U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Danijele Nikolić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Stevan Kosanović advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije-Vlade Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca koja je izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4247/2019 od 05.11.2019. godine, u sednici veća koja je održana dana 11.03.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4247/2019 od 05.11.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Zrenjaninu P 128/19 od 19.09.2019. godine, stavom prvim izreke, obavezana je tužena da tužiocu isplati na ime naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog povrede prava ličnosti iznos od 80.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja pa do isplate, u roku od 15 dana pod pretnjom prinudnog izvršenja. Stavom drugim izreke, odbijen je tužbeni zahtev preko dosuđenog a do traženog na ime naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog povrede prava ličnosti, u iznosu od 20.000,00 dinara sa kamatom od dana presuđenja do isplate, kao i zahtev da se obaveže tuženi da ukloni posledice svog diskriminatorskog postupanja prema tužiocu na taj način što će ga dovesti u isti materijalni položaj u koji je stavila ratne vojne rezerviste sa prebivalištem na teritoriji sedam nerazvijenih opština, tako što će mu isplatiti novčanu naknadu u vrednosti novčane pomoći obračunate po jednom danu isplaćene ratnim vojnim rezervistima u sedam nerazvijenih opština za 90 dana učešća u ratu 1999. godine, u roku od 15 dana, u slučaju docnje sa kamatom od dana padanja u docnju pa do isplate. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 60.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude do isplate u roku od 15 dana pod pretnjom prinudnog izvršenja.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4247/2019 od 05.11.2019. godine žalba tužene je usvojena, pa je presuda Višeg suda u Zrenjaninu P 128/19 od 19.09.2019. godine preinačena tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je traženo da se obaveže tužena da tužiocu isplati na ime naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog povrede prava ličnosti iznos od 80.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja pa do isplate, u roku od 15 dana pod pretnjom izvršenja i obavezan je tužilac da tuženoj na ime naknade troškova postupka isplati iznos od 6.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti do isplate, sve u roku od 15 dana, dok je žalba tužioca odbijena i prvostepena presuda u preostalom pobijanom, nepreinačenom, odbijajućem delu potvrđena. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 12.000,00 dinara

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu odredbe člana 408. ZPP, („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 sa izmenama i dopunama), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužioca nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Neosnovani su navodi u reviziji tužioca da je od strane drugostepenog suda učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP u vezi člana 378. stav 3. i 389. stav 1. ZPP, obzirom da su u žalbenom postupku izjavljene dve žalbe tužene (od strane Državnog i od strane Vojnog pravobranilaštva), a da je prvostepeni sud odlučio samo o jednoj žalbi tužene, s obzirom da je tužiocu stajala na raspolaganju mogućnost da eventualno traži donošenje dopunske odluke suda po toj žalbi, saglasnom primenom odredbe člana 356. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je kao pripadnik VP .../... bio mobilisan za učešće u ratu u periodu od 25.03.1999. godine do 23.06.1999. godine. Po ovom osnovu tužiocu nisu isplaćene dnevnice za vreme rata, kao i po njegovom okončanju, nije podnosio tužbu protiv tuženog za isplatu dnevnica, niti se pismeno obraćao tuženom radi isplate istih. Na osnovu Sporazuma od 11.01.2008. godine koji je Vlada Republike Srbije zaključila sa štrajkačkim odborima ratnih vojnih rezervista sa prebivalištem na teritoriji opština Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace i Zaključka Vlade broj 401-161/2008-1 od 17.01.2008. godine, odobrena je novčana pomoć u označenim nerazvijenim opštinama, koja je, uz ispunjenje uslova predviđenim zaključkom, isplaćena ratnim vojnim rezervistima sa prebivalištem na njihovoj teritoriji, po kriterijumima koje su utvrdile zajedničke komisije sastavljene od predstavnika lokalne samuprave i štrajkačkih odbora. Tužilac, koji ima prebivalište u ..., smatra da mu je zaključkom Vlade od 17.01.2008. godine povređeno pravo na jednako postupanje na osnovu mesta prebivališta u odnosu na rezerviste sa područja opština obuhvaćenih zaključkom, zbog čega je tužbom podnetom dana 15.01.2018. godine tražio da se utvrdi da je diskriminisan u odnosu na pomenute rezerviste, te da ima pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog povrede prava ličnosti i pravo na isplatu iznosa koji su po jednom danu plaćeni ratnim vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji opština navedenih u zaključku kao izvršenje radnje radi uklanjanja posledica diskriminatorskog postupanja tužene.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev za naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog povrede prava ličnosti u iznosu od 80.000,00 dinara, dok je drugostepeni sud ovu odluku preinačio i tužbeni zahtev odbio, dok je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tužena da ukloni posledice svog diskriminatorskog postupanja prema tužiocu na taj način što će ga dovesti u isti materijalni položaj u koji je stavila ratne vojne rezerviste sa prebivališta na teritoriji sedam nerazvijenih opština tako što će mu isplatiti novčanu naknadu u vrednosti novčane pomoći računate po jednom danu i isplaćene ratnim vojnim rezervistima iz sedam nerazvijenih opština za 90 dana učešća tužioca u ratu u toku 1999. godine, prvostepeni sud je odbio, a drugostepeni sud ovu odluku potvrdio.

Pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je odbio tužbeni zahtev za naknadu nematerijalne štete usled zastarelosti potraživanja- proteka roka iz člana 376. stav 1. i 2. Zakona o obligacionim odnosima.

Odredbom člana 376. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da potraživanje naknade prouzrokovane štete zastareva za 3 godine od kada je oštećenik doznao za štetu i za lice koje je štetu učinilo, a u svakom slučaju ovo potraživanje zastareva u roku od 5 godina od kada je šteta nastala (stav 2.). Prema zaključku Vrhovnog kasacionog suda od 14.11.2017. godine tužba za utvrđenje postojanja diskriminacije ne zastareva, a potraživanje naknade štete (materijalne i nematerijalne) zastareva u rokovima iz člana 376. Zakona o obligacionim odnosima.

U ovom slučaju rok zastarelosti zahteva za naknadu nematerijalne štete po osnovu diskriminacije počeo je da teče od momenta donošenja zaključka Vlade Republike Srbije, od 17.01.2008. godine, kao tako utvrđenog izvora povrede prava ličnosti u smislu diskriminacije izvršene tim aktom, pa je tužba podneta nakon isteka rokova iz člana 376. Zakona o obligacionim odnosima, dana 15.01.2018. godine.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilan je i zaključak nižestepenih sudova da je potraživanje tužioca i po osnovu novčane naknade u vrednosti novčane pomoći računate po jednom danu i isplaćene ratnim vojnim rezervistima za dane učešća u ratu 1999. godine, zastarelo zbog čega je tužbeni zahtev odbijen. Po svojoj pravnoj prirodi zahtev za isplatu naknade u vrednosti novčane pomoći računate po jednom danu, isplaćene ratnim vojnim rezervistima, po svojoj pravnoj prirodi predstavlja zahtev za isplatu materijalne štete. Ovo stoga što se ogleda u gubitku naknade koja je isplaćena rezervistima sa područja obuhvaćenih Zaključkom Vlade, prouzrokovane nejednakim postupanjem organa javne vlasti, što predstavlja umanjenje imovine tužioca (član 155. ZOO). Stoga je po ovom osnovu pravilno odbijen tužbeni zahtev zbog zastarelosti, primenom člana 376. stav 1. i 2. ZOO, jer od donošenja Zaključka Vlade dana 17.01.2008. godine, do dana podnošenja tužbe dana 15.01.2018. godine, protekli su zastarni rokovi propisani navedenim zakonskim odredbama.

Imajući u vidu navedeno, nisu osnovani revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava isticanjem da se kod ovog zahteva radi o posebnoj vrsti novčanog obeštećenja zbog povrede ustavnih prava koji ne zastareva i na koje se može primeniti opšti rok zastarelosti od 10 godina propisan članom 371. Zakona o obligacionim odnosima. Iako je odredbom člana 43. stav 3. Zakona o zabrani diskriminacije predviđena mogućenost podnošenja tužbe sa posebnim zahtevom za izvršenje radnje radi uklanjanja posledica diskriminatorskog postupanja (nezavisno od zahteva za naknadu materijalne i nematerijalne štete-stav 4. navedenog člana), postavljenim zahtevom se ne traži izvršenje određene nove ili drugačije radnje koja će odstraniti izazvano stanje diskriminacije koje i dalje traje, već se traži novčano obeštećenje, pa je osnov ovog potraživanja naknada štete.

Sa iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, na osnovu odredbe člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić