U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., ..., koju zastupa punomoćnik Mirko Bošković, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije - Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, koju zastupa Državno pravobranilaštvo sa sedištem u Beogradu, radi isplate, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4650/17 od 15.05.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 01.09.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4650/17 od 15.05.2022. godine, tako što se ODBIJA, kao neosnovana žalba tužilje i POTVRĐUJE presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 br 1905/14 od 21.09.2017. godine.

OBAVEZUJE SE tužilja da tuženoj naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara, u roku od 8 dana po prijemu presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 br 1905/14 od 21.09.2017. godine odbijen je tužbeni zahtev tužilje AA iz ... kojim je tražila da se obaveže tužena Republika Srbija – Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja da tužilji isplati na ime zaostalih zarada iznos od 13.720,00 CHF, sa kamatom na taj iznos koju plaća zemlja porekla valute na štedne uloge po viđenju, počev od dana presuđenja pa do isplate, kao i kamatu na svaki pojedinačni iznos počev od datuma dospelosti, sve bliže navedeno u izreci presude i obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 88.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4650/17 od 15.05.2020. godine preinačena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1905/14 od 21.09.2017. godine u delu stava prvog izreke tako što je usvojen tužbeni zahtev tužilje i obavezana tužena da tužilji isplati na ime zaostalih zarada iznos od 13.720 CHF sve u dinarskoj protivvrednosti po najpovoljnijem kursu Narodne banke na dan isplate, sa kamatom na taj iznos koji plaća zemlja porekla valute na štedne uloge po viđenju, počev od dana presuđenja pa do isplate, i to na pojedinačno opredeljene mesečne iznose bliže navedene u izreci presude; preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu prvom i drugom izreke prvostepene presude tako što je odbijen zahtev tužene da se obaveže tužilja da joj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 88.500,00 dinara i obavezana tužena da na ime troškova parničnog postupka isplati tužilji iznos od 149.798,58 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti pa do isplate. Obavezana je tužena da tužilji na ime parničnih troškova nastalih u drugostepenom postupku isplati iznos od 40.500,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, na koju se revizijom ukazuje, nije propisana kao revizijski razlog, u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. i 3. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je rešenjem tužene o raspoređivanju broj ...-...-.../...-... od 27.09.2001. godine, kao nastavnik u OŠ „...“ na ... upućena na rad u ... školske 2001./2002. godine, radi izvođenja dopunske nastave na srpskom jeziku na području Diplomatsko-konzularnog predstavništva SRJ Jugoslavije u ... . Tim rešenjem je određeno da je tužilja dužna da ostvari 800 časova neposrednog rada sa učenicima godišnje u okviru četiri časa nedeljnog rada sa šest grupa, odnosno 60 – 75 učenika, a da mesečni izveštaj o realizovanoj nastavi i putnim troškovima dostavlja nadležnom Diplomatsko-konzularnom predstavništvu, a polugodišnji i godišnji izveštaj o radu Ministarstvu prosvete i sporta, s tim što je po isteku školske godine dužna da se javi na rad u matičnoj školi. Rešenjem tužene od 25.06.2002. godine tužilja je ponovo upućena na rad u ... na period od dve godine, sa istim razlogom i obavezama kao u prethodnom rešenju, s tim što je određeno da je dužna da ostvari nedeljni fond od 20 – 22 časa nastave sa 5-6 grupa odnosno 75 – 105 učenika, četiri časa vannastavnih aktivnosti i četiri časa rada u klubovima, sa utvrđenom mesečnom zaradom u iznosu od 3.200 CHF. Prema pregledu učenika po nastavnicima u školskoj 2003/2004. godini u ... - dopunska nastava na srpskom jeziku od 22.09.2004. godine kojima je nastavnik tužilja, proizlazi da se na spisku nalazi 110 učenika i iznosi obaveza za uplatu i uplate, s tim što navedeni pregled nije potpisan od strane računo polagača. Tužena je dopisom od 04.09.2013. godine navela da dug koji tužilja potražuje a koji potiče iz 2003/2004. godine i 2004/2005. godine, za veći broj učenika, ne duguje tužena, već roditelji koji su bili u obavezi da potreban iznos sredstava uplaćuju Ambasadi RS u ..., a Ambasada taj novac prosleđuje konkretnom nastavniku.

Nalazom i mišljenjem veštaka ekonomske struke utvrđena je visina potraživanja tužilje, prema kojoj je tužilja i postavila tužbeni zahtev.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje, prvostepeni sud je ocenio da je prigovor zastarelosti koji je istakla tužena, osnovan, s obzirom da tužilja potražuje isplatu uvećane zarade po osnovu većeg broja upisanih učenika u odnosu na propisanu normu, koju zaradu je tužilja ostvarivala izvođenjem dopunske nastave na srpskom jeziku u ..., a na koji rad je upućena rešenjima tužene, pa se u konkretnom slučaju imaju primeniti odredbe Zakona o radu, i to član 196. kojim je propisano da sva novčana potraživanja iz radnog odnosa zastarevaju u roku od tri godine od dana nastanka obaveze. S obzirom da se isplata uvećane zarade, po iskazu tužilje, isplaćivala za školsku 2003/2004. godinu na kraju juna 2004. godine, a za školsku 2004/2005. godinu na kraju juna 2005. godine, a po nalazu veštaka dospevala za naplatu 20-tog u mesecu za prethodni mesec, za svaki mesec navedenih školskih godina, od kada počinje da teče rok zastarelosti potraživanja tužilje – od kraja juna 2004. i 2005. godine do 20-tog u mesecu za prethodni mesec počev od 20.09.2003. godine zaključno sa 20.07.2005. godine, pa kako je tužba podneta dana 16.10.2014. godine potraživanje tužilje je zastarelo u celosti jer je protekao rok od tri godine od dana dospelosti ovog potraživanja, u smislu pravila iz navedene odredbe Zakona o radu. Zato je prvostepeni sud odbio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud je smatrao da je u konkretnoj situaciji tužilja sa tuženom zaključila ugovor o delu, shodno članu 145. Zakona o radnim odnosima kojim je tužilja bila obavezana na izvršenje intelektualnog rada, koji se sastoji u izvođenju dopunske nastave na srpskom jeziku u ..., po posebnim rešenjima o raspoređivanju za svaku školsku godinu u navedenom periodu, pa obaveza tužene da tužilji isplati naknadu za obavljeni rad zastareva u opštem roku zastarelosti od 10 godina, iz člana 371. Zakona o obligacionim odnosima, pri čemu se ovde ne radi o povremenim potraživanjima iz člana 372. istog Zakona kako je prvostepeni sud utvrdio, zbog čega je drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev.

Prema stanovištu Vrehovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalnog pravo kada je ocenio da prigovor zastarelosti potraživanja nije osnovan, jer je između parničnih stranaka zaključen ugovor o delu.

Ugovor o delu, kao oblik rada van radnog odnosa, regulisan je članom 199. Zakona o radu, kojim je propisano da poslodavac može sa određenim licem da zaključi ugovor o delu radi obavljanja poslova koji su van delatnosti poslodavca, a koji imaju za predmet samostalnu izradu ili opravku određene stvari, samostalno izvršenje određenog fizičkog ili intelektualnog posla. Ugovor o delu može da se zaključi sa licem koje obavlja umetničku ili drugu delatnost u oblasti kulture u skladu sa zakonom i mora biti u saglasnosti sa posebnim kolektivnim ugovorom za lica koja samostalno obavljaju delatnost u oblasti umetnosti i kulture, ako je takav kolektivni ugovor zaključen. Ugovor o delu se zaključuje u pisanom obliku, može se zaključiti isključivo za obavljanje poslova koji su van delatnosti poslodavca, ne može se zaključiti za obavljanje poslova koji su sistematizovani kod poslodavca, predmet ugovora može biti samostalna izrada ili opravka određene stvari, samostalno izvršenje određenog fizičkog ili intelektualnog posla, može da se zaključi sa nezaposlenim licem, zaposlenim licem (kod drugog poslodavca ili kod samog naručioca posla), licem koje samostalno obavlja delatnost, osiguranikom poljoprivrednikom, studentom, korisnikom starosne penzije, licem koje obavlja umetničku ili drugu delatnost u oblasti kulture. Lice koje obavlja poslove po osnovu ugovora o delu nema status zaposlenog, a vremensko trajanje ugovora o delu nije zakonski ograničeno. Ugovorom se ugovara i novčana naknada koju je naručilac posla dužan da isplati za izvršen posao.

Iz navedenog proizlazi da se ugovor o delu može zaključiti isključivo za obavljanje poslova koji su van delatnosti poslodavca i koji nisu sistematizovani kod poslodavca. To znači da predmet ugovora o delu ne mogu biti poslovi iz delatnosti poslodavca, pri čemu se pod takvim poslovima podrazumevaju svi poslovi koje poslodavac obavlja ili može obavljati, nezavisno od toga da li su to poslovi iz njegove pretežne delatnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju proizlazi da je tužilja u spornom periodu bila zaposlena u OŠ „...“ u ... i da je rešenjem tužene o raspoređivanju upućena na rad u ... radi izvođenja dopunske nastave na srpskom jeziku, te da je po isteku školske godine za koju je raspoređena dužna da se javi na rad u matičnoj školi. Prema tome, tužilja nije raskinula radni odnos, da bi obavljala rad u ... u smislu dopunske nastave na srpskom jeziku po ugovoru o delu, već je na rad u ... upućena rešenjima tužene o raspoređivanju, određena je zarada tužilje, pa pravilno prvostepeni sud smatra da se u konkretnom slučaju radi o potraživanju neisplaćene zarade iz radnog odnosa, te se imaju primeniti odredbe Zakona o radu, i to člana 196, kojim se propisuje zastarelost novčanih potraživanja iz radnog odnosa. Tužilja je, kao nastavnik osnovne škole „...“ u ... upućena na rad u ..., po rešenjima o raspoređivanju i uputstvu Ministarstva prosvete i sporta od 12.06.2002. godine, a u smislu člana 70. i 71. Zakona o državnoj upravi i člana 38. Zakona o osnovnoj školi, koji su važili u to vreme, nije raskidala radni odnos u osnovnoj školi, a doprinosi za minuli rad su tužilji uplaćivani od strane navedene osnovne škole i dok je bila na radu u ... .

S obzirom da je prvostepeni sud pravilno ocenio prigovor zastarelosti potraživanja tužilje, primenom člana 196. Zakona o radu, drugostepena presuda je preinačena, primenom člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku i odlučeno kao u stavu prvom izreke presude.

Tužena je uspela u revizijskom postupku, troškove tog postupka je tražila i opredelila, pa je tužilja dužna da tuženoj naknadi iznos od 18.000,00 dinara na ime sastava revizije, u smislu člana 153. i 154. ZPP, a prema Advokatskoj tarifi.

Zato je odlučeno kao u stavu drugom izreke presude, na osnovu člana 165. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić