Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11...18/20), i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije bilo propusta u primeni ili pogrešne primene neke od odredaba Zakona o parničnom postupku, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku, na koju revident ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su upisani u LN broj .. KO ..., kao suvlasnici parcele br. .., njiva 2. klase, površine 78 m2, gradsko građevinsko zemljište; parcele br. .., zemljište pod delom zgrade površine 5 m2 u građevinskom području, njiva 2. klase, površine 55 ari 21 m2, te parcele br. .., zemljište pod delom zgrade površine 1 m2, zemljište u građevinskom području, njiva 2.klase, površine 25 m2, sve ukupne površine 56 ari 30 m2. Tužilje AA, BB i VV su upisane kao suvlasnice sa obimom udela od po 10/40, a tužioci GG i DD, sa obimom udela od po 5/40. U G listu, podaci o teretima i ograničenjima navedenog LN, upisano je da se na k.p. br. .. i .. nalazi deo objekta sa k.p. br. .. i to 5 m2, na parceli br. .. i 1 m2 na parceli br. .. . Tužioci AA, BB, VV, GG i DD, upisani su u LN br. .. KO ... kao suvlasnici parcele br. .., njiva 2.klase površine 33 ara 38 m2, zemljište u građevinskom području i to tužilja BB sa obimom udela 38/80, tužilje, AA i VV sa obimom udela od po 14/80, a tužioci GG i DD sa obimom udela od po 7/80. Tužioci AA, BB, VV, GG i DD, upisani su u LN br. .. KO ..., kao suvlasnik parcele br. .., njiva 2. klase, u građevinskom području i to tužilja VV sa obimom udela 14,20, tužilja BB i AA sa obimom udela od po 2/20, a tužioci GG i DD sa obimom udela od po 1/20. Pokojni ĐĐ i EE (otac i majka tužilja, AA, BB i VV, a deda i baba tužilaca GG i DD) su bili upisani u ZKUL br. .. KO ... kao suvlasnici sa po 1/2 dela na parceli br. .., površine 26 ari 44 m2 na parceli br. .. površine 1 ha 20 ari 44 m2, i na parceli br. .. površine 1 ha 27 ari 5 m2. Tokom 1990. godine, počeli su da preparcelišu zemljište koje su posedovali i da prodaju novonastale parcele, s tim što nisu prodavali ono zemljište za koje im je rečeno da će predstavljati put. Pravnosnažnim rešenjem o nasleđivanju Osnovnog suda u Novom Sadu O 1768/10 od 09.06.2010. godine, EE (supruga), tužilja AA (kćerka), tužilja BB (kćerka), tužilja VV (kćerka) i ŽŽ (kćerka – sada pokojna), oglašene su za njihove naslednike sa po 1/5 delova, u kom su nasledile pravo vlasništva na parceli .. KO ..., površine 78 m2, na parceli br. .. KO ..., površine 55 ari 52 m2 i na parceli br. .. KO ..., površine 33 ara 44 m2. ŽŽ je preminula ...2015. godine, a pravnosnažnim dopunskim rešenjem o nasleđivanju Osnovnog suda u Vrbasu O 644/2018 od 25.05.2018. godine, tužioci GG i DD, oglašeni su za njene naslednike, sa po 1/2 dela na parceli br. .. KO ..., površine 78 m2, na parceli br. .. KO ..., površine 55 ari 26 m2, na parceli br. .. KO ..., površine 26 m2, na parceli br. .. KO ..., površine 33 ara 38 m2, vlasništvo ostavilje u 1/10 dela i na parceli .. KO ..., površine 6 m2. EE je preminula ...2018. godine, a pravnosnažnim rešenjem o nasleđivanju javnog beležnika Vesne Milke od ...2018. godine, tužilja AA, tužilja BB, tužilja VV, tužilac GG (unuk po pravu predstavljanja iza pok. ŽŽ) i tužilja DD (unuka po pravu predstavljanja iza pok. ŽŽ), oglašeni su za naslednike na njenoj zaostavštini, pa tako i na parceli br. .. KO... površine 78 m2, na parceli br. .. KO ..., površine 55 ari 26 m2, na parceli br. .. KO ..., površine 26 m2, na parceli .. KO ..., površine 33 ara 38 m2 i na parceli br. .. KO ..., površine 6 m2, vlasništvo ostavilje na 6/10 delova. Tužilja AA je oglašena za naslednika na parceli br. .. KO ..., na parceli br. .. KO ... i na parceli br. .. KO .. na 4/16 delova, dok je na parceli br. .. KO ... oglašena za naslednika u 2/16 delova. Tužilja BB je oglašena za naslednika na parceli br. .. KO ..., na parceli br. .. KO ... i na parceli br. .. KO ... na 4/16 delova, dok je na parceli br. .. KO ... oglašena za naslednika u 10/16 delova. Tužilja VV je oglašena za naslednika na parceli br. .. KO ..., na parceli br. .. KO ... i na parceli br. .. KO ... na 4/16 delova, dok je na parceli br. .. KO ... oglašena za naslednika na 2/16 delova, a na parceli br. .. KO ..., u celosti. Tužioci GG i DD su oglašeni za naslednike na parceli br. .. KO ..., na parceli br. .. KO ... i na parceli br. .. KO ... sa po 2/16 delova, dok su na parceli br. .. KO ... oglašeni za naslednike u po 1/16 delova. Prema Planu generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada, parcela br. .. KO ... je u celosti namenjena za javnu saobraćajnu površinu - deo regulacije u Ul. ... . Ta parcela je Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada prvi put određena za namenu javne površine - saobraćajnice, a prema Planu generalne regulacije naseljenog mesta ..., parcele br. .., .., .. i .., sve KO ..., su namenjene za javno građevinsko zemljište. Veći deo parcele br. .. izdvojen je za regulaciju Ul. ..., a ostatak parcele se nalazi u regulaciji puta Novi Sad – Bačka Palanka. Parcele br. .. i .. su u celosti izdvojene za javnu saobraćajnu površinu – regulaciju Ul. ... . Deo parcele br. .. je izdvojen za deo regulacije Ul. ..., dok je ostatak u regulaciji puta Novi Sad – Bačka Palanka. Parcela br. .. površine 78 m2 je u prirodi ušla u sastav Ul. ... u površini od 36 m2, a deo parcele koji nije priveden nameni ograđen je i funkcionalno se koristi sa susednim građevinskim parcelama, odnosno navedeni deo predmetne parcele faktički predstavlja regulacionu liniju koja razdvaja površinu za javne namene i površinu za ostale namene. Parcela br. .. površine 55 ari 26 m2 je u prirodi ušla u sastav Ul. ... u površini od 54 ara 13 m2, a deo parcele koji nije priveden nameni ograđen je i funkcionalno se koristi sa susednim građevinskim parcelama, tako što izgrađena ograda predstavlja faktičku regulacionu liniju koja razdvaja površinu za javne namene i površinu za ostale namene. Parcela br. .. površine 26 m2 je u prirodi ušla u sastav Ul. ... u površini od 24 m2. Deo parcele koji nije priveden nameni ograđen je i funkcionalno se koristi sa susednim građevinskim parcelama, tako što izgrađena ograda predstavlja faktički regulacionu liniju koja razdvaja površinu za javne namene i površinu za ostale namene. Parcela br. .. površine 33 ara 38 m2 je u prirodi ušla u sastav Ul. ... u površini od 1388 m2. Izgrađene ograde porodičnih i stambenih objekata koje izlaze na ovu parcelu u skladu su sa Regulacionom linijom predmetne parcele br. .. KO ... i vodi se u Registru kućnih brojeva ulica i trgova u sklopu Ul. ... (parcela br. ..), ... (parcele br. .. i ..) i ... (parcele br. .. i ..), u naseljenom mestu ... . Predmetne parcele neometano koristi neograničen broj lica za javni saobraćaj u onoj površini u kojoj su privedene urbanističkoj nameni. Tržišna vrednost parcela .., .., .., .. i .. KO ... iznosi 63,62 evra po m2 ili 7.479,93 dinara po m2. Tržišna vrednost 36 m2 parcele br. .. KO ... u kojoj površini je ova parcela privedena planiranoj nameni iznosi 269.277,48 dinara. Tržišna vrednost 5413 m2 parcele br. .. KO ... u kojoj površini je ova parcela privedena planiranoj nameni iznosi 40.488.861,10 dinara. Tržišna vrednost 24 m2 parcele br. .. KO ... u kojoj površini je ova parcela privedena planiranoj nameni iznosi 179.518,32 dinara. Tržišna vrednost 1388 m2 parcele br. .. KO ..., u kojoj površini je ova parcela privedena planiranoj nameni iznosi 10.382.142,80 dinara. Tržišna vrednost parcele br. .. KO ... površine 6 m2 koja je u celosti privedena planiranoj nameni iznosi 44.879,58 dinara. Postupak eksproprijacije u vezi sa predmetnim parcelama nikada nije vođen, niti je za iste isplaćena naknada za površinu u kojoj su privedene planiranoj nameni.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava, obavezali tuženog da tužiocima isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta u njihovom suvlasništvu.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1.), a da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2.).

Dakle, dozvoljeno oduzimanje prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, postoji samo kada su kumulativno ispunjena oba uslova i to da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 9. stav 1. Zakona o građevinskom zemljištu (''Službeni glasnik RS'' br. 44/95...46/98), koji je bio na snazi u vreme usvajanja regulacionog plana naselja („Službeni list Grada Novog Sada“, broj 3/01...17/03), propisano je da se građevinsko zemljište privodi nameni izgradnjom objekata, odnosno izvođenjem drugih radova u skladu sa propisima o planiranju i uređenju prostora. Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11....105/14), propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi itd). U smislu odredbe člana 7. istog člana Zakona, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev negategorisanih puteva, opštinskih javnih puteva i ulica (koje nisu deo auto puta ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova, javnih površina, koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetne paprcele u suvlasništvu tužilaca su ušle u sastav tri ulice u ..., dok postupak eksproprijacije nikada nije sproveden, što znači da su faktički oduzete bez pravnog osnova i bez utvrđene i isplaćene naknade u propisanom postupku od strane nosilaca javne vlasti, na koji način je izvršena tzv. faktička eksproprijacija koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda. Saglasno navedenom, a kako je predmetno zemljište privedeno nameni, u skladu sa planskim aktom (Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada), i po sili zakona postalo javno svojina, tužioci, kao suvlasnici tog zemljišta, ne mogu da trpe štetne posledice činjenice da nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Stoga su pravilno nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo usvajanjem tužbenog zahteva tužilaca i obavezivanjem tuženog da im isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta, utvrđenu na osnovu tržišne vrednosti parcela, a prema nalazu i mišljenju veštaka, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom. Tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan na osnovu odredbe člana 10.stav 2.i 7. Zakona o javnoj svojini, jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

Imajući izloženo u vidu, neosnovani su navodi revizije tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava, zasnovani na stavu revidenta da nije obveznik naknade jer nijednom svojom radnjom nije deposedirao tužioce koji su kao suvlasnici predmetnih parcela. Tuženi je titular prava svojine na spornom zemljištu koje je faktički (bez pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, odnosno izuzimanju iz poseda), pretvoreno u dobro u opštoj upotrebi – ulicu, koju koristi neograničeni broj ljudi, a takva njihova namena predviđena je i odgovarajućim planskim aktom. Izgradnjom ulica promenjena je namena predmetnih parcela koje više nisu privatno već su javno dobro- saobraćajne površine koje su po sili zakona postale javna svojina jer ih koristi neograničen broj ljudi zbog čega povratak u sudržavinu tužilaca nije moguć, iako su oni formalno suvlasnici predmetnih parcela. Zbog toga je tuženi dužan da tužiocima isplati naknadu, u iznosima koji su pravilno utvrđeni, prema tržišnoj vrednosti predmetnih parcela i suvlasničkim udelima tužilaca na njima.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153.stav 1.i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić