Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Danijele Nikolić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Darko Petričević advokat iz ..., protiv tužene Naftna industrija Srbije a.d. Novi Sad, radi poništaja rešenja o otkazu ugovora o radu, poništaja aneksa ugovora o radu i utvrđenja ništavosti aneksa ugovora o radu, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4289/18 od 01.07.2020. godine, u sednici veća održanoj 20.01.2022. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4289/18 od 01.07.2020. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1284/18 od 10.10.2018. godine u stavu drugom, trećem, četvrtom i petom izreke i predmet u tom delu vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1284/18 od 10.10.2018. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je preinačenje tužbe izvršeno dana 11.07.2018. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se poništi rešenje tužene br. ... od ...2013. godine u delu o otkazivanju ugovora o radu br. ... od ...2006. godine sa pratećim aneksima i da se obaveže tužena da tužioca vrati na rad. Stavom trećim izreke, odbačena je kao neblagovremena tužba tužioca u delu osnovnog tužbenog zahteva kojim je traženo da se utvrdi ništavost Aneksa broj ... od ...2012. godine i Aneksa broj ... od ...2013. godine, zaključenih između parničnih stranaka. Stavom četvrtim izreke, odbačena je kao neblagovremena tužba u delu eventualnog tužbenog zahteva kojim je traženo da se ponište Aneks broj ... od ...2012. godine i Aneks broj ... od ...2013. godine, zaključeni između parničnih stranaka. Stavom petim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4289/18 od 01.07.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1284/18 od 10.10.2018. godine u stavu drugom, trećem, četvrtom i petom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu člana 441. i 404 ZPP.

Ispitujući pravilnost pobijane presude, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011, 49/2013 – US, 74/2013 – US, 55/2014, 87/2018 i 18/2020, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužioca osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužiocu je rešenjem tužene broj ... od ...2013. godine otkazan ugovor o radu broj ... od ...2006. godine sa pratećim aneksima, zbog prestanka potrebe za njegovim radom zaključno sa ...2013. godine. Prema obrazloženju navedenog rešenja, Odlukom tužene broj ... od ...2013. godine pokrenut je postupak utvrđenja viška zaposlenih usled organizacionih promena, utvrđen je predlog Programa rešavanja viška zaposlenih koji je, nakon prijema mišljenja i predloga mera NZS i mišljenja reprezentativnih sindikata, usvojen (donet 24.04.2013. godine). Ovim programom utvrđeno je da u cilju smanjenja ukupnih troškova poslovanja, racionalizacije i optimizacije korišćenja ljudskih resursa i prilagođavanja poslova potrebama procesa i organizacije rada postoji potreba da se izvrši reorganizacija pojedinih sektora, službi i odeljenja, što za posledicu ima ukidanje određenih sistematizovanih poslova. Dana 14.05.2013. godine izmenjen je Pravilnik o organizaciji i sistematizaciji poslova i ukinuta Služba za administrativno-tehnička pitanja i odnose sa zaposlenima, Sektor za odnose za zaposlenima, Direkcija za ..., Funkcija za ... u kojoj je između ostalog ukinuto i radno mesto ..., odnosno ukinuti su poslovi koje je tužilac obavljao i prestala je potreba za njegovim radom kod tužene. Na tužioca nije mogla biti primenjena neka od mera za zapošljavanje predviđena Zakonom o radu. Prijem navedenog rešenja tužilac je potpisao ...2013. godine. Iz 192. Izmene i dopune Pravilnika o organizaciji i sistematizaciji poslova tužene od 14.05.2013. godine, objavljene istog dana, utvrđeno je da su ukinute organizacione jedinice i radna mesta u „NM 061000 Funkciji za ...“ uključujući i tužiočevo radno mesto, koja izmena je stupila na snagu osmog dana od objavljivanja na oglasnoj tabli. Ugovorom o radu ... od ...2006. godine bilo je određeno da će tužilac obavljati poslove ... Aneksom broj ... od ...2012. godine izmenjen je navedeni ugovor o radu tako što je određeno da će tužilac obavljati poslove radnog mesta ... Služba za podršku poslovnim procesima, Direkcija poslovni centar, Funkcija za ... NIS ..., dok je Aneksom broj ... od ...2013. godine izmenjen navedeni ugovor o radu, tako što je određeno da će tužilac obavljati poslove radnog mesta ... u Odeljenju za administativno-tehnička pitanja, Služba za administrativno-tehnička pitanja i odnose sa zaposlenima, Direkcija za ..., Funkcija za ...

Pri ovako utvrđenom činjeničnom stanju nižestepeni sudovi su, polazeći od odredbi člana 153-160. i 179. tačka 9. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/2005...32/2013) odbili tužbeni zahtev za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu sa pratećim aneksima i za vraćanje tužioca na rad, nalazeći da je tužena sprovela postupak otkazivanja ugovora o radu tužioca na zakonom propisan način. Istovremeno tužba u delu zahteva za utvrđenje ništavosti i za poništaj Aneksa broj ... od ...2012. godine i Aneksa broj ... od ...2013. godine odbačena je kao neblagovremena, jer je ista podneta 19.07.2013. godine, odnosno po isteku roka od 90 dana propisanog članom 195. Zakona o radu, važećeg u momentu podnošenja tužbe i donošenja osporenih aneksa. Prema stanovištu nižestepenih sudova protekom navedenog roka od 90 dana, računajući od zaključenja svakog od aneksa, tužilac je izgubio pravo na sudsku zaštitu.

Osnovan je revizijski navod da je pobijana presuda doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava. Imajući u vidu sve okolnosti slučaja, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je zbog pogrešnog pravnog shvatanja nižestepenih sudova u pogledu blagovremenosti tužbe u označenom delu izostalo utvrđenje relevantnih činjenica na okolnost zakonitosti Aneksa broj ... od ...2012. godine i Aneksa broj ... od ...2013. godine, a od čega zavisi i odluka o zakonitosti rešenja o otkazu ugovora o radu i vraćanju tužioca na rad i pravilna primena materijalnog prava o tužbenim zahtevima.

U konkretnom slučaju, tužilac je kumulativno postavio tužbene zahteve za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu sa pratećim aneksima i vraćanje na rad i za utvrđivanje ništavosti, eventualno poništaj aneksa ugovora o radu. Odluka o zakonitosti aneksa ugovora o radu je prethodno pitanje za odluku o zahtevu tužioca za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu i vraćanje tužioca na rad, a blagovremenost ovako postavljenog tužbenog zahteva je uslov da sud pristupi utvrđivanju ostalih relevantnih činjenica.

U pogledu ocene blagovremenosti tužbe za utvrđivanje ništavosti aneksa ugovora o radu, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ne primenjuje se rok od 90 dana propisan članom 195. stav 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05), već odredba člana 11. Zakona o radu kojom je izričito i imperativno propisano da pravo da se zahteva utvrđenje ništavosti odredbi ugovora o radu, pa i aneksa ugovora o radu, ne zastareva. Stanovište da pravo na isticanje ništavosti aneksa ugovora nije ograničeno rokom iz člana 195. stav 2. Zakona o radu, zasniva se i na odredbama članova 103. do 110. ZOO. Stoga, saglasno revizijskim navodima, nema prekluzije za podnošenje tužbe sa takvim tužbenim zahtevom, odnosno stranka može uvek tražiti zaštitu svog prava pred sudom, budući da pravo na utvrđivanje ništavosti ne zastareva.

Imajući u vidu navedno, Vrhovni kasacioni sud je ukinuo nižestepene presude uz vraćanje predmeta prvostepenom sudu na ponovno suđenje, primenom člana 416. stav 2. ZPP.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će, imajući u vidu navedeno, meritorno odlučiti o zahtevu tužioca za utvrđivanje ništavosti Aneksa broj ... od ...2012. godine i Aneksa broj ... od ...2013. godine kojima je izvršeno raspoređivanje tužioca, od koje odluke će zavisiti i odluka o eventualnom zahtevu za poništaj navedenih aneksa. Nakon što odluči o zakonitosti aneksa ugovora o radu, prvostepeni sud će odlučiti i o zahtevu za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu sa pratećim aneksima i vraćanju tužioca na rad.

Predsednik veća-sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić