Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Marine Milanović, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Vesne Stanković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dejan Stanić, advokat iz ..., protiv tužene BB iz ..., sa boravištem u ..., čiji je punomoćnik Stanislav Janković, advokat iz ..., radi izmene odluke o vršenju roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 348/22 od 17.08.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 19.01.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 348/22 od 17.08.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Staroj Pazovi P2 415/20 od 25.03.2022. godine u delu kojim je odlučeno o vršenju roditeljskog prava, održavanja ličnih odnosa sa mlt. decom , obavezi plaćanja doprinosa dečijem izdržavanju i troškovima postupka i predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Staroj Pazovi P2 415/20 od 25.03.2022. godine, odlučeno je da se menja odluka o samostalnom vršenju roditeljskog prava sadržana u presudi istog suda P2 24/18 od 18.05.2018. godine, tako da se deca stranaka mlt. VV rođena ... godine u ... i mlt. GG rođen ... godine u ... poveravaju ocu AA iz ... radi samostalnog vršenja roditeljskog prava; uređuju lični odnosi majke BB sa mlt. VV i mlt. GG tako da mlt. deca sa majkom provode svaki drugi vikend u mesecu od petka u 19 časova do nedelje u 18 časova, polovinu letnjeg i zimskog raspusta, svaki drugi dečiji rođendan, s tim da ih majka preuzima i vraća na adresu oca; obavezuje tužena BB da na ime svog doprionsa za izdržavanje mlt. GG plaća mesečno iznos od 6.000,00 dinara i mlt. VV plaća mesečno iznos od 8.000,00 dinara, uplatom na označeni tekući račun oca mlt. dece, počev od 18.11.2020. godine kao dana podnošenja tužbe pa nadalje dok za to postoje zakonski uslovi ili se prilike ne promene, dok je preko tih iznosa odbijen zahtev za izdržavanje mlt. GG za iznos od 4.000,00 dinara i mlt. VV za iznos od 2.000,00 dinara i odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 348/22 od 17.08.2022. godine, odbijene su žalbe stranaka i navedena prvostepena presuda je potvrđena u delu kojim su mlt. deca poverena tužiocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, uređen način održavanja ličnih odnosa između mlt. dece i tužene, tužena obavezana da doprinosi dečijem izdržavanju i odlučeno o troškovima postupka. Odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ br. 72/2011 ... 18/2020) i člana 208 Porodičnog zakona („Službeni glasnik Republike Srbije“ br. 18/2005), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Staroj Pazovi P2 1470/13 od 24.01.2014. godine razveden je brak stranaka i njihova zajednička deca mlt. VV rođena ... godine i mlt. GG rođen ... godine poverena su ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava. Zbog zanemarivanja dece i neodgovarajućeg vršenja roditeljskog prava od strane oca, pravnosnažnom presudom istog suda P2 24/18 od 18.05.2018. godine mlt. deca su poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava i sa majkom su živela do avgusta 2019. godine, od kada otac vodi brigu o deci i deca sa njim deca žive u kući u ..., a majka se preselila u ..., gde sa suprugom i njihovim detetom od ... godine živi u kući kod svekra. Mlt. VV i mlt. GG ne žele da žive sa majkom u ..., opredeljuju se da žive u ... sa ocem. Tužiocu u staranju o deci pomoć pružaju majka tužene i njegova majka. Mlt. VV pohađa ... razred srednje ... škole, a mlt. GG pohađa ... razred Osnovne škole u ... . Tužilac obavlja poslove u ... u od kojih u proseku mesečno zaradi oko 350 evra. Tužena prihod ostvaruje od ..., na taj način mesečno ostvari 10.000,00 dinara, a njen suprug ostvaruje zaradu od oko 30.000,00 dinara i svekar penziju od oko 34.000,00 dinara. Viđanje tužene sa mlt. VV i mlt. GG nije kontinuirano i ne odvija se u skladu sa uzrastom i potrebama dece. Utvrđeno je da otac ne brani deci da viđaju majku i da je njegov stav po tom pitanju odgovarajući, a da je inicijativa s`majčine strane nedovoljna.

Prema nalazu i mišljenju organa starateljstva, posle perioda zanemarivanja dece od strane oca kada je zloupotrebljavao alkohol i bio lečen od alkoholizma, otac je bio uključen u grupne i individualne savetodavne tretmane kod organa starateljstva i sledio upute organa, nakon čega je došlo do osnaživanja njegovih roditeljskih i ličnih kapaciteta, tako da je on kao roditelj emotivno privržen deci, u interakciji topao, brižan, blag, nije primenjivao nasilne oblike ponašanja u odnosu na decu, valjano se stara o deci i zadovoljava njihove potrebe, a u brizi o deci uživa značajnu podršku njihove babe po majci. Organ starateljstva je mišljenja da je aktuelno celishodno decu poveriti ocu koji neposredno brine o njima na odgovarajući način, a takođe i da je u interesu dece da ostvaruju češće kontakte sa majkom, pa je u tom pravcu dat predlog koji je od strane nižestepenih sudova prihvaćen. Cenjeno je da otac adekvatno brine o deci od sredine 2019. godine, da deca žele da žive sa njim i da to odgovara njihovom najboljem interesu.

Participirajući u sudskom postupku deca su izrazila želju da žive sa ocem i potvrdila da on ima u svemu odgovarajući odnos prema njima, kao i da više ne konzumira alkohol, što je obuhvaćeno činjeničnim utvrđenjem integrisanim u ocenu o roditeljskoj podobnosti tužioca.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili zahtev tužioca da se odredi da on samostalno vrši roditeljsko pravo, smatrajući da je to u najboljem interesu dece.

Osnovano se u reviziji tužene osporava pravilnost primene materijalnog prava jer za ocenu o najboljem interesu dece činjenično stanje je nepotpuno utvrđeno.

Imajući u vidu okolnosti koje su uslovile da se zbog zanemarivanja dece promeni odluka o vršenju roditeljskog prava u 2018. godini, trebalo je u cilju zaštite prava i interesa mlt. dece u ovom postupku na pouzdan način utvrditi da li je tužilac prevladao ranije prisutnu bolest zavisnosti od alkoholizma. Tužilac je u postupku naveo da je bio na odgovarajućem lekarskom pregledu, ali o medicinskom nalazu podataka nema ni u izveštaju organa starateljstva, ni u sudskom spisu. Prema raspoloživoj medicinskoj dokumentaciji, tužiocu je dijagnostikovan posttraumatski poremećaj 2014. godine, a u 2017. godini je po treći put bio hospitalizovan zbog alkoholizma recidiva i na lični zahtev otpušten sa lečenja bez potpune stabilizacije psihičkog stanja, što su činjenice sledom kojih je nužna stručna provera psihičkog statusa tužioca koji traži da mu se deca povere na samostalno vršenje roditeljskog prava. Deca nisu kompetentna da daju ocenu o tom važnom i kompleksnom pitanju. Dokazni predlog tužene da se odredi medicinsko veštačenje o roditeljskoj podobnosti tužioca da samostalno vrši roditeljsko pravo, neopravdano je odbijen kao da je suvišan. Prema utvrđenim okolnostima slučaja, suvišan ne može biti dokaz provođenja medicinskog veštačenja o okolnosti bitnoj za procenu sposobnosti roditelja za samostalno vršenje roditeljskog prava, a pre svega bitnoj za život i pravilan razvoj ličnosti mlt. dece.

Pravo dece na život sa roditeljima propisano je u članu 60. Porodičnog zakona. Ovo pravo podrazumeva da se svakom detetu obezbedi bezbedan život. Takvim se smatra život lišen rizika zanemarivanja, kojem su deca u ovom slučaju već bila izložena. Zato se stručna provera o zdravstvenom stanju tužioca, ovde javlja kao nužna.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će imati u vidu primedbe iz ovog rešenja i doneti novu pravilnu i zakonitu odluku.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić