U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Sanja Jovanović, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., sa boravištem u ..., čiji je punomoćnik Saša Miletić, advokat iz ..., radi izdržavanja, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 381/21 od 16.09.2021. godine, u sednici održanoj 16.03.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 381/21 od 16.09.2021. godine u delu kojom je odlučeno o doprinosu za izdržavanje za period od 06.08.2018. godine do 30.09.2020. godine.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž2 381/21 od 16.09.2021. godine i presuda Osnovnog sud u Aleksincu P2 108/20 od 13.05.2021. godine, u delu kojim je odlučeno o doprinosu za izdržavanje za period od 01.10.2020. godine pa ubuduće i odluka o troškovima postupka i u tim delovima predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Aleksincu P2 108/20 od 13.05.2021. godine stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezan je tuženi da na ime svog doprinosa u izdržavanju tužilje kao ćerke, plaća tužilji mesečno po 200 CHF, do 5-og u mesecu za tekući mesec, počev od 06.08.2018. godine pa nadalje, dok za to postoje zakonski uslovi, i to tako što će dospele rate isplatiti odjednom u roku od 15 dana sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti svakog mesečnog iznosa do isplate, u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan uplate. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužilji na ime troškova postupka isplati iznos od 156.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž2 381/21 od 16.09.2021. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Aleksincu P2 108/20 od 13.05.2021.godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je ćerka tuženog, rođena ...2000. godine. Živi u domaćinstvu sa nezaposlenom majkom i babom koja je korisnik penzije u iznosu od 30.000,00 dinara mesečno od koje se izdržavaju jer nemaju drugih prihoda i u čijoj kući stanuju. U vreme podnošenja tužbe (06.08.2018. godine) bila je redovan učenik četvrtog razreda ... škole „VV“ u ... . U školskoj 2019/2020. godini upisala je prvu godinu Akademije ... strukovnih studija u ..., Odsek u ..., kao student čije se školovanje finansira iz budžeta Republika Srbije, a na osnovu uverenja te ustanove, bila je redovna na predavanjima i vežbama u školskoj 2019/2020. godinu. Tužilja je imala dve hiruške intervencije na ... (2019. godine), zbog čega je uzimala propisanu terapiju, što iziskuje troškove kupovine lekova, kao i putne troškove na relaciji ...-..., radi redovne kontrole. Tuženi živi u zakupljenom stanu u ..., u zajedničkom domaćinstvu sa suprugom i njenom decom iz prethodnog braka. Zaposlen je kao vozač i ostvaruje mesečnu bruto zaradu u iznosu od 4.200 CHF, odnosno 3.600 u neto iznosu. Nema zakonsku obavezu izdržavanja drugih lica, a njegova supruga je zapošljena sa 30% radnog vremena i ostvaruje zaradu od 940,00 do 1.000 CHF. Do punoletstva tužilje, tuženi je doprinosio njenom izdržavanju sa iznosom od 200 evra mesečno, nakon čega je prestao sa ispunjenjem te obaveze. Mesečne potrebe tužilje za školovanje, ishranu, odevanje i vanškolske aktivnosti, utvrđene su u visini do 25.000,00 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su primenom članova 155. stav 2, 160. i 164. Porodičnog zakona ocenili da je osnovan tužbeni zahtev, obzirom da se tužilja nalazi na redovnom školovanju, da je bila redovna na predavanjima i vežbama u školskoj 2019/2020. godinu, te da time što je obnovila godinu na strukovnim studijama nije izgubila status redovnog studenta. Pri tom sudovi su imali u vidu minimalnu sumu izdržavanja koju propisuje nadležno ministrastvo, te da je tuženi do punoletstva tužilje doprinosio njenom izdržavanju u visini od 200 evra, a nije dokazao da su se izmenile okolnosti koje bi uticale na njegovu obavezu i mogućnost da doprinosi izdržavanju ćerke i da dosuđenim iznosom ne bi bila ugrožena njegova egzistenija.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, neosnovano se revizijom tuženog ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava u odnosu na obavezu tuženog da doprinosi izdržavanju tužilje u periodu od 06.08.2018. godine do 31.09.2020. godine.

Roditelji su nakon sticanja punoletstva dužni da izdržavaju svoje dete koje se redovno školuje i takva njihova obaveza traje do završetka školovanja u odgovarajućoj školi, odnosno fakultetu. U svakom slučaju, obaveza roditelja prestaje kada dete navrši 26. godinu života (član 155. stav 2. Porodičnog zakona). Izdržavanje punoletnog deteta koje se školuje uslovljeno je postojećim mogućnostima roditelja, i zato su roditelji u obavezi da se staraju o daljem školovanju i stručnom usavršavanju svoje punoletne dece u meri u kojoj to, po redovnom toku stvari, dopuštaju njihove materijalne mogućnosti. Za sticanje prava na izdržavanje nije bitan status deteta kao redovnog ili vanrednog studenta (samofinansirajući ili finansiran iz budžeta), ali je bitna okolnost da se školovanje odvija kontinuirano i bez velikih prekida.

U konkretnom slučaju prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je nakon ponoletstva i završenog četvrtog razreda srednje škole u školskoj 2018/2019. godini, nastavila školovanje i upisala osnovne strukovne studije u 2019/2020. godini i bila redovna na predavanjima i vežbama u toj školskoj godini, a u cilju sticanja višeg stepena obrazovanja, dakle bez prekida u školovanju zbog čega je pravilan zaključak nižestepenih sudova da ovakav nastavak školovanja upućuje na redovno školovanje i izvršavanje školskih obaveza, do isteka te školske godine strukovnih studija (30.09.2020. godine). Svrha sticanja višeg stepena obrazovanja deteta je sticanje većih i boljih mogućnosti za njegovo zaposlenje, a roditelji su dužni da tada doprinose izdržavanju deteta u skladu sa svojim mogućnostima koje utiču na određivanje visine izdržavanja, ali ne i na osnovanost samog prava na izdržavanje.

Kriterijumi za određivanje izdržavanje propisani su odredbom člana 160. Porodičnog zakona, tako što se izdržavanje određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja (stav 1.). Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 2.). Mogućnosti dužnika izdržavanja zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 3.).

Pravilno su nižestepeni sudovi primenom odredaba čl. 160.-163. Porodičnog zakona, utvrdili potrebe punoletne tužilje koje su uslovljene njenim godinama i potrebama za obrazovanjem, kao i mogućnosti tuženog da dopirnosi izdržavanju, koje su uslovljene njegovim prihodima, te njegovim ličnim potrebama. Imajući u vidu sve okolnosti konkretnog slučaja i primenjujući na njih kriterijume za određivanje izdržavanja, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilan zaključak drugostepenog suda da je tuženi u mogućnosti, suprotno revizijskim navodima, da na ime svog doprinosa za izdržavanje svoje ćerke, plaća iznos od 200 CHF mesečno koji je minimalan, s obzirom na uzrast punoletne tužilje i njene utvrđene potrebe. Dosuđenim izdržavanjem obezbeđuju se osnovne mesečne potrebe tužilje, a istovremeno se ne ugrožava egzistencija samog tuženog, kao dužnika izdržavanja, naročito imajući u vidu da tuženi ne ukazuje da doprinosi njenom izdržavanju na drugi način, kao i okolnost da nema obavezu izdržavanja drugih lica, pri tom imajući u vidu i obavezu majke tužilje, da doprinosi izdržavanju do zadovoljenja ukupnih potreba tužilje, kojoj se uračunava i svakodnevni rad, briga i staranje o tužilji, koja živi sa majkom. Revizijskim navodima, tuženi nije doveo u sumnju zaključak sudova, da je za period od podnošenja tužbe 06.08.2018. godine, do 30.09.2020.godine, istekom školske 2019/2020. godine (član 94. stav 1. Zakona o visokom obrazivanju), dosuđeni doprinos za izdržavanje tužilje u srazmeri sa njegovim mogućnostima, kao roditelja.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Međutim, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pobijana drugostepena presuda u odnosu na obavezu tuženog da doprinosi izdržavanju tužilje u periodu od 01.10.2020. godine, pa ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi, zasnovana je na pogrešnoj primeni materijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Naime, iz zakonske obaveze roditelja da prema svojim mogućnostima izdržavaju dete koje do punoletstva nije završilo školovanje, do isteka vremena trajanja školovanja u odgovarajućoj školi, odnosno fakultetu, proizilazi i obaveza punoletnog deteta da na vreme izvršava svoje školske obaveze, da redovno prijavljuje i polaže ispite i da po isteku jedne školske godine upisuje narednu godinu školovanja - studija, osim ako iz opravdanih razloga nije u tome sprečeno. Ove dve obaveze se, po pravilu uzajamno uslovljavaju, tako da bez izvršenja obaveza u odnosu na redovno školovanje od strane punoletnog deteta, ne može stajati ni obaveza roditelja, da u smislu člana 155. stav 2. Porodičnog zakona, punoletnom detetu plaća izdržavanje, osim ako je do produženog školovanja došlo iz opravdanih razloga ili je zaostatak u izvršavanju školskih obaveza neznatan i ne može se pripisati nemaru deteta koje se školuje.

Suština pojma „redovno školovanje“, sadržanog u odredbi člana 155. stav 2. Porodičnog zakona, nije samo u tome da dete ima status redovnag studenta (finansiranog iz budžeta ili samofinansirajućeg), već je relevantno da li dete izvršava svoje školske obaveze, što između ostalog, podrazumeva ne samo redovno prisustvo predavanjima i vežbama u upisanoj školskoj godini, već i davanje ispita.

U konkretnom slučaju tužena je u školskoj 2020/21. godinu, obnovila prvu godinu studija. Međutim, nižestepeni sudovi obavezu tuženog da doprinosi izdržavanju zasnivaju na statusu da je tužilja redovan student, a ostalo je neutvrđeno da li je tužilja u toj školskoj godini prijavila i položila neke od prijavljenih ispita i u zavisnosti od tih činjenica da li ovakav nastavak školovanja upućuje na redovno školovanje i izvršavanje školskih obaveza, te da li su za zaostatak u njenom školovanju postojali opravdani razlozi.

Iz navedenih razloga, nižestepene odluke su morale biti ukinute u pobijanom delu kojom je odlučeno o doprinosu tuženog za izdržavanje počev od 01.10.2020. godine, pa ubuduće i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje.

U ponovnom postupku prvostepeni sud je potrebno da ima u vidu sve primedbe iz ove odluke, kako bi, na osnovu potpuno i pravilno utvrđenog činjeničnog stanja, imao mogućnost da, pravilnom primenom materijalnog prava, donese novu i na zakonu zasnovanu odluku.

Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer zavisi od njegovog ishoda, na osnovu odredbe člana 163. stav 4. Zakona o parničnom postupku.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić