O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 676/19 od 25.05.2021. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev pa je obavezan tuženi da svakom od tužilaca za period od juna 2018. godine zaključno sa oktobrom 2019. godine isplati na ime razlike između pripadajućeg i isplaćenog iznosa naknade troškova za ishranu u toku rada po 24.971,35 dinara i na ime razlike između pripadajućeg i isplaćenog iznosa naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora po 42.346,60 dinara, sve u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže navedeno tim stavom izreke. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da za tužioce po isplati svakog pripadajućeg iznosa, obračuna i uplati doprinose za penzijsko invalidsko osiguranje Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje, doprinose za zdravstveno osiguranje Republičkom zavodu za zdravstveno osiguranje i doprinose za osiguranje za slučaj nezaposlenosti Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima nadoknadi troškove parničnog postupka od 194.128,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4723/21 od 10.12.2021. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je prvostepena presuda u stavovima prvom i drugom izreke, a žalba tuženog u navedenom delu odbijena je kao neosnovana. Stavom drugim izreke, potvrđeno je rešenje o parničnim troškovima sadržano u trećem stavu izreke u delu u kom je tuženi obavezan da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka od 175.378,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate, a u preostalom delu je preinačeno tako što je odbijen je zahtev tužilaca za naknadu parničnih troškova preko 175.378,00 dinara, za iznos od 18.750,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj primenom člana 404. ZPP.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženim u presudama na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su u radnom odnosu kod tuženog, koji im je u spornom periodu, od juna 2018. godine zaključno sa oktobrom 2019. godine, obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini od 2.700,00 dinara mesečno bruto i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora mesečno 1.000,00 dinara bruto, u skladu sa svojim Programom poslovanja koji je važio u tom periodu i Pravilnikom o radu, po kom su isplate po osnovu regresa i toplog obroka planirane u iznosu koji je utvrđen pre donošenja Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (koji je počeo da se primenjuje od 01.11.2014. godine). Tužioci su sa tuženim poslodavcem 2015. godine zaključili anekse ugovora o radu u kojima je navedeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom Republike Srbije, Posebnim kolektivnim ugovorom i opštim aktom. Iznosi dosuđeni tužiocima predstavljaju razliku između isplaćenih naknada troškova i naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora obračunate u vrednosti propisane odredbom člana 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Sl. glasnik Republike Srbije“ br. 27/15, 36/17 ... 94/19) i člana 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva („Sl. glasnik Republike Srbije“ broj 59/15 i „Sl. list Grada Pančevo“ broj 15/15 i 15/18), kojim odredbama je utvrđeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu od 250,00 dinara i pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima najmanje u visini 1/12 mesečno 75% isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku. Visina potraživanja tužilaca utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja veštaka ekonomsko-finansijske struke.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući članove 118. stav 1. tačka 5. i 6, 246. stav 1. i 2, 256-259. Zakona o radu u vezi člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe člana 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i pravila iz odredbe člana 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća grada Pančeva ocenili da tužioci osnovano potražuju manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, te da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, zbog čega je usvojen postavljen tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu), zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužilaca odbijen.

Kako je tuženi uspeo u postupku po reviziji, to mu na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1, 154. stav 2. i 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku, pripadaju troškovi parničnog postupka. Visina naknade troškova odmerena je prema opredeljenom zahtevu i to na ime sastava odgovora na tužbu od strane advokata od 6.000,00 dinara, sastava žalbe od 12.000,00 dinara i revizije od 18.000,00 dinara, sve prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata u vreme preduzimanja ovih parničnih radnji. Troškovi sudskih taksi nisu priznati, jer taj zahtev nije opredeljen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke presude.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić