- čime bi izvršio krivično delo nepostupanje po zdravstvenim propisima za vreme epidemije iz člana 248. Krivičnog zakonika.

Na osnovu člana 265. stav 1. Zakonika o krivičnom postupku, troškovi krivičnog postupka padaju na teret budžetskih sredstava suda.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Loznici K 165/20 od 02.09.2020. godine okrivljeni AA oglašen je krivim zbog krivičnog dela nepostupanje po zdravstvenim propisima za vreme epidemije iz člana 248. Krivičnog zakonika, pa mu je izrečena uslovna osuda kojom mu je utvrđena kazna zatvora u trajanju od 6 meseci i istovremeno je određeno da se ista neće izvršiti ukoliko okrivljeni za vreme proveravanja u trajanju od jedne godine računajući od dana pravnosnažnosti presude ne učini novo krivično delo, s tim da će se u slučaju opozivanja uslovne osude okrivljenom u utvrđenu kaznu zatvora uračunati vreme koje je proveo u pritvoru u periodu od 28.03.2020. godine do 29.04.2020. godine.

Istom presudom okrivljeni je obavezan da sudu na ime paušala plati iznos od 5.000,00 dinara, u roku od 30 dana od dana pravnosnažnosti presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja.

Presudom Višeg suda u Šapcu Kž1 311/20 od 25.02.2021. godine, odbijene su kao neosnovane žalba javnog tužioca Osnovnog javnog tužilaštva u Šapcu i žalba branioca okrivljenog AA i prvostepena presuda, potvrđena.

Protiv navedenih pravnosnažnih presuda zahtev za zaštitu zakonitosti blagovremeno je podneo branilac okrivljenog AA, advokat Dušan Filipović zbog bitne povrede odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 2. tačka 1) ZKP i povrede krivičnog zakona iz člana 439. tačka 1) i 2) ZKP sa predlogom da Vrhovni kasacioni sud usvoji podneti zahtev, preinači pobijane presude i okrivljenog oslobodi od otužbe zbog predmetnog krivičnog dela i odredi da troškovi krivičnog postuka padaju da teret suda ili da ukine drugostepenu presudu i predmet vrati na ponovno odlučivanje.

Vrhovni kasacioni sud je dostavio primerak zahteva za zaštitu zakonitosti Republičkom javnom tužiocu shodno odredbi člana 488. stav 1. Zakonika o krivičnom postupku, te je u sednici veća koju je održao u smislu člana 490. ZKP, bez obaveštavanja Republičkog javnog tužioca i branioca okrivljenog, smatrajući da njihovo prisustvo nije od značaja za donošenje odluke (član 488. stav 2. ZKP), razmotrio spise predmeta i pravnosnažne presude protiv kojih je zahtev za zaštitu zakonitosti podnet, pa je, po oceni navoda iznetih u zahtevu, našao:

Zahtev za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog AA, je osnovan.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se podnetim zahtevom za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog ukazuje da je pobijanim pravnosnažnim presudama povređen zakon na štetu okrivljenog AA, s obzirom na to da delo za koje je krivično gonjen i pravnosnažno oglašen krivim nije krivično delo iz člana 248. Krivičnog zakonika, odnosno da se u radnjama okrivljenog ne stiču elementi tog krivičnog dela, uz isticanje da se propisi, odluke i naredbe na koje se nižestepeni sud poziva, ne mogu primeniti na okrivljenog, u konkretnom slučaju, obzirom da okrivljenom nije uručena bilo kakva odluka nadležnog organa o izolaciji koja se odnosi na njega, osporavajući pri tome i mogućnost saopštavanja usmenog rešenja o meri izolacije.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, na opisani način učinjena je povreda krivičnog zakona iz člana 439. tačka 1) ZKP, na koju se osnovano ukazuje zahtevom za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog.

Krivično delo nepostupanje po zdravstvenim propisima za vreme epidemije iz člana 248. Krivičnog zakonika čini onaj ko za vreme epidemije kakve opasne zarazne bolesti ne postupa po propisima, odlukama ili naredbama kojima se određuju mere za njeno suzbijanje ili sprečavanje.

Citiranom odredbom, inkriminisano je nepostupanje po propisima, odlukama i naredbama koje se odnose na suzbijanje ili sprečavanje epidemije. Radi se o krivičnom delu blanketne prirode - dakle, drugi relevantni propisi, čija sadržina mora biti određena s obzirom na odgovarajuće zdravstvene propise, naredbe koje su izdali državni organi ili druge odluke nadležnih organa, određuju koje činjenje ili nečinjenje je sankcionisano Krivičnim zakonikom.

Iz činjeničnog opisa krivičnog dela utvrđenog u izreci pravnosnažne presude proizilazi da je okrivljeni oglašen krivim što za vreme epidemije opasne zarazne bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 nije postupao po propisima, odlukama i naredbama kojima se određuju mere za suzbijanje i sprečavanje ove bolesti, na taj način što je suprotno odredbama člana 17. stav 1. tačka 6), člana 30. stav 1. i člana 68. stav 1. Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, odredbama Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 23/2020, 24/2020, 27/2020, 28/2020, 30/2020, 32/2020, 35/2020, 37/2020, 38/2020 i 39/2020), odredbama Uredbe o merama za vreme vanrednog stanja („Službeni glasnik RS“ broj 31/2020, 36/2020, 38/2020 i 39/2020) i odredbama Naredbe o organizovanju i sprovođenju mere karantina („Službeni glasnik RS“ broj 33/2020), nakon što je dana 15.03.2020. godine ušao na teritoriju Republike Srbije iz BiH, na graničnom prelazu Trbušnica i nakon što mu je dana 25.03.2020. godine od strane ovlašćenih službenih lica iz PS Loznica lično saopšteno usmeno rešenje kojim mu je određena obavezna mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano Korona virusom u trajanju od 14 dana i izolacija u kućnim uslovima, dana 28.03.2020. godine od strane policijskih službenika PS Loznica, zatečen van svog stambenog objekta.

U spisima predmeta nalazi se odštampani izvod iz evidencije „PIL“, iz koga su vidljivi samo lični podaci okrivljenog, kao i izvod o podacima koji se odnose na datum prelaska državne granice i o samoizolaciji za okrivljenog od 28.03.2020. godine, u kome je samo registrovano da je okrivljeni državnu granicu prešao 15.03.2020. godine, dok je u rubrici u pogledu postupanja za lice od dana 25.03.2020. godine navedeno da lice poštuje mere samoizolacije u skladu sa naloženim merama vlade RS za lica starija od 65 godina. Navedeni izvodi nisu snabdeveni pečatom nadležnog organa niti potpisom ovlašćenog službenog lica i izvedeni su kao dokaz na glavnom pretresu.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, navedeni izvodi ne mogu se smatrati pravno relevantnim dokumentom u pravnom saobraćaju.

Odlukom Vlade Republike Srbije o proglašenju bolesti Covid-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 23 od 10.03.2020. godine), koja je stupila na snagu danom objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije“ 10.03.2020. godine, između ostalog, tačkom 4. je propisano da će: „Radi zaštite od unošenja zaraznih bolesti na teritoriju Republike Srbije, licima koja dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti Covid-19, odnosno žarišta epidemije, i to: Republike Italije, Narodne Republike Kine, Republike Južne Koreje, Švajcarske Konfederacije i Islamske Republike Iran, nadležni organi privremeno zabraniti, odnosno ograničiti ulazak i kretanje.“

Odlukom Vlade Republike Srbije o izmeni Odluke o proglašenju bolesti Covid-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ 24 od 11.03.2020. godine), tačka 4. menja se i glasi: „Radi zaštite od unošenja zaraznih bolesti na teritoriju Republike Srbije, stranim državljanima koji dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti Covid-19, odnosno žarišta epidemije, i to iz: Provincije Hubej (Hubei) u Narodnoj Republici Kini, grada Degu (Daegu) i Provincije Severni Gjongsang (North Gyeongsang) u Republici Koreji, kantona Tićino (Ticino) u Švajcarskoj Konfederaciji, Republike Italije i Islamske Republike Iran, nadležni organi privremeno će zabraniti, odnosno ograničiti ulazak i kretanje.“, a odluka je stupila na snagu danom objavljivanja u Službenom glasniku Republike Srbije 11.03.2020. godine.

Odlukom Vlade Republike Srbije o izmeni Odluke o proglašenju bolesti Covid-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 27 od 13.03.2020. godine) propisano je da se: „u Odluci o proglašenju bolesti Covid-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 23/20 i 24/20), tačka 4. menja i glasi: Radi zaštite od unošenja zaraznih bolesti na teritoriju Republike Srbije, stranim državljanima koji dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti Covid-19, odnosno žarišta epidemije i to iz: Provincije Hubej (Hubei) u Narodnoj Republici Kini, grada Degu (Daegu) i Provincije Severni Gjongsang (North Gyeongsang) u Republici Koreji, Kantona Tićino (Ticino) u Švajcarskoj Konfederaciji, Republike Italije, Islamske Republike Iran i Rumunije, nadležni organi privremeno će zabraniti, odnosno ograničiti ulazak i kretanje, a iste se primenjuju na lica koja su dobila saglasnost za ulazak u Republiku Srbiju od Ministarstva zdravlja“, a odluka je stupila na snagu danom objavljivanja u Službenom glasniku Republike Srbije, odnosno 13.03.2020. godine.

Odlukom Vlade Republike Srbije o izmeni Odluke o proglašenju bolesti Kovid-19 izazvane virusom Sars KoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 28 od 14.03.2020. godine) propisano je da se: „u Odluci o proglašenju bolesti Kovid-19 izazvane virusom Sars KoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 23/20, 24/20 i 27/20) tačka 4. menja i glasi: Radi zaštite od unošenja zaraznih bolesti na teritoriju Republike Srbije, stranim državljanima koji dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti Kovid-19, odnosno žarišta epidemije, i to iz provincije Hubej (Hubei) u Narodnoj Republici Kini, grada Degu (Daegu) i provincija Severni Gjongsang (North Gueongsang) u Republici Koreji, Švajcarske Konfederacije, Republike Italije, Islamske Republike Iran, Rumunije, Kraljevine Španije, Savezne Republike Nemačke, Francuske Republike, Republike Austrije, Republike Slovenije i Republike Grčke, nadležni organi privremeno će zabraniti, odnosno ograničiti ulazak i kretanje, a posle tačke 4. dodata je nova tačka 4a koja glasi: „Državljanima Republike Srbije koji dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti Kovid-19, odnosno žarišta epidemije utvrđenih u tački 4. stav 1. Odluke, određuje se obavezna mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano novim Korona virusom (Sars KoV-2) u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima)“, a Odluka je stupila na snagu danom objavljivanja u „Službenom glasniku RS“, odnosno 14.03.2020. godine.

Odlukom Vlade Republike Srbije o izmenama Odluke o proglašenju bolesti Kovid-19 izazvane virusom Sars KoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 30 od 15.03.2020. godine) propisano je da se: „u Odluci o proglašenju bolesti Kovid-19 izazvane virusom Sars KoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 23/20, 24/20 i 27/20) tačka 4a menja i, pored ostalog, glasi da se: „Državljani Republike Srbije i lica iz tačke 4. stav 2. podtačka 8) Odluke, koji dolaze iz država, odnosno područja sa intenzivnom transmisijom bolesti Kovid-19, odnosno žarišta epidemije i to iz Švajcarske Konfederacije, Republike Italije, Islamske Republike Iran, Rumunije, Kraljevine Španije, Savezne Republike Nemačke, Francuske Republike, Republike Austrije, Republike Slovenije i Republike Grčke, upućuju u izolaciju u trajanju od 28 dana, a domaćim državljanima i licima iz tačke 4. stav 2. podtačka 7) Odluke koji dolaze iz drugih država određuje se mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano novim Korona virusom (Sars KoV-2) u trajanju od 14 dana (izolacija u kućnim uslovima)“, a Odluka je stupila na snagu danom objavljivanja u „Službenom glasniku RS“, odnosno 15.03.2020. godine“.

Odlukom Vlade Republike Srbije o dopunama Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 35 od 18.03.2020. godine) propisano je da se u tački 4a dodaju stav 4. i 5., pa je tako stavom 4. propisano da se mere iz stava 1. i 2. ove tačke primenjuju u postupku integrisanog upravljanja granicom tako što organ nadležan za inspekcijski nadzor u oblasti zdravstvenog i sanitarnog nadzora meru upućivanja u izolaciju i meru stavljanja pod zdravstveni nadzor, zbog ispunjenosti uslova utvrđenih zakonom kojim se uređuje opšti upravni postupak, nalaže tako što donosi usmeno rešenje, koje saopštava licu kome se mera izriče - uz pouku o pravnom sredstvu, dok je stavom 5. regulisan postupak ukoliko lice kome je izdato usmeno rešenje iz stava 4. ovog člana zahteva da mu se izradi i dostavi pisano rešenje, pri čemu je Odluka stupila na snagu danom objavljivanja u „Službenom glasniku RS“, odnosno 18.03.2020. godine.

Članom 29a stav 3. Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti propisano je da meru kućne izolacije nalaže doktor medicine specijalista za infektivne bolesti ili drugi doktor medicine u skladu sa naredbom ministra, o čemu obaveštava epidemiologa teritorijalno nadležnog instituta odnosno zavoda za javno zdravlje ili druge nadležne zdravstvene ustanove.

Članom 30. stav 2. Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti propisano je, pored ostalog, da Zavod po potrebi dostavlja informaciju o zemljama u kojima postoji epidemija i rizik od oboljevanja od zaraznih bolesti koje se mogu uneti u zemlju i o tome obaveštava Ministarstvo, radi preduzimanja mera zdravstvenog nadzora na graničnim prelazima, dok je u stavu 6. istog člana propisano da licu koje se u skladu sa ovim zakonom stavlja pod zdravstveni nadzor na graničnom prelazu, odnosno na mestu ulaska u zemlju, sanitarni inspektor u skladu sa informacijom iz stava 2. ovog člana, donosi rešenje o stavljanju pod zdravstveni nadzor.

Iz spisa predmeta, dakle, proizilazi - da je okrivljeni na graničnom prelazu Trbušnica – Šepak iz države Bosne i Hercegovine ušao na teritoriju Republike Srbije dana 15.03.2020. godine, kao i da u odnosu na okrivljenog nisu doneta, niti su mu saopštena ili uručena, pravno relevantna dokumenta kojima mu se određujuju mere za suzbijanje ili sprečavanje epidemije od opasne zarazne bolesti.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da, kako se radi o krivičnom delu blanketnog karaktera, sa prilično ekstenzivnom zakonskom formulacijom, to je za utvrđivanje postojanja elemenata krivičnog dela iz člana 248. Krivičnog zakonika, odnosno radnje izvršenja, koja se sastoji u nepostupanju izvršioca po propisima, pre svega od značaja postojanje pravno relevantnih propisa i pojedinačnih akata nadležnih organa koji se uručuju ili usmeno saopštavaju licu kome je takva mera izrečena. Propisi navedeni u izreci presude u odsustvu takvog pojedinačnog akta nadležnih organa, koji se odnosi na okrivljenog, u smislu citiranih zakonskih odredbi Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, kojim je regulisano postupanje prema licu koje se stavlja pod zdravstveni nadzor, u konkretnom slučaju ukazuju da nisu ispunjeni uslovi za primenu blanketnih propisa koji nalažu određeno postupanje okrivljenog u konkretnom slučaju.

Dakle, po oceni ovoga suda, blanketni propisi kojima se definiše radnja okrivljenog u konkretnom slučaju ne mogu se primeniti, imajući u vidu da iz spisa predmeta proizilazi da okrivljenom prilikom prelaska državne granice dana 15.03.2020. godine iz države Bosne i Hercegovine na teritoriju Republike Srbije, nisu saopštena ili uručena, pravno relevantna dokumenta kojima mu se određuju mere za suzbijanje ili sprečavanje epidemije od opasne zarazne bolesti, a da je za postojanje krivice u konkretnom slučaju potrebno da je učinilac svestan kako postojanja epidemije tako i da postupa suprotno određenim merama za njeno suzbijanje ili sprečavanje, a da to hoće ili da na to pristaje. Ovo tim pre, što je tek nakon ulaska okrivljenog u zemlju, Odlukom Vlade Republike Srbije o dopunama Odluke o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću („Službeni glasnik RS“ broj 35 od 18.03.2020. godine) nadležni organ za inspekcijski nadzor u oblasti zdravstvenog i sanitarnog nadzora ovlašćen da odluku o meri upućivanja u izolaciju i stavljanja pod zdravstveni nadzor saopšti i usmeno.

Prema izreci pravnosnažne presude okrivljenom je od strane ovlašćenih službenih lica PS Loznica dana 25.03.2020. godine saopšteno usmeno rešenje kojim mu je određena obavezna mera stavljanja pod zdravstveni nadzor na akutno respiratorno oboljenje izazvano novim Korona virusom (SARS-CoV-2) u trajanju od 14 dana i izolacija u kućnim uslovima u stambenom objektu, pri čemu u izreci presude nije naveden propis na osnovu koga je to rešenje doneto, odnosno propis na osnovu koga se to usmeno rešenje, zapravo „vezuje“ za ulazak okrivljenog u zemlju dana 15.03.2020. godine iz države Bosne i Hercegovine, koja država pri tome ni tog dana, ni dana 25.03.2020. godine, kada je okrivljenom usmeno saopšteno rešenje, a ni posle toga nije bila označena kao država odnosno područje sa intenzivnom transmisijom bolesti Kovid-19, odnosno žarište epidemije.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, navođenje u činjeničnom opisu krivičnog dela u izreci presude opštih elemenata zakonskog opisa bića predmetnog krivičnog dela, te navođenje Odluka Vlade Republike Srbije o proglašenju bolesti COVID-19 izazvane virusom SARS-CoV-2 zaraznom bolešću, Uredbi o merama za vreme vanrednog stanja i Naredbe o organizovanju i sprovođenju mere karantina, kao i pojedinih odredaba Zakona o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti, bez dovođenja u vezu radnje učinioca sa obavezama ili zabranama koje su sadržane u tim propisima, odlukama ili naredbama kojima se određuju mere za suzbijanje tj. sprečavanje zarazne bolesti, ne može biti dovoljno za postojanje predmetnog krivičnog dela, jer iste same po sebi ne predstavljaju pravno releventan propis i pojedinačni akt nadležnih organa u smislu ispunjenosti uslova za primenu blanketnih propisa koji nalažu određeno postupanje odnosno nepostupanje okrivljenog u konkretnom slučaju, zbog čega u konkretnom slučaju nema ni radnje izvršenja krivičnog dela iz člana 248. Krivičnog zakonika.

Imajući u vidu sve navedeno, prvostepeni sud je oglašavajući okrivljenog krivim zbog krivičnog dela nepostupanje po zdravstvenim propisima za vreme epidemije iz člana 248. Krivičnog zakonika, učinio povredu krivičnog zakona iz člana 439. tačka 1) ZKP na štetu okrivljenog, a koju povredu nije otklonio drugostepeni sud donoseći pobijanu drugostepenu odluku u postupku po žalbama na prvostepenu presudu, iako je na ovu povredu krivičnog zakona u svojoj žalbi ukazivao branilac okrivljenog.

Shodno navedenom, Vrhovni kasacioni sud je usvojio kao osnovan zahtev za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog AA, te otklonio navedenu povredu krivičnog zakona, preinačenjem pobijanih pravnosnažnih presuda Osnovnog suda u Loznici K 165/20 od 02.09.2020. godine i Višeg suda u Šapcu Kž1 311/20 od 25.02.2021. godine, tako što je okrivljenog na osnovu člana 423. tačka 1) ZKP oslobodio od optužbe da je izvršio krivično delo nepostupanje po zdravstvenim propisima za vreme epidemije iz člana 248. Krivičnog zakonika, jer delo za koje je okrivljeni optužen i pravnosnažno oglašen krivim po zakonu nije krivično delo.

Shodno donetoj odluci, Vrhovni kasacioni sud se nije upuštao u razmatranje ostalih istaknutih povreda u zahtevu branioca okrivljenog.

Na osnovu člana 265. stav 1. ZKP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio da troškovi krivičnog postupka padaju na teret budžetskih sredstava suda.

Sa iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 492. stav 1. tačka 2) ZKP odlučio kao u izreci ove presude.

Zapisničar-savetnik                                                                                       Predsednik veća-sudija

Andrea Jakovljević,s.r.                                                                                  Dragomir Milojević,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić