U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Milan Kozomara, advokat iz ..., protiv tuženog Javno komunalno preduzeće „Novosadska toplana“ iz Novog Sada, čiji je punomoćnik Zvezdan Živanov, advokat iz ..., radi poništaja rešenja i naknade štete, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 191/21 od 14.04.2021. godine, ispravljene rešenjem Gž1 191/21 od 18.8.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 13.10.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 191/21 od 14.04.2021. godine, ispravljene rešenjem Gž1 191/21 od 18.8.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 390/2020 od 08.10.2020. godine, usvojen je kompenzacioni prigovor tuženog (stav 1.) Usvojen je eventualni tužbeni zahtev tužioca (stav 2.). Obavezan je tuženi da tužiocu u skladu sa odredbom člana 191. Zakona o radu umesto vraćanja na rad – na ime naknade štete u iznosu od šest zarada, koje bi zaposleni ostvario da radi, isplati iznos od 222.795,72 dinara sa zakonskom zateznom kamatom u skladu sa Zakonom o zateznoj kamati počev od dana presuđenja do isplate (stav 3.) Obavezan je tuženi da na ime ukupnog glavnog duga na dan 10.03.2020. godine u visini izgubljene osnovne zarade, uvećane za zarade po osnovu vremena provedenog na radu – minulog rada, regresa za korišćenje godišnjeg odmora i doprinosa za dobrovoljno penzijsko osiguranje za period od 16.06.2011. godine do 31.03.2018. godine i iznosa parničnih troškova u iznosu od 130.000,00 dinara plaćenih od strane tužioca tuženom za koje je otpao osnov dana 09.08.2017. godine, a koji glavni dug je umanjen za primljeni iznos otpremnine, isplati tužiocu iznos od 517.171,44 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.03.2020. godine do isplate (stav 4.). Obavezan je tuženi da na ime obračunate zakonske zatezne kamate na dan 10.03.2020. godine na glavni dug iz prethodnog stava isplati tužiocu 234.242,27 dinara (stav 5.). Obavezan je tuženi da za tužioca na iznose naknade štete u visini izgubljene osnovne neto zarade, neto uvećane zarade po osnovu vremena provedenog na radu – minulog rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u ukupnom iznosu od 346.661,70 dinara, za period od dana prestanka radnog odnosa 16.06.2011. godine do 01.06.2012. godine kao dana zasnivanja radnog odnosa kod drugog poslodavca BB DOO ..., uplati sve obavezne doprinose za obavezno socijalno osiguranje i to doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje u korist Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, doprinose za zdravstveno osiguranje u korist Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, doprinose za osiguranje za slučaj nezaposlenosti u korist Nacionalne službe za zapošljavanje (stav 6.). Obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 882.897,60 dinara sa zakonskom zateznom kamatom u skladu sa Zakonom o zateznoj kamati počev od dana izvršnosti do konačne isplate (stav 7.). Odbijen je primarni tužbeni zahtev tužioca koji glasi: „obavezuje se tuženi da tužiocu u skladu sa odredbom člana 91. Zakona o radu umesto vraćanja na rad – na ime naknade štete u iznosu od šest zarada koje bi zaposleni ostvario da radi, isplati iznos od 222.795,72 dinara sa zakonskom zateznom kamatom u skladu sa Zakonom o zateznoj kamati počev od dana presuđenja do isplate“ (stav 8). Odbijen je zahtev kojim je obavezan tuženi da u skladu sa odredbom člana 191. Zakona o radu isplati tužiocu na ime naknade materijalne štete u visini izgubljene osnovne zarade uvećane po osnovu vrmena provedenog na radu – minulog rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 16.06.2011. godine do 31.03.2018. godine iznose sa zateznom kamatom od dana dospelosti svake pojedinačne rate izgubljene zarade, sve bliže opisano u izreci prvostepene presude (stav 9). Odbijen je zahtev kojim je obavezan je tuženi da tužiocu u skladu sa odredbom člana 191. Zakona o radu uplati za osiguranje za period od 16.06.2011. godine do 04.09.2012. godine dobrovoljnom penzijskom fondu – VV, dobrovoljni penzijski fond, sa kojim je tuženi imao zaključen ugovor o penzijskom planu, a koji doprinosi bi za tužioca bili uplaćeni da je ostao da radi kod tuženog i to iznose sa kamatom bliže opisane u izreci prvostepene presude (stav 10). Odbijen je zahtev kojim je obavezan tuženi da tužiocu u skladu sa odredbom člana 191. Zakona o radu uplati dobrovoljni penzijski doprinos za dobrovoljno penzijsko osiguranje za period od 05.09.2012. godine do 31.03.2018. godine dobrovoljnom penzijskom fondu sa kojim je tuženi imao zaključen ugovor o penzijskom planu GG – društvo za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondom AD ..., a koji doprinosi bi za tužioca bili uplaćeni da je ostao da radi kod tuženog i to iznose bliže navedene u izreci prvostepene presude (stav 11). Odbijen je zahtev kojim je obavezan tuženi da tužiocu na označene iznose naknade štete u visini izgubljene osnovne neto zarade, uvećane za zarade po osnovu vremena provedenog na radu – minulog rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, kao i na označene doprinose za dobrovoljno penzijsko osiguranje iz ove presude za period od dana otkaza ugovora o radu 16.06.2011. godine do 31.03.2018. godine uplati sve obavezne doprinose za obavezno socijalno osiguranje i to doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje u korist Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, doprinose za zdravstveno osiguranje u korist Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, doprinose za osiguranje za slučaj nezaposlenosti u korist Nacionalne službe za zapošljavanje (stav 12). Odbijen je zahtev kojim je tražio da se obaveže tuženi da isplati tužiocu 130.000,00 dinara na ime plaćenih troškova parničnog postupka za koje je otpao osnov sa zakonskom zateznom kamatom počev od 09.08.2017. godine do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 191/21 od 14.04.2021. godine, ispravljenom rešenjem Gž 1 191/21 od 18.08.2021. godine, žalbe stranaka delimično su usvojene i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 390/2020 od 08.10.2020. godine je preinačena u usvajajućem delu eventualnog tužbenog zahteva i odbijajućem delu primarnog tužbenog zahteva i presuđeno (stav 1) da se odbija kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da mu na ime ukupnog glavnog duga na dan 10.03.2020. godine u visini izgubljene zarade i drugih primanja isplati iznos od 571.171,44 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.03.2020. godine, na ime obračunate zatezne kamate na dan 10.03.2020. godine isplati iznos od 234.242,27 dinara, kao i da mu naknadi troškove parničnog postupka preko dosuđenog iznosa od 782.967,19 dinara sa zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate (stav 2). Obavezan je tuženi da za tužioca uplati dobrovoljni penzijski doprinos za dobrovoljno penzijsko osiguranje za period od 16.06.2011. godine do 04.09.2018. godine dobrovoljnom penzijskom fondu – „VV, dobrovoljni penzijski fond“ i to u iznosima i sa kamatom bliže određenim izrekom drugostepene presude (stav 3). Obavezan je tuženi da za tužioca uplati dobrovoljni penzijski doprinos za dobrovoljno penzijsko osiguranje za period od 05.09.2012. godine do 31.03.2018. godine dobrovoljnom penzijskom fondu „GG – društvo za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondom“ AD ... i to iznose sa kamatom bliže određene u izreci drugostepene presude (stav 4), dok u preostalom delu žalba je odbijena i prvostepena presuda je potvrđena (stav 5). Određeno je da svaka stranka snosi svoje troškove žalbenog postupka (stav 6).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno preko punomoćnika izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i zbog bitnih povreda odredaba Zakona o parničnom postupku.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20 – u daljem tekstu ZPP), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postpku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom tuženog se ne ukazuje na bitne povrede postupka zbog kojih se taj vanredni pravni lek može izjaviti u smislu odredbe člana 407. stav 1. tačka 2. i 3. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužiocu je nezakonito prestao radni odnos dana 16.06.2011. godine i za tužioca je nastala materijalna šteta za period opredeljen tužbenim zahtevom od 11.06.2011. godine do 31.03.2018. godine, u vidu neisplaćene zarade i drugih primanja, koja bi tužilac ostvario da je radio kod tuženog, šteta u vidu neuplaćenih doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za period zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa do 01.06.2012. godine kada je zasnovao radni odnos kod drugog poslodavca „BB“ DOO na osnovicu zarade od 346.661,70 dinara i šteta po osnovu neosnovano isplaćenog iznosa troškova postupka u iznosu od 130.000,00 dinara. Utvrđeno je da na osnovu pripadajuće zarade tužioca pre prestanka radnog odnosa kod tuženog od 36.255,42 dinara sa dodatkom na zaradu u iznosu od 877,20 dinara, obračunata naknada štete tužiocu umesto vraćanja na rad u visini šest pripadajućih zarada iznosi 222.795,72 dinara na osnovu člana 191. stav 1. Zakona o radu. Tužiocu je pre prestanka radnog odnosa kod tuženog dana 16.06.2011. godine isplaćena otpremnina u iznosu od 285.909,00 dinara, koji iznos je tuženi tokom postupka istakao kao kompenzacioni prigovor radi uračunavanja u štetu koja je za tužioca nastala zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa kod tuženog. Tužilac je dana 26.08.2016. godine uplatio tuženom iznos od 130.000,00 dinara na ime naknade troškova postupka po presudi Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1521/2011 od 28.03.2014. godine, koja je preinačena presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1764/14 od 24.10.2014. godine tako da je tokom ovog postupka otpao osnov za isplatu tih troškova. Na osnovu nalaza veštaka utvrđeno je da je tuženi svim zaposlenima obračunao i nadležnim fondovima za dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje uplaćivao iznose u spornom periodu od 11.06.2011. godine do 31.03.2018. godine bliže navedene u odbijajućem delu prvostepene presude u odnosu na tužbeni zahtev tužioca za isplatu istih. Ukupna šteta tužioca po osnovu izgubljene zarade i drugih primanja ,sa dobrovoljnim penzijskim osiguranjem umanjena za ukupno ostvarenu zaradu kod drugog poslodavca, uzimajući u obzir neosnovano isplaćene troškove parničnog postupka u iznosu od 130.000,00 dinara isplaćene otpremnine tužiocu u iznosu od 285.905,00 dinara sa obračunatom zateznom kamatom po osnovu glavnice iznosi 575.171,44 dinara, obračunata zatezna kamata iznosi 46.597,06 dinara, tako da ukupna šteta tužioca iznosi 617.768,50 dinara sve u mesečnim iznosima bliže navedenim u obrazloženju prvostepene presude. Prema varijanti B dopune nalaza veštaka od 04.08.2020. godine utvrđeno je da ukupna šteta tužioca po osnovu izgubljene zarade i drugih primanja sa dobrovoljnim penzijskim osigranjem umanjena za ukupno ostvarenu zaradu kod drugog poslodavca samo za mesece u kojima je tužilac ostvarivao manju zaradu, uzimajući u obzir neosnovno isplaćene troškove parničnog postupka u iznosu od 130.000,00 dinara i isplaćene otpremnine tužiocu u iznosu od 285.905,00 dinara sa obračunatom zateznom kamatom po osnovu glavnice iznosi 571.171,77 dinara, obračunata zatezna kamata iznosi 234.171,44 dinara, tako da ukupna šteta tužioca iznosi ukupno 805.413,71 dinar, sve u mesečnim iznosima bliže navedenim u obrazloženju prvostepene presude. Prema varijanti C dopune nalaza i mišljenja veštaka od 04.08.2020. godine bez doprinosa za dobrovoljno osiguranje uz uračunavanje zarade i drugih primanja koja je tužilac ostvario kod drugog poslodavca veštačenjem je utvrđeno da u celom spornom periodu od 16.06.2011. godine do 31.03.2018. godine tužilac radom kod drugog poslodavca ostvario ukupna primanja od 2.922.578,47 dinara, tako da u odnosu na zaradu i druga primanja koja bi ostvario kod tuženog da nije bilo nezakonitog prestanka radnog odnosa (2.835.295,76 dinara) za tužioca nije nastala šteta u vidu izgubljene zarade i drugih primanja koja je u uzročno-posledičnoj vezi sa nezakonitim prestankom radnog odnosa.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je usvojio evenatualni tužbeni zahtev tužioca, a odbio primarni tužbeni zahtev odlučujući na način naveden u izreci prvostepene presude.

Drugostepeni sud je smatrao da je pogrešan stav prvostepenog suda da tužilac ima pravo na naknadu štete zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa za ceo utuženi period, jer je kod drugog poslodavca ostvario zaradu i druga primanja u većem iznosu od iznosa koji bi ostvario kod tuženog da nezakonitog prestanka radnog odnosa nije bilo. U odnosu na doprinose za obavezno penzijsko osiguranje nadležnim fondovima sa kojima je tuženi imao ugovor za period obuhvaćen tužbenim zahtevom, čiju visinu je sud utvrdio veštačenjem, drugostepeni sud smatra da je pogrešnom primenom materijalnog prava odlučio prvostepeni sud kada je ovaj deo tužbenog zahteva odbio kao neosnovan. Po stanovištu drugostepenog suda pravo oštećenog na potpunu naknadu materijalne štete, u skladu sa odredbom člana 154. i 189. Zakona o obligacionim odnosima, člana 164 i 191. stav 2. Zakona o radu, podrazumeva da se materijalna situacija oštećenog dovede u situaciju kao da štetna posledica za njega nije ni nastala. U konkretnom slučaju tužilac bi, kao i ostali zaposleni kod tuženog, samom činjenicom postojanja radnog odnosa prema članu 24. Kolektivnog ugovora tuženog i odgovarajućem planu na ime penzijskog osiguranja, na osnovu zaključenog ugovora sa dobrovoljnim fondom osiguranja, ostvario pravo na uplatu doprinosa za dobrovoljno penzijsko osiguranje u iznosima utvrđenim veštačenjem.

Izraženo pravno stanovište drugostepenog suda prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

U reviziji se, neosnovano, ukazuje da je drugostepeni sud učinio povredu postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 1. ZPP, jer je drugostepeni sud ocenio bitne žalbene navode.

Navode revizije tuženog kojima se pobija činjenično stanje sud nije cenio ni obrazlagao, jer se na osnovu odredbe člana 407.stav 2. ZPP, revizija ne može izjaviti zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Pravilno su nižestepeni sudovi primenili Zakon o radu ( „Službeni glasnik RS“ broj 24/2005,61/2005,54/2009), koji je važio u trenutku donošenja nezakonitog rešenja kojim je tužiocu otkazan ugovor o radu (16.06.2011. godine) i podnošenja tužbe (16.08.2011. godine), jer se po tom zakonu otklanjaju i pravne posledice nezakonitog otkaza ugovora o radu. Dozvolom ponavljanja postupka i ukidanjem donete pravnosnažne presude, postupak se vraća u vreme podnošenja tužbe i o postavljenom tužbenom zahtevu ima se odlučiti primenom tada važećeg Zakona o radu.

Odredbom člana 191. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/2005, 61/2005, 54/2009) propisano je da ako sud donese pravnosnažnu odluku kojom je utvrđeno da je zaposlenom nezakonito prestao radni odnos, sud će odlučiti da se zaposleni vrati na rad, ako zaposleni to zahteva. Pored vraćanja na rad, poslodavac je dužan da zaposlenom isplati naknadu štete u visini izgubljene zarade i drugih primanja koja mu pripadaju po zakonu, opštem aktu i ugovoru o radu i uplati doprinose za obavezno socijalno osiguranje. Naknada štete umanjuje se za iznos prihoda koje je zaposleni ostvario po osnovu rada, po prestanku radnog odnosa. Ako sud utvrdi da je zaposlenom nezakonito prestao radni odnos, a zaposleni ne zahteva da se vrati na rad, sud će na njegov zahtev obavezati poslodavca da zaposlenom isplati naknadu štete u iznosu od najviše 18 zarada koje bi zaposleni ostvario da radi, i to zavisno od vremena provedenog u radnom odnosu i godina života zaposlenog, kao i broja izdržavanih članova porodice. Odluku iz stava 4. ovog člana sud može doneti i na zahtev poslodavca, ako postoje okolnosti koje opravdano ukazuju da nastavak radnog odnosa, uz uvažavanje svih okolnosti i interesa obe ugovorne strane, nije moguć, s tim da se naknada štete zaposlenom dosuđuje u dvostrukom iznosu od iznosa koji se utvrđuje u skladu sa stavom 4. ovog člana. Poslodavac i zaposleni mogu podneti zahtev iz stava 4. i 5. ovog člana do okončanja glavne rasprave pred sudom.

Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda, da je tuženi dužan tužiocu da isplati naknadu štete zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa za period dok nije radio kod drugog poslodavca, shodno citiranim odredbama zakona u visini izgubljene zarade, drugih primanja koja mu pripadaju po zakonu, opštem aktu i ugovoru o radu i da mu uplati doprinose za obavezno socijalno osiguranje. Tuženi je dužan, nasuprot navodima revizije, da za tužioca uplati iznose dobrovoljnog penzijskog doprinosa za dobrovoljno penzijsko osiguranje na osnovu prava na potpunu naknadu štete iz člana 191. stav 2. Zakona o radu, da bi se njegova materijalna situacija dovela u stanje, kao da nezakonitog otkaza ugovora o radu nije ni bilo (član 24. Kolektivnog ugovora tuženog).

Neosnovani su revizijski razlozi da je pogrešnom primenom prava drugostepeni sud odlučio kada je doneo odluku o troškovima parničnog postupka prilikom preinačenja prvostepene presude, jer je drugostepeni sud pravilnom primenom odredbe člana 165. stav 2. i člana 153. ZPP odlučio o celokupnim troškovima postupka.

Iz svega iznetog odlučeno je kao u izreci na osnovu odredbe član 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić