Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 15004/2022
19.01.2023. godina
Beograd

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Marine Milanović, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Vesne Stanković, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ... i BB iz ..., koje zastupa Milovan Đurić, advokat iz ..., protiv tuženog VV iz ..., čiji je punomoćnik Nemanja Aleksić, advokat iz ..., sa umešačem na strani tuženog GG iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 905/21 od 13.12.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 19.01.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 905/21 od 13.12.2021. godine i predmet vraća tom sudu na ponovno odlučivanje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Valjevu P 78/20 od 27.11.2020. godine, prvim stavom izreke, usvojen je tužbeni zahtev, pa je utvrđeno da su tužioci suvlasnici na izletničkoj kući korisne površine 63m2, objekat broj 1, izgrađena na kt.br. .. KO Divčibare, koji na terenu predstavlja stambeni objekat – vikend kuću sa dve stambene jedinice i sastoji se od prizemlja i potkrovlja, gabarita 65h6, 56m, zatvorene terase na istočnoj strani objekta dimenzija 2,18h5,91m, otvorene terase na zapadnoj strani objekta ispod koje se nalazi podrum dimenzija 1,97h5,56 m, upisane u list nepokretnosti broj .. KO Divčibare, sa sukorisničkim udelom na delu kp.br. .. KO Divčibare u površini od 529m2 koju čini zemljište pod zgradom – objektom površine 63m2 i zemljište uz zgradu – objekat površine 466m2, a koja se graniči sa istoka do parcele .. od severa do parcele .. i .. sa juga do parcele .. sve KO Divčibare, što je tuženi dužan priznati i trpeti da se opisani deo kp.br. .. izdvoji u katastarskom operatu i da se tužioci upišu kao suvlasnici navedene nepokretnosti. Drugim stavom izreke obavezan je tuženi da tužiocima kao solidarnim poveriocima na ime troškova spora isplate iznos od 939.000,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 905/21 od 13.12.2021. godine, prvim stavom izreke, preinačena je presuda Višeg suda u Valjevu P 78/20 od 27.11.2020. godine u prvom stavu izreke tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se utvrdi da su suvlasnici na izletničkoj kući korisne površine 63m2, objekat borj 1, izgrađena na kt.br. .. KO Divčibare, koji na terenu predstavlja stambeni objekat – vikend kuću sa dve stambene jedinice i sastaoji se od prizemlja i potkrovlja, gabarita 65h6, 56m, zatvorene terase na istočnoj strani objekta dimenzija 2,18h5,91m, otvorene terase na zapadnoj strani objekta ispod koje se nalazi podrum dimenzija 1,97h5,56 m, upisane u list nepokretnosti broj .. KO Divčibare, sa sukorisničkim udelom na delu kp.br. .. KO Divčibare u površini od 529m2 koju čini zemljište pod zgradom – objektom površine 63m2 i zemljište uz zgradu – objekat površine 466m2, a koja se graniči sa istoka do parcele .. od severa do parcele .. i .. sa juga do parcele .. sve KO Divčibare. Drugim stavom izreke preinačena je odluka o troškovima postupka sadržanoj u drugom stavu izreke presude Višeg suda u Valjevu P 78/20 od 27.11.2020. godine tako što su obavezani tužioci da na ime troškova postupka tuženom solidarno isplate iznos od 875.775,00 dinara. Trećim stavom izreke obavezani su tužioci da na ime troškova drugostepenog postupka tuženom solidarno isplate iznos od 277.320,00 dinara. Četvrtim stavom izreke odbijen je kao neosnovan zahtev tužilaca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene matrijalnog prava.

Umešač na strani tuženog dostavio je odgovor na reviziju.

Razmatrajući izjavljeni vanredni pravni lek shodno članu 403. stav 2. tačka 3. u vezi sa članom 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka koje bi revizijski razlog bile shodno članu 407. stav 1. tačka 2. i 3. ZPP.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom na glavnoj raspravi pred drugostepenim sudom tokom 1972. godine DD i ĐĐ su od Opštine Valjevo dobili na korišćenje kp.br. .. KO Divčibare, sa pravom sukorišćenja na po ½ idealnog dela. Na osnovu odobrenja za gradnju vikend kuće površine 35m2, izdatog od strane nadležnog organa dana 08.09.1978. godine, DD je na zapadnoj strani navedene katastarske parcele izgradio objekat površine 63m2, koji je ugovorom Ov.1881/95 od 20.06.1995. godine sa pravom korišćenja iste od ½ idealnog dela prodao EE i ŽŽ sa suvlasničkim i sukorisničkim udelima od po ½ idealnog dela. Zbog nemogućnosti uknjižbe prava koja su bila predmet tog ugovora o kupoprodaji usled razlike u površini po građevinskoj dozvoli i izgrađenoj površini, EE i ŽŽ iste nepokretnosti neoverenim ugovorom prodaju tužiocima sa udelom prava svojine na objektu i prava korišćenja zemljišta od po ½ idealnog dela. Ugovorom je konstatovano da je kupoprodajna cena od 25.500 dem prodavcima isplaćena u celosti i da su kupci uvedeni u posed. Navedeni sudski neovereni ugovor konvalidiran je pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Valjevu P 55/08 od 09.06.2008. godine, ali se zbog odstupanja izgrađene površine od 63m2 i građevinskom dozvolom odobrene površine od 35m2 tužioci nisu knjižili kao vlasnici vikend kuće sagrađene 1978. godine od strane DD.

GG, umešač na strani tuženog, ugovorom od 06.09.2001. godine, koji nije priložen spisima, od ZZ, pravnog sledbenika ĐĐ, kupio je vikendicu sagrađenu bez građevinske dozvole na istočnom delu kp.br. .. KO Divčibare. Po uređenju načina korišćenja navedene katastarske parcele vansudskim poravnanjem overenim sa DD kod Opštinskog suda u Pančevu pod brojem Ov. 8276/02 od 04.10.2002. godine, umešač se uknjižio kao sukorisnik sa ½ idealnog dela (DD bio je uknjižen kao sukorisnik druge polovine iste katastarske parcele).

Ugovorom o kupoprodaji, overenim kod Opštinskog suda u Pančevu pod brojem Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine, DD je prodao umešaču GG „investiciju na objektu sagrađenom na kp.br. .. KO Divčibare sa ½ prava korišćenja iste i prava na legalizaciju vikendice“. Istim ugovorom se konstatuje da je „po ugovoru Ov. 3114/01 od 06.09.2001. godine“ umešač već titular prava sukorišćenja sa ½ idealnog dela. Na osnovu ugovora Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine umešač se uknjižio kao korisnik kp.br. .. KO Divčibare i vlasnik legalizovanog objekta na zapadnom delu katastarske parcele, izgrađenom 1978. godine na osnovu odobrenja za gradnju izdatom DD.

Spiskom promena 68/09 predmetna katastarska parcela .. KO Divčibare pripojena je katastarskoj parceli .. u listu nepokretnosti .. KO Divčibare, vlasništvo umešača GG. Spiskom promena .., deo katastarske parcele .. (prethodno pripojena katastrskoj parceli ..) pripojen je katastarskoj parceli .. upisanoj u list nepokretnosti .. KO Divčibare.

Umešač GG je ugovorom o poklonu overenim kod Osnovnog suda u Valjevu pod brojem 3 Ov. 595/13 od 14.03.2013. godine svom sinu II poklonio vikend kuću površine 63 m2 lociranu na kp.br. .., formiranoj od postojeće kp.br. .. kojoj je pripojena kp.br. .. . Po zaključenju navedenog ugovora o poklonu, umešač GG i njegov sin II su ugovorom o kupoprodaji, overenim od strane javnog beležnika Biljane Janjušević pod brojem OPU: ..-2014 od 30.09.2014. godine, tuženom VV prodali kp.br. .. KO Divčibare, upisanu u list nepokretnosti .. KO Divčibare i vikend kuću površine 63m2. Kupac se dana 27.10.2014. godine upisao kao vlasnik kp.br. .. KO Divčibare.

Polazeći od toga da je prvostepenom presudom, zasnovanom na pogrešno i nepotpuno utvrđenom činjeničnom stanju i pogrešnoj primeni materijalnog prava tužbeni zahtev u celosti usvojen, drugostepeni sud je na raspravi sprovedenoj u žalbenom postupku utvrdio da je DD ugovorom Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine umešaču GG prodao vikend kuću građenu 1978. godine sa pravom sukorišćenja kp.br. .. KO Divčibare i da od zaključenja sudski neoverenog ugovora o kupoprodaji nepokretnosti dana 07.05.1998. godine, naknadno kovalidiranog pravosnažnom presudom na osnovu priznanja Opštinskog suda u Valjevu P 55/08 od 09.06.2008. godine, tužioci kao kupci nisu ništa preduzimali da se upištu kao titulari prava susvojine na objektu i prava sukorišćenja na zemljištu. Na osnovu toga drugostepeni sud je ocenio da od 2010. godine tužioci nisu u posedu predmetnog objekta u kome su po zahtevu umešača GG 2005. godine isključene struja i voda, tako da u odnosu na tuženog VV, koji se pouzdao u katastarske podatke, ne mogu biti titulari prava susvojine i prava sukorišćenja ni po članu 20. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa ni na osnovu održaja po članu 28. istog zakona, jer od dana 07.05.1998. godine, kada su nepokretnost kupili, pa do 2004 - 2005. godne kada je došlo do problema sa umešačem, nije protekao rok od deset godina tokom koga bi oni bili savesni držaoci nepokretnosti.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovani su revizijski navodi tužilaca da je zbog pogrešne primene materijalnog prava od strane drugostepenog suda činjenično stanje ostalo pogrešno i nepotpuno utvrđeno.

Polazeći od konstitutivnog dejstva upisa u katastar nepokretnosti, odnosno od sticanja svojine savesnim i zakonitim održajem, drugostepeni sud ocenjuje da je zaključenjem ugovora o kupoprodaji overenog kod Opštinskog suda u Pančevu pod brojem Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine sa DD kao prodavcem, umešač GG ugovorom stekao pravo svojine na predmetnoj vikend kući i sukorisničko pravo na ½ idealnog dela katastarske parcele broj .. KO Divčibare. Takođe, drugostepeni sud nalazi da je u momentu zaključenja tog ugovora umešač već bio nosilac prava korišćenja na istoj katastarskoj parceli sa ½ idealnog dela po osnovu ugovora Ov.3114/01 od 06.09.2005. godine, zaključenog sa ZZ, kao prodavcem, za koji ugovor navodi da se ne nalazi u spisima.

Izvodeći ove zaključke, kao činjenice bitne za odlučivanje o osnovanosti istaknutog tužbenog zahteva, drugostepeni sud ugovor o kupoprodaji Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine ne ceni sa stanovišta njegove podobnosti za sticanje prava od strane umešača. Naime, iz činjenica koje utvrđuje drugostepeni sud navodi da je još ugovorom overenim kod Opštinskog suda u Valjevu pod brojem Ov. 1881/96 od 20.06.1995. godine, DD vikend kuću građenu sa odobrenjem za gradnju 1978. godine i sa pravom sukorišćenja kp.br. .. KO Divčibare, prodao EE i ŽŽ, koji su iste nepokretnosti neoverenim ugovorom od 07.05.1998. godine, naknadno konvalidiranim pravosnažnom presudom, prodali tužiocima. Takođe, drugostepeni sud ugovor broj Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine, zaključen između DD kao prodavca i umešača kao kupca, koji za predmet nije imao vikend kuću već „investiciju na objektu“, ne ceni sa stanovišta da li predstavlja zakoniti osnov za sticanje prava svojine niti taj pravni posao razmatra sa stanovišta obima prava DD, kao prodavca koji je sporne nepokretnosti sudski overenim ugovorom Ov. 1881/95 od 20.06.1995. godine otuđio neparničarima EE i ŽŽ, od kojih su tužioci iste kupili dana 07.05.1998. godine. Osim toga, drugostepeni sud polazi od toga da je u vreme zaključenja ugovora o kupoprodaji Ov. 31344/05 od 11.10.2005. godine umešač GG već bio titular prava sukorišćenja ½ idealnog dela katastarske parcele .. KO Divčibare, te da je zaključenjem ugovora sa DD dana 11.10.2005. godine postao korisnik cele parcele, a istovremeno ne ceni pisane isprave u spisima – izveštaj Prvog osnovnog suda u Beogradu iz koga sledi da se pod brojem Ov. 3114/01 od 06.09.2001. godine ne vodi ugovor zaključen između umešača GG i ZZ, kao i podatak Opštinskog suda u Valjevu da je pod istim brojem treće lice dana 05.07.2001. godine overilo garantno pismo (odnosno, ni kod jednog suda pod navedenim brojem nije overen ugovor o kupoprodaji između ZZ i GG).

Dakle, da bi materijalno pravo moglo biti pravilno primenjeno, drugostepeni sud će pri ponovnom odlučivanju imati u vidu da je ugovorom o kupoprodaji overenim kod Opštinskog suda u Valjevu pod brojem Ov.1881/95 od 20.06.1995. godine DD svoj suvlasnički udeo na vikend kući gabarita 6,5h5,5m sa sukorisničkim udelom od ½ idealnog dela na kat. parceli .. KO Divčibare prodao EE i ŽŽ koji su neoverenim, a pravosnažnom presudom Opštinskog suda u Valjevu P 55/08 od 09.06.2008. godine naknadno konvalidiranim ugovorom, iste nepokretnosti prodali tužiocima. Saglasno tome, drugostepeni sud će ceniti da li je prava, čiji titular od toga datuma više nije bio, DD mogao na umešača preneti ugovorom o kupoprodaji overenim kod Opštinskog suda u Pančevu pod brojem Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine. Ako zaključi da je to bilo moguće razmotriće da li je predmet tog ugovora „investicija na objektu“ mogao biti pravno valjani osnov za sticanje prava svojine. Drugostepeni sud će ovome naročito pristupiti ukoliko presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 11402/12 od 14.03.2016. godine, kojom je usvojen tužbeni zahtev tužilaca AA i BB za utvrđenje ništavosti ugovora overenog pred Opštinskim sudom u Pančevu pod brojem Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine, zaključenog između prodavca, sada pokojnog DD i kupca, umešača GG, nije postala pravnosnažna.

Takođe, ostalo je neutvrđeno na osnovu kojih dokaza drugostepeni sud zaključuje da li je postojeći i punovožan ugovor Ov. 3114701 od 06.09.2001. godine, navodno zaključen između ZZ, kao prodavca i umešača GG, kao kupca objekta građenog 1989. godine, bez građevinske dozvole, na istočnom delu kp.br. .. KO Divčibare i ½ prava korišćenja iste, tog ugovora nema u spisima, niti je isti pod tim brojem evidentiran kod Prvog opštinskog suda u Beogradu ili Opštinskog suda u Valjevu, a na osnovu koga je umešač, po zaključenju ugovora Ov. 11344/05 od 11.10.2005. godine u svojstvu kupca sa DD kao prodavcem (koji je ugovorom overenim kod Opštinskog suda u Valjevu pod brojem Ov. 1881/96 još 20.06.1995. godine predmetnu nepokretnost otuđio EE i ŽŽ), stekao pravo korišćenja kp.br. .. KO Divčibare, sa ukupnim udelom 1/1, te stvorio osnov da kod nadležnog upravnog organa Grada Valjeva traži pripajanje te katastarske parcele katastarskoj parceli .. KO Divčibare, na kojoj je već bio isključivi korisnik.