U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u pravnoj stvari tužioca Republika Srbija, koju zastupa Državno pravobranilaštvo iz Beograda, ulica Nemanjina br. 22-26, protiv tuženog „KMG Trudbenik“ a.d. u stečaju iz Beograda, Bulevar Kralja Aleksandra broj 79, koga zastupa punomoćnik Aleksandar Dragović, advokat iz ..., radi utvrđenja potraživanja, vrednost predmeta spora 5.069.816.178,97 dinara, odlučujući o revizijama tužioca i tuženog koje su izajvljene protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 1549/19 od 07.04.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 29.06.2021. godine doneo je sledeću

P R E S U D U

ODBIJAJU SE kao neosnovane revizije tužioca i tuženog izjavljene protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 1549/19 od 07.04.2020. godine.

ODBIJA SE zahtev tuženog za naknadu troškova revizijskog postupka, kao neosnovan.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Beogradu P br. 2328/17 od 20.12.2018. godine u stavu 1 izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca i utvrđeno potraživanje tužioca Republike Srbije prema tuženom u iznosu od 797.451.095,34 dinara. Stavom 2 izreke, delimično je odbijen tužbeni zahtev tužioca u delu kojim je tražio da se utvrdi potraživanje prema tuženom u iznosu od 4.272.365.083,63 dinara. Stavom 3. izreke obavezan je tužilac da tuženom isplati iznos od 2.617.722,36 dinara na ime troškova postupka u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 1549/19 od 07.4.2020. godine u stavu 1. izreke, odebijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena presuda Privrednog suda u Beogradu P br. 2328/17 od 20.12.2018. godine u stavu 1. izreke. U stavu 2. izreke delimično je usvojena žalba tužioca i preinačena presuda prvostepenog suda u stavu 2 izreke i presuđeno tako što je delimično usvojen tužbeni zahtev i utvrđeno potraživanje tužioca prema tuženom još za iznos od 502.935.946,87 dinara. Stavom 3. izreke delimično je odbijena žalba tužioca i delimično potvrđena prvostepena presuda u stavu 2. izreke u delu kome je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da mu se utvrdi potraživanje prema tuženom u iznosu od 3.769.429.136,76 dinara. Stavom 4. izreke preinačeno je rešenje o troškovima postupka koje je sadržano u stavu 3. izreke prvostepene presude i rešeno tako što je obavezan tužilac da naknadi troškove parničnog postupka tuženom u iznosu od 2.040.134,40 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema presude. U stavu 5. izreke je odlučeno da svaka stranka snosi troškove drugostepenog postupka.

Protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 1549/19 od 07.04.2020. godine tužilac je blagovremeno izjavio reviziju u odnosu na stav 3,4 i 5 izreke zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi preko punomoćnika iz reda advokata je blagovremeno izjavio reviziju protiv navedene drugostepene presude u odnosu na stav 1, 2. i 5. izreke i to zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je odgovorio na reviziju tužioca i osporio u celini navode iz revizije i predložio Vrhovnom kasacionom sudu da istu odbije kao neosnovanu. Troškove revizijskog postupka je tražio.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu drugostepenu presudu u granicama koje su propisane odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ...sa izmenema) utvrdio da su revizije tužioca i tuženog neosnovane.

U postupku nisu učinjene bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. U revizijama se jasno ne navodi koje su druge bitne povrede postupka učinjene, a zbog kojih se revizija može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je dana 05.04.1981. godine zajedno sa privrednim društvima Preduzeće „Ratko Mitrović“, „Ivan Lučić Lavčević“ i „Primorje“ bio angažovan od strane Savezne direkcije za promet i rezerve proizvoda sa posebnom namenom, na projektu P-1100 sve za potrebe ivestitora Ministarstva odbrane – Generalne Direkcije za vojne radove države ..., povodom kog odnosa je zaključen i ugovor kojim su regulisali međusobne odnose u pogledu podele posla i plaćanja, s tim da su tuženom konkretno povereni poslovi projektovanja i ovlašćenje da zaključuje potrebne ugovore sa trećim licima. Tuženi je zaključio 11.08.1981. godine ugovor sa firmom AA iz ... na osnovu koga se ovo pravno lice obavezalo da izvede projektovanje svih radova koji su bili predmet glavnog ugovora, za ukupan iznos naknade od 80.987.170,00 USD. Navedeno pravno lice iz ... je za ovaj posao obezbedilo garanciju ... organizacije za osiguranje izvoznih poslova, ... saveta za garancije. U ugovoru zaključenom sa ovim pravnim licem ugovorena je nadležnost arbitraže u Beču. S obzirom da je tuženi raskinuo ugovor u novembru 1983 godine, strani poverilac je podneo tužbu ugovorenoj arbitraži koja je svojim odlukama od 02.07.1986. godine i od 02.11.1991. godine obavezala tuženog na isplatu pojedinačno opredeljenih iznosa u USD sa pripadajućom kamatom. ... organizacija za osiguranje izvoznih poslova, ... savet za garancije je namirio predmetno potraživanje poveriocu tuženog i istoj je kao garantu predmetno potraživanje prema tuženom cedirano 02.01.2000. godine, a zatim je isto potraživanje u skladu sa propisima Republike ... preneto na specijalizovanu finansijsku organizaciju „BB“ iz .... . Rešenjem Privrednog suda u Beogradu I 9078/87 od 07.12.2000. godine, priznate su arbitražne presude donete u Beču u korist označenog predlagača iz .... Prema činjeničnom stanju koje je utvrđeno u toku postupka Sporazumom Saveta Ministara SiCG od 30.12.2004. goidne Republika Srbija je potvrdila da je jedini dužnik prema „BB “ iz ... i istim sporazumom su ugovoreni uslovi i način izmirenja obaveza, pa tako i obaveze tuženog po arbitražnim presudama po kojima je obaveza na dan 31.07.2001. godine iskazana u iznosu od 48.882.623,22 USD a dopunom istog sporazuma od 11.05.2010. godine je predviđeno da je tužilac jedini dužnik prema ino poveriocu kao i da će prava i obaveze po ovom sporazumu biti prenete na njega.

Tužilac je prema utvrđenom činjeničnom stanju na ime obaveze tuženog koju je preuzeo prema Pariskom klubu poverilaca u postupku stečaja nad tuženim prijavio potraživanje u ukupnom iznosu od 5.069.816.178,97 dinara u kom iznosu je sadržan obračun glavnog duga po arbitražnim odlukama, redovne kamate za period od 23.03.2002 godine do 09.12.2011. godine i obračun zatezne kamate uvećan za ugovorenu i zateznu kamatu. U postupku stečeja koji se vodi nad tuženim ovo potraživanje tužioca je osporeno i zbog toga je došlo do pokretanja ovog parničnog postupka.

Prvostepeni sud je na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja zaključio da je delimično osnovano potraživanje tužioca. Prvostepeni sud je odluku zasnovao na odredbama Zakona o regulisanju odnosa između SRJ i pravnih lica i banaka sa teritorije SRJ koji su prvobitni dužnici ili garanti prema poveriocima Pariskog ili Londonskog kluba i na odredbi člana 218. Zakona o obligacionim odnosima, nalazeći da nisu osnovani istaknuti prigovori tokom postupka i to prigovor nedostatka pasivne i aktivne legitimacije i prigovor zastarelosti koji su izjavljeni od strane tuženog

Visinu potraživanja koja je predmet tužbe, prvostepeni sud je utvrdio na osnovu nalaza i mišljenja veštaka. Veštak je dao dve varijante u nalazu, tako što je prema prvoj varijanti utvrđena visina duga koji je tužilac isplatio ino poveriocu a prema drugoj varijanti , visina duga koju je tužilac uplatio ino poveriocu umanjena je za 20% shodno prinudnom poravnanju Trgovinskog suda u Beogradu PP 4/02 od 31.10.2002 godine.

Prvostepeni sud je prihvatio drugu varijantu nalaza veštaka iz koje je utvrdio da je tužilac isplatio inopoveriocu po arbitražnim odlukama iznos od 12.399.689,37 dolara odnosno 996.813.869,18 dinara pa kada se ovaj iznos umanji za 20% shodno rešenju o prinudnom poravnanju, dolazi se do iznosa od 797.451.095,34 dinara i taj iznos dosudio tužiocu, dok je preko tog iznosa odbio zahtev kao preuranjen.

Drugostepeni sud je prihvatio pravni stav prvostepenog suda u pogledu osnova potraživanja ali je zaključio da je prvostepeni sud pogrešno utvrdio visinu potraživanja tužioca. Drugostepeni sud polazeći od nalaza veštaka, dopunskih izjašnjenja veštaka, obračuna glavnog duga i kamate do dana otvaranja stečajnog postupka a sve to umanjeno sa uslovima iz rešenja 1.PP 4/02 od 31.10.2002. godine za 20.% nalazi da je potraživanje tužioca osnovano za ukupno 1.300.387.042,21 dinara, te je preinačio prvostepenu presudu utoliko što je pored dosuđenog iznosa, tužiocu dosudio još iznos od 502.935,946,87 dinara. Potraživanje tužioca u preostalom delu od 3.769.429.136,76 dinara, prema zaključku drugostepenog suda nije osnovano, jer se odnosi na obračun kamate za period nakon otvaranja stečaja a tužilac je u postupku stečaja nad tuženim prijavio kamatu samo do dana otvaranja stečajnog postupka, pa mu se ne može utvrđivati potraživanje koje nije ni prijavljeno, niti je upućen na parnicu zbog toga.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno su nižestepeni sudovi sporni odnos razrešili primenom odredbama Zakona o regulisanju odnosa između SRJ i pravnih lica i banaka sa teritorije SRJ koje su prvobitni dužnici ili garanti prema poveriocima pariskog ili londonskog kluba, Zakona o potvrđivanju usaglašenog zapisnika o konsolidaciji duga SR Jugoslavije, zatim primenom odredaba zakona kojima je regulisan postupak stečaja i primenom člana 218 i 361 Zakona o obligacionim odnosima. Pravilno je od strane drugostepenog suda utvrđena i visina potraživanja tužioca. Razloge koji su navedeni u drugostepenoj odluci prihvata i revizijski sud.

Navodi revizije tužioca nisu osnovani.

Tužilac u reviziji navodi da je pogrešno umanjeno potraživanje tužioca otpisom duga, te da otpis duga inopoverioca u konkretnom slučaju je odobren samo Republici Srbiji, i da se tuženom ne može odobriti otpis duga u procentu koji je odobren tužiocu. Tužilac se poziva i na odluku Ustavnog suda kojim je utvrđeno da odredba člana 5. Zakona o regulisanju odnosa između SRJ i pravnih lica i banaka sa teritorije SRJ koje su prvobitni dužnici ili garanti prema poveriocima pariskog i londonskog kluba u delu koji je izražen rečima „pod uslovima koji ne mogu biti nepovoljniji od uslova ugovorenih sa poveriocima pariskog i londonskog“ nije u saglasnosti sa ustavom. Shodno navedenom tužilac zaključuje da obaveza tuženog ostaje prema tužiocu nezavisno od otpusta duga koji je odobren tužiocu.

Ovi navodi se ne mogu prihvatiti. Tuženi je domaće pravno lice a njegova obaveza je bez učešća banke, ne potiče iz odnosa pravnog lica i banke, već se radi o dugu koji je nastao po prethodno navedenim arbitražnim presudama. U toj situaciji, navedena Odluka Ustavnog suda, ne može se odnositi na tuženog. Tužilac je obavezu tuženog koja je sada sporno potraživanje, preuzeo na osnovu usaglašenog Zapisnika o konsolidaciji duga SRJ i Sporazuma Saveta Ministara Srbije i Crne Gore i „BB“ od 30.12.2004 godine, tako da otpis duga koji je SRJ ugovorio sa inopoveriocem ima se primeniti u konkretnom slučaju u istoj meri na tuženog prema tužiocu kao pravnom sledbeniku SRJ.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, tužilac neosnovano u reviziji navodi da su pogrešno nižestepeni sudovi umanjili potraživanje tužioca u skladu sa uslovima iz rešenja Trgovinskog suda u Beogradu PP-4/02 od 31.10.2002. godine. Rešenjem Trgovinskog suda u Beogradu Pp-4/02 od 31.10.2002. godine je odobreno zaključenje prinudnog povravnanja između tuženog i svih njegovih poverilaca i tuženi je obavezan da svoja dugovanja izmiri sa 80% , te je tuženi saglasno članu 44. Zakona o prinudnom poravnanju stečaju i likvidaciji, (koji je važio u to vreme) trajno oslobođen 20% svih svojih dospelih obaveza koje su nastale pre 31.10.2002. godine pa time i 20% obaveza prema tužiocu. Prinudno poravnanje zaključeno po osnovu ovog zakona između dužnika i svih njegovih poverilaca ima snagu izvršne sudske isprave, što znači da i u slučaju kasnijeg stečaja, svaki poverilac ima pravo da mu se u stečaju utvrdi samo ono potraživanje na čiju isplatu je imao pravo u smislu zaključenog prinudnog poravnanja. Stoga u ovoj situaciji, tužiocu kao i drugim poveriocima, treba isplatiti 80% od utvrđenih potraživanja, obzirom kao što je prethodno navedeno, tužilac je trajno oslobođen 20% obaveza po navedenom sudskom rešenju.

Neosnovani su i navodi revizije tuženog.

Tuženi smatra da je potraživanje tužioca neosnovano, najpre zbog toga što je zastarelo, zatim što u postupku nije utvrđeno da li je sporno potraživanje tuženom priznato u konačnom obračunu koji je sačinjen između Iraka i SDPR od 10.01.2008. godine a pored toga drugostepeni sud je utvrdio potraživanje tužioca, za buduće iznose koje su plativi do 22.03.2024. godine, što je protivno odredbama Zakona o stečaju.

Prema mišljenju Vrhovnog kasacionog suda, potraživanje Republike Srbije po osnovu preuzetih inostranih kreditnih obaveza po Zakonu o regulisanju odnosa između Savezne Republike Jugoslavije i pravnih lica i banaka sa teritorije Savezne Republike Jugoslavije koji su prvobitni dužnici ili garanti prema poveriocima Pariskog i Londonskog kluba, je posebna vrsta potraživanja. To potraživanje nastaje iz novog, samostalnog obligacionog odnosa zasnovanog između tužioca i pravnih lica i banaka sa teritorije SRJ sada RS koji su prvobitni dužnici ili garanti prema poveriocima Pariskog i Londonskog kluba. Tuženi je domaće pravno lice iz člana 3 stav 3 navedenog zakona. Republika Srbija je donošenjem ovog zakona i Zakona o potvrđivanju usaglašenog zapisnika o konsolidaciji duga SR Jugoslavije, zatim, potpisivanjem Sporazuma Saveta Ministara Srbije i Crne Gore i „BB“ od 30.12.2004 godine, koji se odnosi na utuženu obavezu, na sebe preuzela obavezu koju je bio dužan da izmiruje krajnji korisnik, u ovom sporu tuženi. Tužilac na osnovu ovih zakona i međunarodnog sporazuma preuzetu obavezu izvršava. Stoga svi izdaci učinjeni od strane Republike Srbije, radi izmirenja obaveza krajnjih korisnika kredita ili dužnika po drugom osnovu, smatraju se izdacima učinjenim za drugog u smislu člana 218 Zakona o obligacionim odnosima.

U pogledu zastarelosti potraživanja Republike Srbije, koje je predmet spora, rok zastarelosti je mogao početi da teče saglasno odredbi člana 361 st.1 Zakona o obligacionim odnosima, tek od potpisivanja prethodno navedenog Sporazuma dana 30.12.2004 godine, kada je preuzeta obaveza tuženog i nastala obaveza za tužioca. Tužba je podneta 29.04.2013 godine. Predmetno potraživanje tužioca po svojoj pravnoj prirodi zastareva u opštem zastarnom roku od 10 godina (član 371 ZOO) pa prema svemu navedenom, pravilno su nižestepeni sudovi zaključili da potraživanje tužioca koje je predmet ovog spora nije zastarelo.

Tužilac prema utvrđenom činjeničnom stanju, vrši otplatu obaveze tuženog koju tuženi nije platio svom ino-poveriocu, pa je na osnovu svih prethodno navedenih odredbi zakona i sporazuma, aktivno legimisan da traži da se utvrdi kao osnovno potraživanje prema tuženom kao stečajnom dužniku u visini koja je dosuđena pobijanom odlukom, sve to saglasno članu 81 st. 1, i člana 116 i 117 Zakona o stečaju.

Tuženi dalje u reviziji ponavlja navode iz žalbe, kojima osporava postojanje obaveze, pa ističe da za predmetnu obavezu odgovara solidarno SDPR i tužilac i da stoga nema osnova za odgovornost tuženog, zatim da sud nije uzeo u obzir ni cenio od kakvog je uticaja to što tužilac do glavne deobe nije izmirio predmetno potraživanje u visini koja se dosuđuje. Vrhovni sud nalazi da pobijana odluka sadrži jasno obrazloženje o ovim primedbama tuženog. Sve razloge navedene u pobijanoj presudi, prihvata i revizijski sud, tako da nema potrebe dalje ponavljati razloge i u tom smislu obrazlagati presudu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je neosnovan zahtev tuženog za naknadu troškova revizijskog postupka. To iz razloga što tuženi nije uspeo u revizijskom postupku a odgovor na reviziju nije bio nužan, pa samim tim ni trošak za odgovor nije nužni trošak koji bi se dosudio na teret suprotne strane.

Na osnovu svega izloženog Vrhovni kasacioni sud primenom procesnih ovlašćenja iz odredbi člana 414 i 165 Zakona o parničnom postupku je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić