U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u pravnoj stvari tužioca „Akord inžinjering“ doo iz Beograda, čiji je punomoćnik Branko Armenko, advokat iz ..., protiv tuženog „First project“ doo iz Beograda, čiji je punomoćnik Đorđe Simić, advokat iz ... radi duga, vrednost predmeta spora 31.568.956,55 dinara, odlučujući o izjavljenoj reviziji tuženog protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 11435/21 od 23.12.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 13.10.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Privrednog apelacionog suda Pž 11435/2021 od 23.12.2021. godine u stavu jedan.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Beogradu P 5865/2020 od 07.10.2021. godine u stavu jedan delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca pa je obavezan tuženi da plati tužiocu na ime glavnog duga iznos od 18.504,309,20 dinara sa zakonskom zateznom kamatom i to na iznos od 10.848.702,63 dinara od 20.12.2013. godine do isplate, na iznos od 5.283.164,58 dinara od 16.04.2009. godine do isplate, na iznos od 2.372.441,99 dinara od 19.01.2014. godine do isplate, zakonsku zateznu kamatu na iznos od 5.881.318,53 dinara počev od 20.12.2013. godine do 10.06.2015. godine. Stavom dva odbijen je tužbeni zahtev u delu kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da plati tužiocu na ime glavnog duga iznos od 13.063.947,35 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti pojedinačnih računa do isplate, zakonsku zateznu kamatu na iznos od 10.848.702,63 dinara od dospelosti pojedinačnih računa do 19.12.2013. godine, zakonsku zateznu kamatu na iznos od 5.283.164,58 dinara od dospelosti pojedinačnih računa do 15.04.2019. godine. Stavom tri obavezan je tuženi da naknadi tužiocu trošokve spora u iznosu od 886.575,00 dinara.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 11435/21 od 23.12.2021. godine u stavu jedan delimično je odbijena žalba tuženog kao neosnovana i potvrđena presuda Privrednog suda u Beogradu P 5865/2020 od 07.10.2021. godine u stavu jedan izreke u delu u kojem je usvojen tužbeni zahtev tužioca za isplatu glavnog duga u iznosu do 18.504.309,20 dinara sa zakonskom zateznom kamatom i to na iznos od 2.495.306,49 dinara od 20.12.2013. godine do isplate, na iznos od 13.636,560,72 dinara od 16.04.2019. godine do isplate, na iznos od 2.372.441,99 dinara od 19.01.2014. godine do isplate, za isplatu zakonske zatezne kamate na iznos od 5.881.318,53 dinara počev od 20.12.2013. godine do 10.06.2015. godine kao i u stavu tri izreke. Stavom dva preinačena je presuda Privrednog suda u Beogradu P 5865/2020 od 07.10.2021. godine u preostalom delu stava jedan izreke za zakonsku zateznu kamatu na iznos glavnog duga od 8.353.396,14 dinara od 20.12.2013. godine do 15.04.2019. godine i tužbeni zahtev tužioca je u ovom delu je odbijen kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je izjavio blagovremenu i dozvoljenu revziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama propisanim odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20) i utvrdio da je revizija tuženog neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Predmet tužbenog zahteva je potraživanje tužioca u iznosu od 29.195.814,56 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na ime vrednosti izvršenih radova po ispostavljenim privremenim situacijama, potraživanje na ime zakonske zatezne kamate na dosuđeni iznos 5.881.318,53 dinara od dospeća pojedinačnih računa do 10.06.2015. godine, potraživanje u iznosu od 2.372.441,99 dinara po ... od 13.01.2014. godine na ime troškova naknadnog angažovanja radne snage, tehničkih sredstava i opreme na izvođenju radova.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je kao investitor zaključio sa tužiocem kao izvođačem radova ugovor o izvođenju građevinskih radova od 20.07.2012. godine. Predmet ugovora je regulisanje međusobnih prava i obaveza ugovornih strana po planu izvođenja građevinskih, građevinsko zanatskih i instalaterskih radova po fiksnom principu „ključ u ruke“ na izgradnji stambenog objekta u ulici ... broj ... u ..., a kako je propisano u članu 7. tačka 1. ugovora. Vrednost ugovorenih radova prema članu 13. tačka 1. iznosi 821.528,44 evra bez PDV koju tuženi plaća na način da vrednost ugovorenih radova u visini od 76% plaća po ispostavljenim privremenim situacijama, a vrednost ugovorenih radova u visini 24% plaća iz novčane vrednosti ostvarene prodajom stana S3 na prvom spratu predmetnog objekta. Navedeni stan projektovane površine 105,45m2, tuženi je prodao dana 12.04.2019. godine, kupcu AA, na osnovu ugovora o kupoprodaji nepokretnosti overenog pred javnim beležnikom.

Nesporno je da tužilac, kao izvođač radova nije završio izgradnju, već da je tokom radova obustavio izvođenje radova što proizlazi iz zapisnika o primopredaji izvedenih radova, u kome je konstatovano da je na sastanku održanom 16.01.2014. godine dogovoreno da usled obustave u finansiranju izvedenih radova izvođač ukloni sa predmetnog gradilišta svu neugrađenu opremu i materijal. Prema nalazu sudskog veštaka građevinske struke u trenutku obustavaljanja izvođenja radova 20.12.2013. godine, radovi na objektu bili su izvedeni u procentu od 60,22%, pa primenjujući utvrđeni procenat na ukupnu vrednost radova od 812.528,46 evra, proizlazi da vrednost izvedenih radova iznosi 494.724,44 evra odnosno 56.819.003,00 dinara prema kursu NBS od 114,8498 na dan 20.12.2013. godine, budući da su stranke u zapisnik o primopredaji izvedenih radova konstatovali presek izvedenih radova na objektu zaključno sa 20.12.2013. godine. Tuženi je uplatio tužiocu ukupan iznos od 305.943,84 evra odnosno 34.805.817,26 dinara, što je konstatovano u nalazu veštaka finansijske struke, pa ukupan dug tuženog iznosi 22.013,185,74 dinara. Primenom ugovorenog načina plaćanja 76% : 24% sledi da je dug u iznosu od 16.730.021,16 dinara (76%) dospeo za plaćanje 20.12.2013. godine kao datum preseka izvedenih radova na objektu. Oduzimanjem od navedenog iznosa, iznosa od 5.881.318,53 dinara koji je tužiocu dosuđen pravnosnažnom presudom Privrednog sudu u Beogradu P 3508/16 od 25.06.2019. godine u tom delu, utvrđen je iznos od 10.848.702,63 dinara, koji je tuženi u obavezi da naknadi tužiocu na osnovu člana 635. Zakona o obligacionim odnosima. Saglasno ugovoru, preostali dug od 5.283.164,58 dinara (24%) dospeo je za plaćanje 16.04.2019. godine jer je stan S3 prodat 12.04.2019. godine. Shodno tome, prvostepeni sud je utvrdio da tužiocu na ime neisplaćenih, izvedenih radova pripada iznos od 16.131.867,21 dinar.

Prvostepeni sud nalazi da nisu od uticaja navodi tuženog da potraživanje tužioca treba umanjiti za vrednost radova koje tuženi naknadno po angažovanju novog izvođača radova morao ponovo izvesti u iznosu od 11.050,14 evra. Ovo sa razloga, jer je tužilac izveo navedene radove, što proizilazi iz nalazva i mišljenja veštaka građevinske struke kojim je konstatovano da nisu dostavljeni dokazi koje je radove dodatno izvodio tuženi, osim limarskih radova na sanaciji krova u ukupnom iznos od 11.050,14 evra. Prvostepeni sud je utvrdio da je nadzorni organ u gradilištu u svom iskazu naveo da pojedini radovi bez obzira na projekat, nadzor izvođača, podležu testu vremena te da su u tom smislu limarski, hidroizolaterski i elektro radovi morali da sačekaju prve padavine, nakon čega je došlo do izvesnog prokišnjavanja, što su morali da saniraju od strane drugog izvođača, pri čemu tuženi nije postavio kompenzacioni prigovor za navedeni iznos radova koje je morao ponovo da izvede preko novog izvođača radova kao eventualno pretrpljenu stvarnu štetu.

Prvostepeni sud je dosudio tužiocu i iznos od 2.372.441,99 dinara na ime troškova održavanja i obezbeđenja gradilišta u periodu produženog izvođenja radova odnosno 23.08.2013. godnie od 01.02.2014. godine, kako su parnične stranke zajednički konstatovale zapisnikom o primopredaji, u kome je navedeno da se tuženom dostavljaju troškovi održavanja i obezbeđenja gradilišta, a koji račun tuženi nije osporio. Prvostepeni sud je utvrdio da je zapisnikom o primopredaji konstatovano da je od 01.02.2014. godine obezbeđenje gradilišta obaveza tuženog, pa polazeći od odredbe člana 8. ugovora kojom je propisana obaveza obezbeđenja gradilišta, da je tužilac kao izvođač dužan da od početka izvođenja pa sve do primopredaje radova investitoru na pogodan način obezbeđuje i čuva izvedene radove, opremu i materijal od oštećenja, odnošenja ili uništenja, da izvođač snosi troškove obezbeđenja i čuvanja izvedenih radova, opreme i materijala i rizik njihovog oštećenja, uništenja, odnošenja i propadanja i da obezbeđuje sigurnost objekta, zaključuje da tužilac iznos po navedenom računu potražuje za troškove obezbeđenja gradilišta za period kada više nije bio u obavezi da isto obezbeđuje, odnosno za troškove naknadnog angažovanja radne snage, tehničkih sredstava i opreme na izvođenju radova koju činjenicu tuženi u zapisniku o primopredaji nije osporio u smislu člana 614. već sa istom saglasio potpisivanjem zapisnika. U skladu sa navedenim, prvostepeni sud je obavezao tuženog i da plati tužiocu iznos od 2.372.441,90 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 19.01.2014. godine do isplate, jer je tuženom predmetni račun dostavljen na sastanku održanom 16.01.2014. godine.

U delu tužbenog zahteva koji se odnosi na zakonsku zateznu kamatu na iznos od 5.881.318,53 dinara počev od dospeća pojedinačnih računa do 10.06.2015. godine, prvostepeni sud nalazi da navedeni iznos dospeo za plaćanje dana 20.12.2013. godine i to u okviru iznosa od 16.730.021,16 dinara primenom ugovorenog načina plaćanja od 76%, a koji datum predstavlja presek izvedenih radova na objektu koji su parnične stranke konstatovale u zapisniku o primopredaji izvedenih radova.

Drugostepeni sud nalazi da je odluka prvostepenog suda u pogledu ukupnog iznosa glavnog duga pravilna, a da ja žalba tuženog u odnosu na dosuđenu zakonsku zateznu kamatu na iznos neplaćenih izvedenih radova od 16.131.867,21 dinar delimično osnovana. Ovo sa razloga što je prvostepeni sud od ukupnog iznosa izvedenih radova oduzeo iznos plaćenih radova od strane tuženog pa je na taj iznos računao ugovoreni način plaćanja 76% prema 24%. Iz tog razloga je došlo do greške u obračunu koji je u presudi učinio prvostepeni sud jer je od ukupnog iznosa radova koji su izvedeni u procentu od 60,22% od strane tuženog odnosno 56.819.003,00 dinara prvostepeni sud je trebalo da računa ugovoreni procenat od 76:24% na koji način bi dobio iznos od 13.636.560,72 dinara koji predstavlja 24% od vrednosti izvedenih radova i koji dospeva tek nakon prodaje stana S3. Predmetni stan je prodat u toku 2019. godine za ukupnu cenu od 230.000 evra, pa je navedeni iznos dospeo na plaćanje tek nakon prodaje stana u skladu sa odredbom člana 17. tačka 1. ugovora. Iznos od 13.636.560,72 dinara koji predstavlja 24% od ukupne vrednosti izvedenih radova je manji iznos od iznosa za koliko je prodat predmetni stan S3 te u tom smislu nije bilo osnova da prvostepeni sud tužiocu zakonsku zateznu kamatu na iznos od 10.848.702,63 dinara računa počev od 20.12.2013. godine a na iznos od 5.283.164,58 dinara počev od 06.04.2019. godine koji je iznos dobio kada je od ukupne vrednosti izvedenih radova oduzeo iznose koje je tuženi već platio tužiocu. Shodno tome drugostepeni sud je potvrdio prvostepenu presudu za iznos od 18.504.309,20 dinara, ali sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 2.495.306,49 dinara od 20.12.2013. godine do isplate, na iznos od 13.636.560,72 dinara od 16.04.2019. godine do isplate, a preinačio prvostepenu presudu u delu zakonske zatezne kamate na iznos glavnog duga od 8.353.396,14 dinara počev od 20.12.2013. godine do 15.04.2019. godine.

Drugostepeni sud prihvata kao pravilan zaključak prvostepenog suda u pogledu iznosa od 11.050,64 evra koji predstavlja vrednost radova koje je tuženi naknadno po angažovanju novog izvođača morao ponovo da izvede i za koji iznos tuženi smatra da treba umanjiti potraživanje tužioca iz razloga koji je naveo prvostepeni sud, da u pogledu istog tuženi nije istakao kompenzacioni prigovor niti neki drugi zahtev.

Drugostepeni sud nalazi da je pravilna odluka prvostepenog suda u delu u kojem je tužiocu dosuđen iznos do 2.372.441,99 dinara i to na ime angažovanja radne snage, tehničkih sredstava i opreme na izvođenju radova a koji su fakturisani računom ... od 13.01.2014. godine, a koji troškovi obuhvataju troškove održavanja i obezbeđivanja gradilišta u periodu od 23.08.2013. godine do 01.02.2014. godine, kao i da nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. ZPP, prilikom dosuđivanja zakonske zatezne kamate na iznos od 5.881.318,53 dinara za period od 20.12.2013.godine do 10.06.2015. godine.

Ceneći navode tuženog kao revidenta, Vrhvoni kasacioni sud nalazi da je na utvrđeno činjenično stanje pravilno primenjeno materijalno pravo.

Parnične stranke bile su u poslovnom odnosu po osnovu ugovora o izvođenju građevinskih radova sa posebnom odredbom „ključ u ruke“ u skladu sa članom 640. Zakona o obligacionim odnosima.

Odredbom člana 14. ugovora predviđen je način plaćanja, da se vrednost cene ugovornih radova u visini od 76% vrši plaćanjem ispostavljenog iznosa po privremenim situacijama u skladu sa daljim odredbama ugovora, a vrednost cene ugovorenih radova u visini od 24% vrši se iz novčane vrednosti ostvarene prodajom konkretnog stana od strane investitora krajnjem kupcu. Odredbom člana 17. ugovora regulisani su metod i način isplate preostale vrednosti cene ugovornih radova, pa su se stranke sporazumele da se preostala vrednost cena ugovorenih radova u visini od 24% vrši iz novčane vrednosti ostvarene prodajom stana broj S3 na prvom spratu predmetnog objekta koji ima projektovanu površinu 105,45m2. Ugovorne strane su se sporazumele da zajednički izlažu i nude na prodaju predmetni stan, a da će formalno prodaja označenog stana i prijem kupoprodajne cene biti izvrešen od strane i na poslovni račun investitora (kao prodavca), što podrazumeva da se ovim ugovorom na izvođača ne prenosi pravo svojine na ovom stanu već se samo definiše da njemu na ime dela naknade za izvođenje, pripada novac koji bude naplaćen prodajom stana krajnjem kupcu.Ukoliko se tokom gradnje stan ne proda, izvođač stan može preneti na svoje ime pri čemu su ugovorne strane saglasno konstatovale da se prilikom ugovoranja međusobno utvrdile da vrednost stana iz stava 1. iznosi 236.272,50 evra. Pošto investitor proda označeni stan dužan je da odmah a najkasnije u roku od 3 dana izvrši plaćanje neplaćenih 24% za sve do tog trenutka ispostavljene privremene situacije.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju predmetni stan je prodat 12.04.2019. godine, za iznos od 230.000,00 evra, a 24% od vrednosti izvedenih radova iznosi 13.636.560,72 dinara, pa je pravilan zaključak drugostepenog suda, da na navedeni iznos ostvaren iz kupoprodajne cene stana, tužiocu pripada zakonska zatezna kamata od 16.04.2019. godine, a koji datum padanja tuženog u docnju je utvrdio i prvostepeni sud. Iz ugovorne formulacije u pogledu načina isplate preostale vrednosti cene ugovornih radova proizlazi da se ugovorom na izvođača ne prenosi pravo svojine na stanu, već se samo definiše da njemu na ime dela naknade za izvođenje pripada novac koji bude naplaćen prodajom stana krajnjem kupcu. Shodno tome obaveza tuženog kao investitora je isplata dela naknade koji predstavlja 24% izvedenih radova na način kako je to predviđeno ugovorom. Odredba ugovora da izvođač može preneti stan na svoje ime, predstavlja pravo izvođača, a ne obavezu da primi takvo ispunjenje, tako da na strani tužioca nema poverilačke docnje odbijanjem prijema stana kako neosnovano navodi revident.

Neosnovani su revizijski navodi da tužiocu ne pripada iznos do 2.372.441,99 dinara koji je tuženom fakturisan računom od 13.01.2014. godine na ime troškova održavanja i obezbeđenja gradilišta u periodu od 23.08.2013. godine do 01.02.2014. godine.

Tačno je da je odredbom člana 8. tačka 6. ugovora predviđeno da od početka izvođenja radova pa sve do primopredaje radova investitoru izvođač je dužan da na pogodan način obezbeđuje i čuva izvedene radove, opremu i materijal od oštećenja, odnošenja ili uništenja. Izvođač snosi troškove obezbeđenja i čuvanja izvedenih radova, opreme i materijala i rizik njihovog oštećenja i uništenja i odnošenja i propadanja. Međutim iz utvrđenog činjeničnog stanja proizilazi da je 23.08.2013. godine došlo do faktičkog prekida izvođenja radova od strane tužioca zbog nemogućnosti finansiranja od strane tuženog kao investitora. Iz sadržine zapisnika o primopredaji izvedenih radova proizlazi da obezbeđenje gradilišta u periodu nakon 01.02.2014. godine bude obaveza investitora, kome su dostavljeni troškovi održavanja obezbeđenja gradilišta u periodu produženog izvođenja radova, (period nakon 23.08.2013. godine). Predmetni račun na iznos od 2.372.441,99 dinara nije osporen od strane tuženog. Shodno tome kako se u konkretnom slučaju troškovi odnose na period po faktičkom prekidu izvođenja radova od strane tužioca usled nemogućnosti finansiranja od strane tuženog kao investitora, snošenje troškova obezbeđenja od strane tužioca za navedeni period sa pozivom na član 8. ugovora bilo bi protivno načelu savesnosti i poštenja, pri čemu se navedena odredba ne odnosi na konkretnu situaciju. Prijemom računa u pogledu obaveze plaćanja ovih troškova nakon 23.08.2013. godine, a što je konstatovano i navedenim zapisnikom, bez osporavanja istog, tuženi se saglasio sa istom.

Neosnovani su revizijski navodi da je tuženi istakao kompenzacioni prigovor za iznos od 11.050,14 evra koji predstavlja vrednost radova koje je tuženi naknadno, po angažovanju novog izvođača morao ponovo da izvede. Pravilno su nižestepeni sudovi utvrdili da tuženi nije istakao kompenzacioni prigovor niti drugi zahtev u pogledu radova koje je morao da ponovo izvede preko drugog izvođača kao eventualno pretrpljenu stvarnu štetu, niti fakturu tužiocu na navedeni iznos pri čemu ni iz stanja u spisima ne proizlazi da je istaknut kompenzacioni prigovor, jer se pravo na prebijanje može ostvariti, ako je tuženi u postojećoj parnici zatražio prebijanje u formi prigovora, što u konkretnom slučaju nije. Shodno tome nisu se stekli uslovi za prebijanje potraživanja primenom člana 336. Zakona o obligacionim odnosima. Sama utvrđena činjenica, da je tuženi naknadno morao da angažuje izvođače za radove koje je tužilac izveo i snosio troškove po tom osnovu u iznosu od 11.050,14 evra, ne dovodi do preboja potraživanja sa potraživanjem tužioca po osnovu izvedenih a neplaćenih radova. Sa izjavom o prebijanju u formi kompenzacionog prigovora ne može se izjednačiti tvrdnja tuženog da je nakon izlaska tuženog sa gradilišta morao angažovati novog izvođača i da je povodom nekvalitetno izvedenih radova od strane tužioca morao ponovo izvesti radove u iznosu u vrednosti od 11.050,14 evra pa i potkrepljena dokazima ne dovodi do kompenzacije. Prema članu 337. Zakona o obligacionim odnosima prebijanje ne nastaje čim se steknu uslovi za to nego je potrebno da jedna strana izjavi drugoj da vrši prebijanje, a posle izjave o prebijanju smatra se da je prebijanje nastalo onog časa kad su se stekli uslovi za to, a u konkretnom slučaju izjava o prebijanju u formi kompenzacionog prigovora je izostala.

Pravilno su nižestepeni sudovi dosudili tužiocu zakonsku zateznu kamatu na iznos od 5.881.318,53 dinara za period od 20.12.2013. godine do 10.06.2015. godine iz razloga koji su dali, pri čemu je neosnovan revizijski navod da je drugostepenom presudom odlučeno o delu tužbenog zahteva kojim je već pravosnažno odlučeno te da je time učinjena bitna povreda odredbom parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. ZPP. Presudom Privrednog suda u Beogradu P 3508/16 od 25.06.2019. godine u stavu dva obavezan je tuženi da plati tužiocu iznos od 5.881.318,53 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 11.06.2015. godine do isplate, a u stavu tri odbijen je tužbeni zahtev za kamatu na iznos od 5.881.318, 53 počev od dospeća pojedinačnih računa do 10.06.2025. godine. Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 5266/19 dana 14.10.2020. godine ukinuta je navedena presuda u stavu 3. i 4. izreke i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje. Shodno tome prvostepena presuda je postala pravnosnažna u stavu dva izreke, u kome je obavezan tuženi da plati tužiocu iznos od 5.881.318,53 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 11.06.2015. godine do isplate, a u ponovnom postupku odlučivano je o kamati za period od 20.12.2013. godine do 10.06.2015. godine, u delu u kome je prvostepena presuda ukinuta, pa su neosnovani navodi revidenta o bitnoj povredi parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. Zakona o parničnom postupku.

Obzirom na gore navedeno, Vrhovni kasacioni sud je odbio reviziju tuženog kao neosnovanu primenom člana 414. ZPP i odlučio kao u izreci presude.

Predsednik veća-sudija,

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić