Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 4892/21 od 25.05.2022. godine odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i presuda Privrednog suda u Subotici P 128/2018 od 17.09.2019. godine, potvrđena u stavovima dva i pet izreke.

Protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 4892/21 od 25.05.2022. godine tužena Republika Srbija, preko zakonskog zastupnika je blagovremeno izjavila reviziju, iz svih zakonskih razloga. Odgovo na reviziju nije podnet.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama propisanim odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 72/11 sa izmenama) i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka, u smislu člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Isticanje tuženog da mu nije dostavljena odluka Vrhovnog kasacionog suda od 20.05.2021. godine kojom je po reviziji umešača na strani tužilaca, ukinuto prethodno rešenje Privrednog apelacionog suda Pž 6561/19 od 13.02.2020. godine, kojim je odbačena tužba i predmet vraćen istom sudu na ponovno odlučivanje, nije bitna povreda postupka koja je od uticaja na pobijanu odluku.

Pobijanom presudom delimično je usvojen eventualni tužbeni zahtev tužioca i obavezan tuženi da izvrši svoju ugovornu obavezu iz ugovora o sufinansiranju projekta sanacije i zatvaranja proizvodnog pogona mineralnog đubriva „Azohem" zaključenog 23.12.2011. godine pa na osnovu čl. 4 navedenog ugovora, isplati direktno ponuđaču AD „Servo Mihalj inženjering" Zrenjanin iznos od 32.001.933,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 26.06.2013. godine.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, između „Azohem“, kao korisnika sredstava i Fonda za zaštitu životne sredine (pravnog prethodnika tuženog) zaključen je Ugovor o sufinansiranju projekta sanacije i zatvaranja proizvodnog pogona mineralnog đubriva „Azohem“ broj ...-...-.../...-.../... od 23.12.2011. godine, čiji predmet je sufinansiranje projekta na sanaciji i zatvaranju proizvodnog pogona mineralnog đubriva. Odredbom člana 4. predviđeno je da se pravni prethodnik tuženog obavezuje da izvrši isplatu sredstava u skladu sa članom 2. i 3. ugovora i to direktno na račun izabranog ponuđača prema dinamici koja će se utvrditi ugovorom zaključenim između korisnika sredstava i ponuđača. Nakon sprovedenog postupka javne nabavke, kao najbolji ponuđač za izvođenje radova izabran je „Servo Mihalj Inženjering“, koji je sa tužiocem dana 20.01.2012 godine, zaključio Ugovor o izvođenju radova na sanaciji i zatvaranju proizvodnog pogona đubriva „Azohem“, a kome je tuženi trebalo da vrši uplate prema dostavljenim računima, privremenim situacijama i okončanim situacijama za izvršene radove, u skladu sa članom 4. Ugovora od 23.12.2011. godine.

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke i ekonomsko- finansijske struke utvrđeno je da su radovi izvedeni, da tuženi nije izvršio plaćanje privrednom društvu Servo Mihalj inženjering AD Zrenjanin prema Ugovoru za izvođenje radova na sanaciji i zatvaranju proizvodnog pogona mineralnog đubriva „Azohem“ i da dug iznosi 42.799.750,50 dinara.

Prvostepeni sud je na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja i odredbi člana 262. i člana 277. Zakona o obligacionim odnosima, usvojio eventualni tužbeni zahtev i obavezao tuženog da direktno na račun izabranog ponuđača, AD „Servo Mihalj inženjering" Zrenjanin isplati iznos od 32.001.933,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 26.06.2013. godine.

Privredni apelacioni sud je potvrdio odluku prvostepenog suda, pozivajući se na odredbe čl. 148. i 149. Zakona o obligacionim odnosima, obzirom da je ugovoreno da se isplata predmetnog potraživanja izvrši trećem licu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pobijana odluka pravilna jer je zasnovana na odredbama Zakona o obligacionim odnosima.

Odredbom člana 148. stav 3. Zakona o obligacionim odnosima je propisano da se ugovorom može ustanoviti pravo u korist trećeg lica.

Odredbom člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je kad neko ugovori u svoje ime potraživanje u korist trećeg, treći stiče sopstveno i neposredno pravo prema dužniku, ako nije što drugo ugovoreno ili ne proizlazi iz okolnosti posla, a stavom 2. ugovarač ima pravo zahtevati da dužnik izvrši prema trećem ono što je ugovoreno u korist tog trećeg lica.

Dakle, obligacioni ugovori deluju između ugovornih strana, ali je moguće zaključenje ugovora u korist trećeg, s tim da se za treće lice može ugovoriti samo pravo. Ugovor u korist trećeg je takav ugovor kod koga se jedan ugovornik (promitent) obavezuje prema drugom ugovorniku (stipulantu) da će izvršiti određenu prestaciju u korist trećeg (beneficijara). U konkretnom slučaju je za treće lice-izvođača radova „Servo Mihalj Inženjering“ ugovoreno pravo i to uplata od strane tuženog na osnovu ispostavljenih računa i situacija.

Dejstvo ove vrste ugovora nije uslovljeno pristankom trećeg, što znači da pravo u njegovu korist može da nastane nezavisno od njegove volje. U konkretnom slučaju treće lice „Servo Mihalj Inženjering“ prihvatio je ugovoreno pravo, obzirom da je primio uplate od strane tuženog po osnovu ispostavljene privremene situacije. Ugovor u korist trećeg daje pravo trećem da traži izvršenje obaveze, ali moguće je da stipulant i promitent ugovore samo da treći primi izvršenje obaveze, a ne i da zahteva izvršenje obaveze. Upravo u konkretnom slučaju, kako to pravilno zaključuje drugostepeni sud, za treće lice „Servo Mihalj Inženjering“ ugovoreno je samo pravo da primi isplatu, a ne i pravo da traži plaćanje (član 4 Ugovora o sufinansiranju). To znači da tužilac kao stipulant kod ugovora u korist trećeg može tražiti od promitenta, ovde tuženog isplatu u korist trećeg lica „Servo Mihalj Inženjering“, a u smislu člana 4. Ugovora o sufinansiranju, pa je stoga tužilac ovlašćen da podnese tužbu sa zahtevom da se obaveže tuženi da izvođaču radova „Servo Mihalj Inženjering“ izvrši isplatu na ime finansiranja projekta sanacije i zatvaranja proizvodnog pogona mineralnog đubriva „Azohem“ direktno na njegov račun.

Izvođač radova „Servo Mihalj inženjering“ prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka građevinske struke, završio je sve radove, a što je utvrdio na osnovu Zapisnika o izvršenim radovima od 20.04.2012. godine i Izveštaja o prestanku rada u objektu “Azohem“.Tužilac je overio i potpisao privremenu situaciju i okončanu situaciju, što znači da nije imao primedbe na kvalitet i količinu izvedenih radova.

Revident u reviziji u suštini ponavlja navode iz žalbe i ističe manjkavosti u postupku javne nabavke, navodeći da tužilac nije sproveo javnu nabavku u skladu sa tada važećim Zakonom o javnoj nabavci, zatim navodi da su sporni izveštaji tužioca i da se na osnovu njih ne može ustanoviti dinamika finansiranja aktivnosti i trošenja sredstava i Fonda i tužioca, da je nejasno kolika je vrednost projekta i koliko je sredstava utrošeno, zbog čega nadzorni organ nije potpisao ni overio listove građevinske knjige a sve su to razlozi zbog čega tužena nije ni mogla izvršiti neizmireni deo potraživanja iz predmetnog ugovora.

Ovi navodi revizije se ne mogu prihvatiti kao osnovani. Nižestepeni sudovi su sve činjenice vezane za predmetno potraživanje (osnov i visinu) raspravili i izveli zaključak koji prihvata i revizijski sud.

Tuženi nije iskoristio svoje pravo iz člana 6. Ugovora o sufinansiranju i nije imenovao lice koje će vršiti nadzor nad korišćenjem sredstava i izvršenjem ugovorenih prava i obaveza. Tuženi tokom postupka nije dokazao da je stavljao bilo kakve primedbe tužiocu na način sprovođenja javne nabavke, niti se na bilo koji način protivio izvođenju radova od strane izvođača radova „Servo Mihalj inženjering već je overio i isplatio potraživanje po privremenoj situaciji od 20.01.2012. godine u iznosu od 25.545.389,30 dinara, a izvršio je i zvanični kontrolni uviđaj kontrole iseljenja fabrike. Pri tome radovi koji su izvedeni i fakturisani poklapaju se sa radovima iz ponude, a i po iskazima saslušanih svedoka radovi su u celosti izvedeni i tuženi nije imao bilo kakve primedbe na postupanje tužioca.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sudski veštak Zoran Bošković je utvrdio da se količine radova u okončanoj situaciji poklapaju sa količinom radova u građevinskoj knjizi. Činjenica je da radovi navedeni u građevinskoj knjizi nisu overeni od strane Nadzornog organa, ali to po oceni suda, ne može uticati na obavezu tuženog da isplati sporni iznos. To iz razloga što tuženi nije koristio svoje pravo da vrši kontrolu za radove koji se izvode, da bi ulagao primedbe i tražio dostavljanje potrebne dokumentacije radi kontrole izvođenja radova i plaćanja, niti je u toku postupka dostavio dokaze kojim bi osporio kvalitet i količinu radova, a što utiče na visinu obaveze.

Veštačenjem je utvrđeno da se količina i obim radova navedenih u okončanoj situaciji, kreće u okviru obima radova navedenih u ponudi, koja je sastavni deo ugovora. Utvrđeno je da je izvođač je izveo radove po okončanoj situaciji i utvrđeno je da je preostao dug od 42.799.750,50 dinara. Kod ovavko utvrđenog činjeničnog stanja, tuženi je u skladu sa članom 4. Ugovora o sufinansiranju u obavezi da plati dug. Kako je tužilac precizirao tužbeni zahtev na iznos od 32.001.933,00 dinara, taj iznos je usvojen sa zakonskom zateznom kamatom sve to na osnovu člana 277. i 324. Zakona o obligacionim odnosima.

Tuženi u reviziji vrši analizu nalaza i mišljenja veštaka i izvodi zaključak da se iz nalaza veštaka, ne može utvrditi ni vrednost radova ni visina potraživanja, čime se posredno ukazuje da je činjenično stanje u pobijanoj odluci pogrešno utvrđeno. Međutim, revizija se ne može izjaviti zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja – član 407. Zakona o parničnom postupku.

Na osnovu svega izloženog, Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbe člana 414. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci presude.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić