Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž br. 4594/18 od 03.10.2018. godine stavom prvim izreke odbijena je žalba tužilaca kao neosnovana i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 125/14 od 30.01.2018. godine. Stavom drugim izreke odbijeni su zahtevi parničnih stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka, kao neosnovani.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Drugotuženi i trećetuženi su dali odgovor na reviziju tužilaca u kome su osporili osnovanost revizijskih navoda sa predlogom da se ista odbije. Troškove su opredeljeno tražili.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ 72/11...55/14) pa je našao da revizija tužilaca nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz navedene zakonske odredbe koja bi mogla predstavljati osnov za uvažavanje revizije tužilaca, nema.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužioci su kao partneri sa jedne strane i Pravoslavna Mitropolija Crnogorsko-primorska, koju zastupa GG dana 10.10.2005. godine zaključili sporazum o partnerstvu, kojim su ugovorili da Mitropolija u partnerstvu investira svoje pravo svojine na zemljištu, dok će partneri BB i AA investirati svoju imovinu pogodnu za razvoj, plasman i finansiranje savremenih i viših turističkih sadržaja koji treba da budu izgrađeni na zemljištu Crkve, odnosno Mitropolije. Sporazumom su ugovorne strane predvidele da će zaključiti posebne ugovore za svaki konkretan zajednički projekat kojim će detaljno utvrditi sve odgovornosti, prava i dobiti za svaku ugovornu stranu. Dana 01.04.2006. godine Opština Kotor - Sekretarijat za urbanizam, građevinarstvo i stambeno-komunalne poslove broj 0303-248/06 izdala je urbanističko-tehničke uslove investitoru Mitropoliji Crnogorsko-primorskoj iz Cetinja, Srpskom Pravoslavnom Manastiru „Sveti ...“ iz ... za izradu tehničke dokumentacije za hotel – turističko – apartmansko naselje „...“ na urbanističkoj parceli BZ, koju čini kp.br. ... i kp.br. ... KO ... . Cilj ugovornih strana je bio da se preciziraju pregovori, te da se zaključi ugovor na osnovu koga će biti sprovedena gradnja na kp.br. ... i kp.br. ... KO ... . U tom smislu parnične stranke vodile su pregovore i razmenjivale pisma, a u međuvremenu su predlagani i nacrti ugovora, odnosno izrađen je načelni ugovor dana 29.12.2006. godine. Međutim, ugovor o zajedničkoj izgradnji nikada nije potpisan, iako je Pravoslavna Mitropolija Crnogorsko-primorska uz pismo E Uo br. 573 od 27.04.2010. godine upućeno BB, nakon dugotrajnih pregovora, dostavila je i ugovr o zajedničkoj izgradnji turističko- apartmanskog naselja „...“ u katastarkoj opštini ... Opštine ..., na lokaciji ..., a koji je usaglašen sa gospodinom DD, ovlašćenim predstavnikom BB, AA i Privrednog društva „ĐĐ“. Nakon zaključenja sporazuma o partnerstvu dana 10.10.2005. godine, a u toku vođenja pregovora, u cilju ugovaranja predmetnog posla, Privredno društvo „EE“ kao zajmodavac sa jedne strane, zaključio je ugovor o zajmu sa AA i BB kao zajmoprimcima, sa druge strane, čiji predmet predstavlja novčani iznos od 200.000 evra. Osnovni cilj navedenog ugovora o zajmu od 20.04.2006. godine, kako to iz istog proizilazi, bio je da se novčani iznos od 200.000 evra uplati Pravoslavnoj Crkvi Srbije i Crne Gore. Privredno društvo „EE“ uplatilo je po nalogu tužioca AA predmetni novčani iznos na račun GG Svetigora Mitropolija Crnogorska. Prema izveštaju „... banke“ a.d. ... dana 24.04.2006. godine na račun ... klijenta GG Svetigora Mitropolija Crnogorska, proknjižen je priliv sa računa Privrednog društva „EE“ novčanog iznosa od 200.000 evra po osnovu donacije, koja je uplaćena po nalogu tužioca AA, pa je navedeni iznos podignut sa računa dana 03.05.2006. godine.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su odbili tužbeni zahtev tužilaca, pravilno nalazeći da među parničnim strankama ne postoji obligaciono-pravni odnos, jer ne postoji dokaz da je među istima zaključen ugovor o zajmu.

Neosnovano se revizijom tužilaca ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odredbom člana 557. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da se ugovorom o zajmu obavezuje zajmodavac da preda u svojinu zajmoprimcu određenu količinu novca ili kojih drugih zamenljivih stvari, a zajmoprimac se obavezuje da mu vrati posle izvesnog vremena istu količinu novca, odnosno istu količinu stvari iste vrste i istog kvaliteta.

Zakonom o platnom prometu („Službeni list SRJ“ broj 3/2002 i broj 5/2003 i „Službeni glasnik RS“ broj 43/2004, 62/2006 i 31/2011) članom 4. bilo je propisano da transakcija plaćanja može biti transfer odobrenja ili transfer zaduženja (stav 1.); transakciju plaćanja inicira nalogodavac – podnošenjem banci naloga da izvrši tu transakciju (stav 2.); transfer odobrenja je transakcija plaćanja koju inicira dužnik, koji nalog za plaćanje izdaje svojoj banci i daje joj instrukciju za transfer sredstava sa njegovog računa poveriocu ili na račun poverioca (stav 3); transfer zaduženja je transakcija plaćanja koju inicira poverilac na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje dužnik daje svojoj banci i svom poveriocu. U transferu zaduženja poverilac banci dužnika daje instrukcije da naplati sredstva sa računa dužnika (stav 4.).

Zakonom o donacijama i humanitarnoj pomoći („Službeni list SRJ“ broj 53/2001, 61/2001-ispr. i 36/2002 i „Službeni glasnik RS“ broj 101/2005-dr Zakon) članom 1. propisano je da državni organi, jedinice lokalne samouprave, javna preduzeća, javne ustanove, druge organizacije i zajednice koje ne ostvaruju dobit, kao i domaće i strane humanitarne organizacije (u daljem tekstu primalac donacije i pomoći) mogu primati donacije i humanitarnu pomoć. Primalac donacije i pomoći ne može biti politička stranka. Članom 2. istog Zakona propisano je da donacije i humanitarna pomoć i smislu ovog zakona, mogu biti u robi, osim duvana i duvanskih prerađevina, alkoholnih pića i putničkih automobila, usligama, novcu, hartijama od vrednosti, imovinskim i drugim pravima.

Odredbom člana 17. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da su strane u obligacionom odnosu dužne da izvrše svoju obavezu i odgovroni su za njeno ispunjenje. Prema članu 262. stav 1. navedenog Zakona, poverilac u obaveznom odnosu je ovlašćen da od dužnika zahteva ispunjenje obaveze, a dužnik je dužan ispuniti je savesno u svemu kako ona glasi.

U konkretnom slučaju ugovor o zajedničkoj izgradnji među parničnim strankama nije potpisan, što među istima nije ni bilo sporno, ali nije potpisan ni ugovor o zajmu, kako su to pravilno utvrdili nižestepeni sudovi, jer tužioci, koji snose teret dokazivanja u smislu člana 231. stav 2. Zakona o parničnom postupku, to nisu učinili i nisu sudu prezentirali dokaze da su tužioci sa tuženicima zaključili pismeni ili usmeni ugovor o zajmu. Nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da je Privredno društvo „EE“ kao zajmoprimac sa jedne strane zaključio ugovor o zajmu sa AA i BB, kao zajmoprimcima, sa druge strane, čiji predmet predstavlja novčani iznos od 200.000 evra, te da je nakon toga Privredno društvo „EE“ donirao novčani iznos od 200.000 evra tuženoj Pravoslavnoj Mitropoliji Crnogorsko-primorskoj iz Cetinja, po nalogu tužioca AA, navedenom uplatom od 200.000 evra, što je utvrđeno na osnovu dopisa „... banke“ od 09.01.2018. godine (da je predmetna uplata proknjižena na priliv novčanih sredstava na ime donacije ovde drugotuženoj, koji iznos je podignut sa računa 03.05.2006. godine). Iz navedenog proizilazi da ne postoji obligaciono-pravni odnos između tužilaca i tuženih (drugotuženog i trećetuženog) pa nema mesta primeni odredbe člana 557. ZOO člana 17. stav 1. i člana 262. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, jer je reč o donaciji u smislu odredbe člana 2. Zakona o donacijama i humanitarnoj pomoći, kako su to pravilno utvrdili nižestepeni sudovi, pa su pravilnom primenom materijalnog prava napred navedenih zakonskih odredbi, odlučili kao u izrekama svojih presuda.

Sa iznetih razloga neosnovani su revizijski navodi kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava i navodi da tužioci nisu imali nameru da tužiocima daju donaciju, već da su sa njima bili u poslovnom odnosu.

Revizijski navodi kojima se osporava utvrđeno činjenično stanje nisu razmatrani, jer ne predstavljaju revizijski razlog iz odredbe člana 398. Zakona o parničnom postupku. Ni pogrešna ocena dokaza izvedenih u provostepenom postupku ne predstavlja razlog za izjavljivanje revizije.

Neosnovani su i revizijski navodi da je pogrešan zaključak nižestepenih sudova da je osnovan materijalno-pravni prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani prvotužene Srpske Pravoslavne Crkve – Patrijaršije Srpske.

Ovo sa razloga koji su dali nižestepeni sudovi, a koje u svemu prihvata i na koje upućuje i ovaj sud, da Srpska Pravoslavna Crkva – Patrijaršija Srpska nije učestvovala u bilo kakvim pregovorima sa tužiocima, niti je predmetni iznos od 200.000 evra uplaćen na njen račun, već je isti uplaćen na ime trećetuženog GG, koji je u vreme uplate bio ... Pravoslavne Mitropolije Crnogorsko-primorske iz Cetinja. Pravoslavna Mitropolija Crnogorsko-primorska iz Cetinja ima svojstvo pravnog lica shodno članu 5. Ustava Srpske Pravoslavne Crkve, pa je Patrijaršija jedno pravno lice u pravnom prometu, a Mitropolija drugo, posebno pravno lice, te da svako od njih odgovara svojom imovinom u smislu člana 26. stav 2. Zakona o crkvama i verskim zajednicama.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka doneta primenom odredbe člana 153. i člana 154. ZPP.

Kako se ni ostalim revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, primenom člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Imajući u vidu da troškovi sastava odgovora na reviziju ne predstavljaju one troškove koji su bili nužni – potrebni radi vođenja parnice u smislu člana 154. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu dva izreke presude.

Predsednik veća-sudija,

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić