U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Jasminke Stanojević, predsednika veća, Spomenke Zarić i Biserke Živanović, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Miloš Grković, advokat iz ..., protiv tuženih BB iz ..., VV iz ... i GG iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Dejan Tadić, advokat iz ..., radi sticanja u bračnoj zajednici, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3132/19 od 13.05.2020. godine, na sednici održanoj 19.10.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3132/19 od 13.05.2020. godine u delu kojim je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje, kojim je tražila da se utvrdi da je suvlasnik sa udelom od 1/4 po osnovu sticanja u bračnoj zajednici kuće koja se nalazi u ... na kp.br. .., površine 115 m2, označena kao zgrada 1 i pravom svojine na zemljištu označenom kao kp.br. .. zemljište pod zgradom - objektom od 0.01,15 ha sve upisano u Ln.br. .. KO ... što bi tuženi bili dužni priznati i dozvoliti da se tužilja upiše u zemljišne i druge javne knjige.

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3132/19 od 13.05.2020. godine u preostalom delu kojim je odlučeno o utvrđenju suvlasništva na pomoćnom objektu označenom kao zgrada 2 na kp.br. .. sa pravom svojine na zemljištu pod zgradom - objektom.

UKIDA SE rešenje o troškovima postupka sadržano u presudi Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3132/19 od 13.05.2020. godine i predmet vraća tom sudu na ponovno odlučivanje u tom delu.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3132/19 od 13.05.2020. godine, ukinuta je presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P 14538/16 od 01.02.2017. godine i presuđeno tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje AA iz ..., kojim je tražila da se utvrdi da je suvlasnik sa udelom od 1/4 po osnovu sticanja u bračnoj zajednici kuće koja se nalazi u ... na kp.br. .., površine 115 m2, označena kao zgrada 1 i suvlasnik sa udelom od 1/2 na pomoćnom objektu označena kao zgrada 2 u osnovi ukupne površine 36 m2, a koji je gabarita 8x8 m, spratnosti PR+P1 na kp.br. .. sa pravom svojine na objektima upisanim u Ln.br. .. KO ... i pravom svojine na zemljištu označenom kao kp.br. .. zemljište pod zgradom - objektom od 0.01,15 ha, zemljište pod zgradom - objektom od 0.00,36 ha sve upisane u Ln.br. .. KO ... što su tuženi dužni priznati i dozvoliti da se tužilja upiše u zemljišne i druge javne knjige i obavezana je tužilja da tuženima isplati na ime troškova postupka iznos od 187.500,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi su podneli odgovor na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke, na osnovu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija delimično neosnovana, delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nisu učinjene bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom na raspravi pred drugostepenim sudom tužilja je bila u braku sa tuženim BB, od 1989.godine do 2011.godine, kada je brak razveden. Otac tuženih je 1976.godine kupio parcelu .. KO ... na kojoj je zatim sagrađena porodična kuća. Tuženi BB je živeo sa svojim roditeljima u porodičnoj kući koju su gradili od 1977. godine do 1979. godine kada su se u istu uselili. Dimenzija kuće je 11 h 3, a u vreme zaključenja braka sa tužiljom kuća je bila stavljena pod krov. Njegove sestre ovde tužene živele su u porodičnom domaćinstvu sa roditeljima i sa njim sve do svoje udaje. Tužena VV udala se 1980. godine, a tužena GG udala se 1984. godine, pre toga radile su na imanju sa svojim roditeljima kada je građena sporna kuća označena pod brojem 1. Tužene su svojim radom i sredstvima učestvovale u izgradnji sporne kuće. Pomoćni objekat označen kao broj 2 ozidan je i ukrovljen, a kasnije je tuženi BB lično angažovao radnike koji su isti završili. Činjenica sticanja sporne parcele od strane oca tuženih utvrđena je na osnovu Ugovora o kupoprodaji između DD oca tuženih i ĐĐ, zaključenim u prisustvu svedoka, koja činjenica je, s obzirom da parcela nije prevedena na oca tuženih te nije bila predmet ostavinskog postupka iza smrti oca tuženih, konstatovana zaključenim Ugovorom o kupoprodaji i Aneksom ugovora o kupoprodaji, zaključenim između EE kao prodavca i tuženih kao kupaca, overenim kod Osnovnog suda u Kragujevcu Ov 1274/11 od 24.01.2011. godine, da je navedenu nepokretnost prodao kupcima još 1976. godine za kupoprodajnu cenu od 1000 DM u dinarskoj protivvrednosti da je kupoprodajna cena isplaćena od strane kupaca, da su kupci na navedenoj parceli sagradili stambenu zgradu i pomoćnu zgradu ali da nije sačinjen niti overen ugovor o kupoprodaji. Tokom bračne zajednice tužilja i tuženi BB bili su u radnom odnosu i u postojeću kuću br.1 su ugradili PVC stolariju, izolaciju, postavili oluke, trotoar oko objekta, uveli vodu, ugradili kupatilo, produbili bunar dubine 2,5 metra, ugradili pumpu. Uz pomoćni objekat nadogradili su i objekat dimenzija 8 h 4,5 m sa spratom za koji je pravosnažnom presudom prvostepenog suda P 3685/13 od 05.02.2016. godine utvrđeno da je tužilja suvlasnik sa 1/2 po osnovu sticanja u bračnoj zajednici. U toku 2002. godine tužilja i prvotuženi su uz pomoćni objekat dozidali garažu kao i letnju kuhinju, ali navedeni objekat nije završen pa se koristi kao štala i šupa. Nakon razvoda braka tužilja je nastavila da živi u jednoj sobi u kući i koristi kupatilo. U listu nepokretnosti broj .. KO ... predmetna nepokretnost kp.br. .. KO ... upisana je na ime tuženih BB, VV i GG sa udelima od po 1/3, oblik svojine privatna, kao suvlasnici sa navedenim udelom. Na navedenoj nepokretnosti nalazi se objekat izgrađen bez odobrenja za gradnju - porodična stambena zgrada označena kao broj 1 i pomoćna zgrada označena pod brojem 2 na kojima je kao držalac upisan tuženi BB sa udelom od 1/1. Ugovorom o deobi overenim od strane Osnovnog suda u Kragujevcu Ov 606/12 od 19.04.2012. godine tuženi su izvršili fizičku deobu prizemne porodične stambene zgrade i pomoćne zgrade koja se nalazi na predmetnoj kp.br. .. KO ... tako što je ugovoraču BB pripala pomoćna zgrada i deo kp.br. .. u pov. od 0.05,17 ha, a ugovaračima VV i GG porodična stambena zgrada i deo navedene kp.br. u površini od 0.05,00 ha. Veštačenjem je utvrđeno da bi doprinos tužilje AA, ukoliko bi sud uzeo u obzir primanja tužilje i prvotuženog u sticanju u porodičnoj zajednici spornih nepokretnosti bio 39,47%, a tuženog BB 60,53%. Veštačenjem je utvrđena vrsta radova na fasadi i postavljenoj PVC stolariji na objektu i vrednost izvedenih radova i utvrđena činjenica da predmetni objekat označen kao br. 2 koji je predmeg tužbenog zahteva sa udelom od 1/2 ne predstavlja posebnu stambenu jedinicu.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je ukinuo prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev za utvrđenje suvlasništva sa traženim udelima i na objektu označenom kao zgrada 1 i na pomoćnom objektu označenom kao zgrada 2, sa pripadajućim delom parcele, po osnovu sticanja u bračnoj zajednici. Zaključio je da tužilja nije dokazala osnov sticanja u bračnoj zajednici u odnosu na kuću označenu kao broj 1, površine 115m2, odnosno nije dokazala da je svojim radom i sredstvima učestvovala u izgradnji spornog objekta, a da radovi koje su naknadno izveli tužilja i tuženi BB ne vode sticanju prava svojine, već je tužilja mogla istaći obligacionopravni zahtev, što nije učinila do zaključenja rasprave. Takođe zaključio je da je neosnovan zahtev za utvrđenje suvlasništva sa traženim udelom na pomoćnom objektu označenom kao zgrada 2 jer taj objekat ne predstavlja posebnu stambenu jedinicu već dograđeni deo kuće-objekta označenog kao zgrada 1.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u pogledu dela pobijane odluke kojom je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje suvlasništva sa traženim udelom na objektu označenom kao zgrada 1, sa pripadajućim delom parcele, nisu osnovani navodi tužilje u reviziji da je materijalno pravo pogrešno primenjeno.

Odredbom člana 168. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju je supružnik stekao pre sklapanja braka predstavlja njegovu posebnu imovinu (stav 1), a da je imovina koju je supružnik stekao u toku trajanja braka deobom zajedničke imovine odnosno nasleđem, poklonom ili drugim pravnim poslom kojim se pribavlja isključivo pravo, predstavlja njegovu posebnu imovinu (stav2). Odredbom člana 170. Porodičnog zakona propisano je da ako je tokom trajanja zajedničkog života u braku došlo do neznatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, drugi supružnik ima pravo na potraživanje u novcu srazmerno svom doprinosu (stav 1), a ako je tokom trajanja zajedničkog života u braku došlo do znatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, drugi supružnik ima pravo na udeo u toj imovini srazmerno svom doprinosu (stav2). Odredbom člana 171. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju su supružnici stekli radom u toku trajanja zajednice života u braku predstavlja njihovu zajedničku imovinu.

U konkretnom slučaju se radi o parnici radi utvrđenja prava svojine po osnovu sticanja u braku po osnovu ulaganja odnosno uvećanja vrednosti posebne imovine. Tužilja je sa tuženim bila u braku od 1989. godine, pa kako je brak razveden pravnosnažnom presudom 2011. godine, u tom periodu se utvrđuje imovinska masa koja čini zajedničku imovinu stečenu radom svakog supružnika, odnosno utvrđuje ulaganje i stepen uvećanja vrednosti posebne imovine. U postupku je utvrđeno je da je vlasnik parcele i porodične kuće označene kao objekat 1, u kojoj su stranke živele, bio otac tuženih, koju parcelu je kupio i na njoj svojim radom i sredstvima u porodičnoj zajednici sa tuženima sagradio predmetnu kuću, koja je u vreme zaključenja braka tužilje i tuženog BB bila stavljena pod krov. Nakon zaključenja braka tužilja i tuženi BB su izveli određene, u postupku pojedinačno utvrđene radove radi poboljšanja uslova stanovanja, za koje, suprotno navodima revizije, drugostepeni sud pravilno nalazi da ne mogu voditi sticanju prava svojine po tužbom traženom osnovu. Tužilja nije dokazala da je učestvovala u izgradnji sporne kuće, niti da je tokom trajanja zajedničkog života u braku izvođenjem utvrđenih naknadnih radova došlo do znatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, koji bi vodio sticanju prava drugog supružnika na udeo u toj imovini srazmerno svom doprinosu, odnosno nije dokazala da su ekonomski nastale važne promene u stanju i vrednosti posebne imovine drugog supružnika, tako da ona predstavlja novu imovinu koja je nastala zajedničkim radom u toku zajednice života supružnika da bi u odnosu na tu imovinu imala stvarnopravni zahtev. Kako predmetna nepokretnost u celini predstavlja posebnu imovinu tuženih, to je suprotno navodima revizije, pravilan zaključak da, tužilja ne može da stekne pravo susvojine na spornoj kući označenoj kao objekat 1, u smislu člana 170. stav 2. Porodičnog zakona. Iz ovih razloga Vrhovni kasacioni sud je prihvatio zaključak drugostepenog suda o neosnovanosti tužbenog zahteva u ovom delu, ocenjujući da je zasnovan na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Međutim, osnovano je ukazivanje u reviziji da je drugostepeni sud donoseći odluku u preostalom delu učinio bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. Zakona o parničnom postupku, jer je odlučio o zahtevu o kome je u ovom postupku već pravnosnažno presuđeno.

Naime, presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P 3685/13 od 05.02.2016. godine, doneta tokom ovog postupka, potvrđena je presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 244/2016 od 26.08.2016. godine, u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev tužilje AA iz ..., kojim je tražila da se utvrdi da je suvlasnik sa udelom od 1/2 na pomoćnom objektu označena kao zgrada 2 u osnovi ukupne površine 36 m2, a koji je gabarita 8x8 m, spratnosti PR+P1 na kp.br. .. sa pravom svojine na objektima upisanim u Ln.br. .. KO ... i pravom svojine na zemljištu označenom kao kp.br. .. zemljište pod zgradom - objektom 0.00,36 ha sve upisano u Ln.br. .. KO ... što su tuženi dužni priznati i dozvoliti da se tužilja upiše u zemljišne i druge javne knjige. Navedenom drugostepenom presudom ukinuta je prvostepena presuda samo u delu tužbenog zahteva za utvrđenje suvlasništva sa udelom ¼ na objektu označenom kao zgrada 1, dok deo prvostepene odluke o tužbenom zahtevu koji se odnosi na pomoćni objekat označen kao zgrada broj 2 nije bio ni ožalben, odnosno na taj deo odluke tuženi nisu uložili žalbu, te je presuda u tom delu postala pravnosnažna.

Kako je revizijom pobijana odluka u navedenom delu zahvaćena bitnom povredom propisanom odredbom člana 374. stav 2. tačka 10. ZPP, učinjenom u postupku pred drugostepenim sudom, čime je formiran revizijski razlog iz člana 407. stav 1. tačka 2. ZPP, jer je odlučeno o zahtevu o kome je ranije pravnosnažno presuđeno, to je Vrhovni kasacioni sud, primenom odredbe člana 417. stav 1. ZPP, smatrajući da treba samo ukinuti pobijanu odluku u ovom delu bez odbacivanja tužbe, jer navedeni deo tužbenog zahteva o kome je pravnosnažno presuđeno nije ni trebalo da bude predmet razmatranja drugostepenog suda, doneo odluku kao u stavu drugom izreke.

Vrhovni kasacioni sud smatra da se osnovano revizijom ukazuje na pogrešan stav drugostepenog suda u pogledu donete odluke o troškovima postupka.

Odredbom člana 153. ZPP propisano je da stranka koja u celini izgubi parnicu dužna je da protivnoj stranci naknadi troškove (stav 1.), a ako stranka delimično uspe u parnici, sud može s obzirom na postignuti uspeh da odredi da svaka stranka snosi svoje troškove ili da jedna stranka naknadi drugoj srazmeran deo troškova (stav 2.). Odredbom člana 154. stav 1. istog zakona propisano je da će sud prilikom odlučivanja koji će se troškovi naknaditi stranci uzeti u obzir samo one troškove koji su bili potrebni radi vođenja parnice.

Imajući u vidu sadržinu citiranih zakonskih odredaba, kao i ishod ove parnice, drugostepeni sud je pogrešno postupio kada je doneo pobijanu odluku o troškovima postupka, kojom je obavezao tužilju da tuženima naknadi sve parnične troškove, navodeći da je tužilja u potpunosti izgubila parnicu. U konkretnom slučaju tužilja nije u potpunosti izgubila parnicu, već je delimično uspela sa svojim tužbenim zahtevom u delu koji se odnosi na utvrđenje susvojine na pomoćnom objektu označenom kao objekat 2, koji deo je pravnosnažno presuđen zbog čega je ovaj sud i ukinuo pobijanu presudu u navedenom delu zbog propusta drugostepenog suda i učinjene bitne povrede parničnog postupka. Prilikom odlučivanja o troškovima postupka, osnovni kriterijum kojim se sudovi moraju rukovoditi jeste uspeh parničnih stranaka u sporu. Takođe, iz spisa predmeta proizlazi da je nakon podnošenja revizije tužilje, drugostepeni sud doneo dopunsko rešenje o troškovima postupka od 09.03.2021. godine, obavezujući tužilju na isplatu dodatnih troškova na ime uvećanja zbog zastupanja više stranaka na strani tuženih, nakon čega su spisi prosleđeni ovom sudu, što će drugostepeni sud imati u vidu prilikom ponovnog odlučivanja o troškovima celog postupka.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbe člana 416. stav 2. u vezi člana 420. ZPP, odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća-sudija
Jasminka Stanojević, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić