po osnovu raseljavanja iz eksproprisane kuće na korišćenje trosoban stan broj ... površine 84,26m2 u objektu ..., lamela ...u ... mesnoj zajednici „..“ sada u ulici ... broj ...u ..., s`tim da se na tom stanu zasnuje susvojina. Između korisnika eksproprijacije i predlagača je 29.12.1989. godine zaključen ugovor o susvojini na označenom stanu, po kojem je predlagač stekao pravo svojine na delu stana površine 19,53m2 a na preostalom delu u površini od 64,73m2 stanarsko pravo. Za deo stana na kojem je predlagač stekao stanarsko pravo nije zaključen ugovor o otkupu. Predlagaču je na osnovu delimičnog poravnanja od 12.02.1990. godine, zaključenog u postupku sporazumnog određivanja naknade pred organom uprave, isplaćen iznos od 75.569,80 tadašnjih dinara. Po nalazu veštaka ovom isplatom predlagaču je nadoknađen deo, 6,232% tržišne vrednosti eksproprisane kuće sa pripacima (bez građevinskog zemljišta), koja je iznosila tadašnjih 1.212.619,00 dinara a čija tržišna vrednost sada iznosi 18.698.395,00 dinara. Pod eksproprisanom kućom i pripacima nalazi se deo parcele ... KO ... u površini od 116,20m2, a za redovnu upotrebu kuće potreban je deo iste parcele u površini 24,46m2. Tržišna vrednost dela zemljišta pod kućom i pripacima, kao i dela zemljišta potrebnog za redovnu upotrebu kuće iznosi 14.487.980,00 dinara, a tržišna vrednost eksproprisane kuće i pripadaka - dela koji nije isplaćen u vansudskom postupku (93.786%) iznosi 17.533,120,00 dinara.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su obavezali korisnika eskproprijacije da isplati predlagaču novčanu naknadu u visini dela tržišne vrednosti kuće sa pripacima koja nije isplaćena u vansudskom postupku i novčanu naknadu za deo zemljišta pod kućom i pripacima, odnosno deo koji služi za njenu redovnu upotrebu. Ovakvu odluku sudovi su doneli primenom članova 11. i 18. Zakona o eksproprijaciji, na zahtev predlagača da mu se naknada za eksproprisane nepokretnosti odredi u novcu. Pri tom, nižestepeni sudovi nisu uzeli u obzir vrednost dela stana broj ... površine 64,73m2 u ulici ... broj ... u ... na kojem je predlagaču priznato stanarsko pravo, zato što označeni deo navedenog stana, po stanovištu sudova, nije dodeljen predlagaču na korišćenje koa naknada za eksproprisanu nepokretnost, već u skladu sa članom 58. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“, broj 9/85 - prečišćeni tekst), kao korisniku a ne kao vlasniku stana u eksproprisanoj kući.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom korisnika eksproprijacije ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava koja je za posledicu imala nepotpuno utvrđeno činjenično stanje.

U vreme kada je doneto i postalo pravnosnažno rešenje o eksproprijaciji kuće u vlasništvu predlagača bio je na snazi i primenjivao se Zakon o eksproprijaciji („Službeni glasnik SRS“, broj 40/84, 53/87 i 22/89). Prema odredbama tog zakona, naknada za eskproprisanu nepokretnost određivala se u novcu (član 17. stav 1), a po sporazumu staranaka naknada se mogla odrediti u vidu davanja druge nepokretnosti na korišćenje (član 17. stav 4). Korisnik eksproprijacije je bio dužan da ranijem sopstveniku koji je i korisnik eksproprisane stambene zgrade ili eksproprisanog stana kao posebnog dela zgrade, kao i nosiocu stanarskog prava, pre rušenja zgrade obezbedi korišćenje odgovarajućeg stana (član 18. stav 1) i ta obaveza je morala biti sadržana u rešenju kojim se usvaja predlog za eksproprijaciju stambene zgrade ili stana kao posebnog dela zgrade (član 33). Naknada za eksproprisane građevinske objekte (osim ekonomskih zgrada poljoprivrednih proizvođača) određivala se na osnovu građevinske vrednosti, s`tim da se građevinska vrednost eksproprisane stambene zgrade, stana ili poslovne prostorije mogla umanjiti do 10% u slučaju da je korisnik eksproprijacije bio dužan da pre njihovog rušenja ranijem sopstveniku - korisniku obezbedi korišćenje ogovarajućeg stana ili poslovne prostorije (članovi 47. i 49).

Imajući izloženo u vidu, po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, stan koji je korisnik eksproprijacije u izvršenju obaveze iz člana 18. stav 1. tada važećeg Zakona o eksproprijaciji po sporazumu dodelio na korišćenje predlagaču - njegov deo u površini od 64,73m2, predstavlja deo naknade za eksproprisanu stambenu zgradu. Ovakvo stanovište zasnovano je na članu 17. stav 4. Zakona o eksproprijaciji kojim je predviđeno da se naknada mogla odrediti po sporazumu stranaka i davanjem druge nepokretnosti na korišćenje, u smislu člana 17. i člana 18. u vezi sa članom 64. tog zakona. Zbog toga nije prihvatljiv stav nižestepenih sudova da davanje odgovarajućeg stana na korišćenje predlagaču, kao ranijem sopstveniku i korisniku eksproprisane stambene zgrade, ne predstavlja deo naknade za eksproprisanu nepokretnost već da je predlagaču stan dodeljen u skladu sa članom 58. tada važećeg Zakona o stambenim odnosima. Navedena odredba, kojom je propisano da ugovor o korišćenju stana prestaje ako se zgrada ili deo zgrade u kojoj je stan mora rušiti na osnovu rešenja nadležnog organa skupštine opštine i da se u tom slučaju korisnici stana mogu iseliti, na osnovu rešnja nadležnog organa skupštine opštine, pošto im se obezbedi odgovarajući stan, odnosi se na nosioca stanarskog prava i korisnike stana u svojini građana koji je eksproprisan. Predlagač, kao vlasnik eksproprisane stambene zgrade i njen korisnik nema stanarsko pravo na toj zgradi.

Po pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji donet je Zakon o izmenama i dopunama Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik SRS“, broj 6/90) koji je stupio na snagu 31.10.1990. godine. Odredbama tog zakona, koji se primenjuje u postupcima po predmetima koji nisu pravnosnažno okončani do dana njegovog stupanja na snagu, propisana je obaveza korisnika eksproprijacije da na zahtev ranijeg sopstvenika eksproprisane nepokretnosti, za eksproprisanu stambenu zgradu, stan ili poslovnu prostoriju da u svojinu drugu stambenu zgradu ili stan, odnosno poslovnu prostoriju odgovarajuće vrednosti, a ako raniji sopstvenik ne prihvati da mu se za eksproprisanu nepokretnost da u svojinu ili susvojinu druga nepokretnost, korisnik eksproprijacije je bio dužan da mu isplati tržišnu vrednost takve nepokretnosti bez obaveze obezbeđenja druge nepokretnosti.

Važećim Zakonom o eksproprijaciji, koji je stupio na snagu 05.01.1996. godine, propisano je da se naknada za ekproprisanu stambenu zgradu, stan ili poslovnu prostoriju određuje prema tržišnoj vrednosti nepokretnosti, ukoliko raniji sopstvenik ne zahteva da mu se za eksproprisanu nepokretnost da u svojinu ili susvojinu druga nepokretnost, u smislu člana 43. u vezi sa članovima 16. i 18. tog zakona. Navedeni zakon se, saglasno članu 72. stav 2. retroaktivno primenjuje u postupku određivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost u kome do dana njegovog stupanja na snagu nije zaključen sporazum o naknadi, odnosno nije doneta pravnosnažna sudska odluka.

Novelama ranije važećeg Zakona o eksproprijaciji koje su se primenjivale od 31.10.1990. godine do dana stupanja na snagu važećeg Zakona o eksproprijaciji i sada važećim Zakonom o eksproprijaciji nisu obuhvaćeni slučajevi u kojima je korisnik eksproprijacije dao ranijem sopstveniku eksproprisane nepokretnosti na korišćenje odgovarajući stan u svojstvu nosioca stanarskog prava, po odredbama ranijeg (pre 31.10.1990. godine) važećeg Zakona o eksproprijaciji.

S`obzirom na izloženo pravno stanovište da dodela odgovarajućeg stana na korišćenje ranijem sopstveniku - korisniku eksproprisane stambene zgrade ili stana predstavlja deo naknade, predlagaču se u ovom slučaju novčana naknada ne može odrediti u visini tržišne vrednosti eksproprisane nepokretnosti. Ako bi se predlagaču, koji je od korisnika eksproprijacije već dobio odgovarajući stan na korišćenje, odredila naknada u visini tržišne vrednosti eksproprisane nepokretnosti korisnik eksproprijacije bio bi oštećen, jer stan koji je dodelio predlagaču za njega ima određenu vrednost.

Zbog toga se ranijem sopstveniku kome je pre 31.10.1990. godine dodeljen na korišćenje odgovarajući stan naknada za eksproprisanu stambenu zgradu određuje tako što se njena utvrđena tržišna vrednost umanjuje za vrednost stana datog na korišćenje. Ukoliko je tržišna vrednost stana datog na korišćenje veća od tržišne vrednosti eksproprisane stambene zgrade ili stana, sud će odbiti predlog za određivanje naknade.

U konkretnom slučaju, zbog pogrešnog pravnog stava nižestepenih sudova da stan koji je korisnik eksproprijacije dao na korišćenje predlagaču ne predstavlja deo naknade za eksproprisanu stambenu zgradu, nije utvrđivana tržišna vrednost tog stana - dela u površini od 64,73m2 na kojem je predlagaču priznato stanarsko pravo, i upoređivanje te vrednosti sa tržišnom vrednošću eksproprisane nepokretnosti - dela koji je ostao nenadoknađen nakon zaključenja delimičnog poravnanja u upravnom postupku.

Iz navedenih razloga, rešenja nižestepenih sudova su morala biti ukinuta i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovni postupak.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će utvrditi tržišnu vrednost eksproprisane stambene zgrade - dela koji nije nadoknađen zaključenjem vansudskog poravnanja i tržišnu vrednost stana dodeljenog predlagaču na korišćenje - dela na kojem je predlagaču priznato stanarsko pravo, i njihovim upoređivanjem odlučiti o postojanju i visini obaveze korisnika eksproprijacije da predlagaču isplati novčanu naknadu za eksproprisanu stambenu zgradu.

Pri ponovnom odlučivanju o naknadi za zemljište prvostepeni sud će imati u vidu da pravni osnov za određivanje naknade predstvlja pravnosnažno rešenje o eksproprijaciji i da pravnosnažnim rešenjem br. 465-33/85-II od 10.03.1989. godine nije utvrđeno da je predlagaču prestalo pravo korišćenja na zemljištu - parceli ... KO ..., pri čemu će ceniti i od kakvog je značaja posebno rešenje opštinskog organa uprave br. 463-80/89-III od 09.05.1989. godine o ustupanju (administrativnom prenosu) označene parcele na korisnika eksproprijacije.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP u vezi člana 30. stav 2. ZVP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić