U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici po tužbi tužioca Mesna zajednica Gložane, Opština Vlasotince, sa sedištem u S. Gložane, koga zastupa Opštinsko pravobranilaštvo Vlasotince, protiv tuženih Zemljoradnička zadruga Vinarska-vinogradar Vlasotince - u stečaju, Ulica 29. novembra bb, čiji je punomoćnik Miloš Petrović, advokat u ..., Društveno preduzeće Vinarska-podrumi Vlasotince – u stečaju, čiji je punomoćnik Nenad Mihajlović, advokat u ... i Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo – Odeljenje u Leskovcu, radi utvrđenja prava korišćenja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 2Pž 5153/20 od 03.12.2020. godine, u sednici veća održanoj 09. septembra 2021. godine, doneo je

P R E S U D U

Revizija tužioca izjavljena protiv presude Privrednog apelacionog suda 2Pž 5153/20 od 03.12.2020. godine se ODBIJA kao neosnovana.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u Leskovcu je doneo presudu 2P 117/2020 dana 14.07.2020. godine, kojom je u I stavu izreke konstatovao da usvaja tužbeni zahtev tužioca prema tuženima Društveno preduzeće Vinarska-podrumi Vlasotince – u stečaju i Republici Srbiji i utvrdio da je tužilac korisnik nepokretnosti državne svojine u Gložanu i to zgrade Doma kulture površine 247 m2 i zgrade ugostiteljstva – kafane površine 59 m2, sagrađenih na katastarskoj parceli broj .../... u KO ... upisane u LN ..., što su tuženi dužni da priznaju i trpe promenu prava korišćenja na navedenim nepokretnostima; u II stavu izreke konstatovao da usvaja tužbeni zahtev tužioca i prema tuženoj Republici Srbiji utvrdio da je tužilac korisnik nepokretnosti državne svojine u Gložanu i to zgrade poslovnih usluga – otkupne stanice poljoprivrednih proizvoda površine 99 m2 sagrađene na katastarskoj parceli broj .../...; zgrade trgovine prodavnice površine 113 m2 sagrađene na katastarskoj parceli broj .../...; zemljišta pod zgradom objektom površine 247 m2 i 59 m2 i zemljišta uz zgrade – objekte površine 2.418 m2 na katastarskoj parceli broj .../...; zemljišta pod zgradom – objektom površine 99 m2 na katastarskoj parceli broj .../...; zemljišta uz zgradu – objekat površine 113 m2 na katastarskoj parceli broj .../...; sve u katastarskoj opštini Gložane i sve upisano u list nepokretnosti broj ... za katastarsku opštinu Gložane, što je tužena dužna da prizna i trpi promenu prava korišćenja na navedenim nepokretnostima; u III stavu izreke obavezao tužioca da prvotuženoj na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 7.500,00 dinara dok u odnosu na drugotuženog i trećetuženu svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Privredni apelacioni sud je, odlučujući o žalbi Republike Srbije, doneo presudu 2Pž 5153/20 dana 03.12.2020. godine kojom je preinačio navedenu presudu Privrednog suda u Leskovcu u I i II stavu izreke i odbio tužbeni zahtev tužioca da prema drugotuženom i trećetuženoj utvrdi da je tužilac korisnik nepokretnosti državne svojine u Gložanu i to zgrade Doma kulture i zgrade ugostiteljstva – kafane sagrađenih na katastarskoj parceli broj .../... upisane u LN ... u KO ... i da prema trećetuženoj utvrdi da je tužilac korisnik nepokretnosti državne svojine u Gložanu zgrade poslovnih usluga – otkupne stanice poljoprivrednih proizvoda na katastarskoj parceli broj .../..., zgrade trgovine – prodavnice na katastarskoj parceli broj .../..., zemljišta pod zgradom – objektom i zemljišta uz zgrade – objekte na katastarskoj parceli broj .../..., zemljišta pod zgradom-objektom na katastarskoj parceli broj .../... i zemljišta uz zgradu-objekat na katastarskoj parceli broj .../..., sve upisano u list nepokretnosti broj ... u katastarskoj opštini ..., bliže određeno u stavu I izreke, što su tuženi dužni da priznaju i trpe promenu prava korišćenja na navedenim nepokretnostima i preinačio odluku o troškovima parničnog postupka tako što je obavezao tužioca da naknadi drugotuženom iznos od 58.500,00 dinara i trećetuženoj iznos od 25.500,00 dinara na ime troškova parničnog postupka, te obavezao tužioca da naknadi trećetuženoj troškove drugostepenog postupka u iznosu od 12.000,00 dinara.

Protiv navedene pravnosnažne drugostepene presude je blagovremenu i dozvoljenu reviziju izjavio tužilac, kojom presudu pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu po odredbi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, br.72/2011...18/2020) i odlučio da revizija nije osnovana.

Pobijana presuda je doneta bez bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koje revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Revident u navodima revizije ističe i da je drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu i u odnosu na drugotuženog, koji nije izjavio žalbu protiv prvosepene presude, te je u odnosu na tog tuženog prvostepena presuda pravnosnažna protekom roka za izjavljivanje žalbe tog tuženog. Time smatra da je drugostepeni sud prekoračio svoja procesna ovlašćenja. S tim u vezi ističe da prvostepenom presudom, kao ni drugostepenom, nije promenjen vlasnički status na nepokretnostima koje su predmet tužbenog zahteva, pa postavlja pitanje pravnog interesa Republike Srbije za izjavljivanje žalbe protiv prvostepene presude.

Revizijski sud nalazi da su navodi revidenta neosnovani. Drugostepena presuda je doneta po žalbi trećetužene, Republike Srbije, izjavljene protiv presude Privrednog suda u Leskovcu Ps 17/20 od 14.07.2020. godine, kojom presudom je odlučeno o tužbenom zahtevu tužioca i protiv tog tuženog. Time je po odredbi člana 367. Zakona o parničnom postupku trećetužena stranka koja može da izjavi žalbu protiv presude donete u prvom stepenu. Drugostepeni sud je primenom materijalnog prava zaključio da je trećetužena jedinstveni suparničar sa drugotuženim, jer je vlasnik nepokretnosti na kojima tužilac traži utvrđenje prava korišćenja. O pravilnosti takve primene materijalnog prava će u daljem biti reči. U svakom slučaju, tužbenim zahtevom o kome je odlučeno pobijanom drugostepenom presudom tužilac traži i da se trećetužena obaveže da trpi promenu prava korišćenja na nepokretnostima, na kojima traži utvrđenje prava korišćenja u odnosu na drugotuženog. Stoga je odluka i u odnosu na drugotuženog morala biti doneta po žalbi trećetužene.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju na osnovu koga je pobijana odluka doneta, u katastru nepokretnosti su katastarske parcele broj .../..., .../... i .../... upisane kao svojina trećetužene. Na katastarskoj parceli broj .../... nalaze se zgrada kulture – Dom kulture i zgrada ugostiteljstva – kafana, koje su u svojini trećetužene, sa upisanim pravom korišćenja na ime pravnog prethodnika drugotuženog. Na katastarskoj parceli broj .../... nalazi se zgrada poslovnih usluga – otkupna stanica poljoprivrednih proizvoda koja je u svojini trećetužene, na kojoj je pravo korišćenja upisano na ime prvotužene, a na katastarskoj parceli broj .../... nalazi se zgrada trgovine – prodavnica koja je u svojini trećetužene, a na kojoj pravo korišćenja upisano na ime prvotuženog. Prema istorijatu upisa navedenih katastarskih parcela, katastarska parcela broj ... je u katastarskoj opštini ... nastala izradom prvog premera u 1954. godini i imala ukupnu površinu 3.508 m2, od čega pod zgradom 508 m2. Upisana je kao opštenarodna imovina, organ upravljanja NOO Vlasotince, a korisnik Zemljoradnička zadruga Vlasotince iz Vlasotinca. Promena upisa u 1970. godini je takva da se nepokretnosti upisuju kao društvena svojina, korisnik Vinarska zemljiradnička zadruga Vlasotince. U 1989. godini vrši se deoba parcele ... na parceli .../... i .../... . Parcela .../... (očiglednom greškom napisano .../...) i dalje ostaje upisana na ime Vinarska zemljiradnička zadruga Vlasotince. Od parcele .../... je 2003. godine formirana parcela .../..., parcela .../... i parcela .../... . Te parcele su u listu nepokretnosti broj ... upisane kao svojina Republike Srbije, kao i objekti na tim parcelama. Korisnici objekata, kako je napred navedeno, upisani su na osnovu Ugovora o fizičkoj deobi Ov 1684/2002 od 18.12.2002. godine, koji su zaključili DP Vinarska podrum „Podrumi“ iz Vlasotinca i Zemljoradnička zadruga Vinogradar iz Vlasotinca, sada drugotuženi i prvotuženi, nastali deobom njihovog pravnog prethodnika PKB Vinarska Vlasotince.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja je prvostepeni sud usvojio tužbeni zahtev, obrazlažući da trećetužena nije osporila tužiocu da ima pravo korišćenja na predmetnim nepokretnostima, dok drugotuženi nije dokazao da mu je pravo korišćenja na zgradi Doma kulture i zgradi ugostiteljstva – kafane preneto u skladu sa Zakonom o javnoj svojini od strane titulara prava svojine.

Drugostepeni sud je odlučio suprotno. Polazeći od činjenice da su nepokretnosti u režimu javne svojine Republike Srbije i primenom odredaba Zakona o javnoj svojini o mogućim osnovama sticanja prava korišćenja na tim nepokretnostima, drugostepeni sud je odbio tužbeni zahtev na osnovu činjenice da nijednim aktom Republika Srbija nije prenela pravo korišćenja na nepokretnostima tužiocu, a proizilazi da tužilac nije dokazao svoje pravo korišćenja na predmetnim nepokretnostima, niti obavezu tuženih da trpe promenu prava korišćenja na istim nepokretnostima u korist tužioca.

Protivno razlozima revizije, drutostepeni sud je doneo pravilnu odluku o tužbenom zahtevu, primenom odredaba Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br 72/2011 ... 153/2020). O tužbenom zahtevu za utvrđenje da je tužilac korisnik nepokretnosti u svojini Republike Srbije, i da se obavežu tuženi da trpe promenu prava korišćenja na istim, odlučuje se primenom materijalnog prava važećeg u vreme presuđenja. Zakonom o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br 72/2011 i 95/2018) koji je važio u vreme zaključenja glavne rasprave, uređeno je pravo javne svojine i određena su druga imovinska prava Republike Srbije, Autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Prema odredbi člana 2. tog zakona, javnu svojinu čini pravo svojine Republike Srbije – državna svojina, u kom režimu su predmetne nepokretnosti. Odredbama tog zakona uređeno je i korišćenje nepokretnim stvarima, odnosno sredstvima u javnoj svojini. Uređen je i postupak davanja na korišćenje nepokretnih stvari u javnoj svojini. Odredbom člana 18. Zakona o javnoj svojini određeno je da su nosioci prava javne svojine Republika Srbija, Autonomna pokrajina i opština, odnosno grad, to jest jedinice lokalne samouprave. Mesne zajednice i drugi oblici mesne samouprave imaju pravo korišćenja na stvarima u javnoj svojini jedinice lokalne samouprave u skladu sa zakonom i propisom, odnosno drugim aktom jedinice lokalne samouprave. Odlučujući o postavljenom tužbenom zahtevu, drugostepeni sud je pravilno razmatrao osnovanost tužbenog zahteva sa aspekta prava korišćenja kako je uređeno Zakonom o javnom svojini. Prema navedenoj odredbi člana 18. stav 5. Zakona o javnoj svojini, mesna zajednica, što je tužilac, može imati pravo korišćenja na stvarima u javnoj svojini jedinice lokalne samouprave. Prema odredbama Zakona o lokalnoj samoupravi, jedinice lokalne samouprave su opština, grad i Grad Beograd. Republiksa Srbija po zakonskoj definiciji nije jedinica lokalne samouprave. Samim tim, prema citiranom propisu, odredbi člana 18. stav 5. Zakona o javnoj svojini, mesna zajednica ne može imati pravo korišćenja na stvari u javnoj svojini Republike Srbije, što su ovde predmetne nepokretnosti.

Dalje, prema odredbi člana 19. Zakona o javnoj svojini korisnici stvari u javnoj svojini su državni organi i organizacije, organi i organizacije autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave i javna preduzeća, društva kapitala čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave kao i njihova zavisna društva, na osnovu ugovora zaključenog na osnovu akta nadležnog organa. Stvari u javnoj svojini mogu se dati na korišćenje i ostalim pravnim licima, koncesijom ili na drugi način predviđen zakonom. Odredbom člana 20. Zakona o javnoj svojini, državni organi i organizacije, organi i organizacije autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, koriste nepokretne stvari u javnoj svojini koje su namenjene izvršavanju njihovih nadležnosti, izuzetno i nepokretnosti koje ne služe izvršavanju nadležnsoti tih organa i organizacija (tzv. komercijalne nepokretnosti) koje mogu davati na korišćenje ugovorom. Kao korisnici nepokretnosti u javnoj svojini mogu se pojaviti i javna preduzeća i društva kapitala čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinice lokalne samouprave i njihova zavisna društva. Odredom člana 23. istog zakona je određeno da o davanju na korišćenje određenih nepokretnosti koje stekne Republika Srbija, odlučuje Vlada.

Zakonom o javnoj svojini je određeno da se pravo korišćenja na nepokretnostima u javnoj svojini upisuje u javne knjige o nepokretnostima i prava na njima u skladu sa zakonom, kada se korisnici stvari u javnoj svojini u smislu člana 19. istog zakona (državni organi i organizacije, organi i organizacije autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave ili javna preduzeća, društva kapitala čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave i njihova zavisna društva) mogu pored nosioca prava javne svojine upisati u javne knjige o nepokretnostima i pravima na njima, kada je to aktom nadležnog organa određeno.

Dakle, prema citiranim odredbama Zakona o javnoj svojini tužilac niti spada u krug lica koji mogu biti korisnici, niti nosioci prava korišćenja na nepokretnosti u državnoj svojini, niti bi to mogao biti bez odgovarajućeg akta trećetužene, što pravilno zaključuje i drugostepeni sud.

Pravilno je drugostepeni sud zaključio i da tužilac nije dokazao svoje pravo korišćenja, niti obavezu tuženih da trpe promenu upisa prava korišćenja u korist tužioca, ni prema upisima titulara prava korišćenja, i s obzirom na odredbu člana 72. stav 4. Zakona o javnoj svojini.

Kod situacije da tužbenim zahtevom tužilac traži da se trećetužena obaveže da prizna i trpi promenu prava korišćenja na nepokretnostima u državnoj svojini, i odredaba materijalnog prava kojima je pravo korišćenja uređeno kao pravo na nepokretnostima u javnoj svojini i uslovljeno javnom svojinom, u konkretnom slučaju Republike Srbije, proizilazi da su Republika Srbija i drugotuženi društveno preduzeće Vinarska podrumi Vlasotince - u stečaju, jedinstveni suparničari u smislu odredbe člna 210. Zakona o parničnom postupku, pa se smatraju kao jedna parnična stranka, te se dejstvo žalbe trećetužene odnosi se i na drugotuženog, kako je pravilno odlučio drugostepeni sud.

Prema svemu iznetom je odbijena revizija tužioca kao neosnovana, po odredbi člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić