U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa Sonja Manojlović, advokat iz ..., i tužioca BB iz ..., protiv tuženog „Sava neživotno osiguranje“ ado iz Beograda, koga zastupa Katarina Milosavljević, advokat iz ..., radi naknade štete, odlučujući o žalbi tužioca AA izjavljenoj protiv rešenja Apelacionog suda u Beogradu R3 24/22 od 26.12.2022. godine i o reviziji tužioca AA izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4293/18 od 11.09.2019. godine, u sedici veća održanoj dana 29.03.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBACUJE SE kao nedozvoljena žalba tužioca AA izjavljena protiv rešenja Apelacionog suda u Beogradu R3 24/22 od 26.12.2022. godine.

ODBIJA kao neosnovana revizija tužioca AA izjavljena protiv dela prvog stava izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4293/18 od 11.09.2019. godine, kojim je potvrđen četvrti stav izreke presude Prvog osnovnog suda u Beogradu P 21247/11 od 11.09.2017. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 21247/11 od 11.09.2017. godine, prvim stavom izreke, dozvoljeno je preinačenje tužbe. Drugim stavom izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca AA iz ... i obavezan tuženi da mu na ime naknade nematerijalne štete na ime pretrpljenih duševnih bolova zbog umanjenja opšte životne aktivnosti isplati iznos od 70.000,00 dinara sa zakonsko zateznom kamatom od 11.09.2017. godine do isplate. Trećim stavom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo obavezivanje tuženog da tužiocu AA isplati na ime pretrpljenih duševnih bolova zbog umanjenja opšte životne aktivnosti iznos od 30.000,00 dinara, na ime pretrpljenih fizičkih bolova 250.000,00 dinara, na ime pretrpljenog straha 150.000,00 dinara i na ime duševnih bolova zbog naruženosti 200.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 04.05.2010. godine do isplate, te u delu kojim je zakonska zatezna kamata na dosuđeni vid nematerijalne štete tražena za period od 04.05.2010. do 10.09.2017. godine. Četvrtim stavom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se obaveže tuženi da tužiocu AA na ime kapitalizirane rente isplati iznos od 8.350.379,66 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 17.01.2017. godine, kao dana veštačenja do isplate i iznos od 2.906.379,75 dinara na ime mesečne rente za period od 01.04.2010. godine do 30.12.2016. godine, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene iznose po mesecima od poslednjeg dana u narednom mesecu do isplate. Petim stavom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tražena naknada materijalne štete za oštećenu garderobu u iznosu od 30.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 21.02.2009. godine do isplate. Šestim stavom izreke obavezan je tuženi da tužiocu BB na ime neto zarada isplaćenih tužiocu AA isplati pojedinačno označene mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od njihove dospelosti do isplate, iznose poreza plaćenog na zaradu u označenim iznosima i zakonskom zateznom kamatom od njihove dospelosti do isplate, kao i doprinose na isplaćene zarade u označenim iznosima i sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate. Sedmim stavom izreke obavezan je tuženi da tužiocu AA naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 134.000,00 dinara, a tužiocu BB u iznosu od 230.100,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4293/18 od 11.09.2019. godine, prvim stavom izreke, potvrđena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 21247/11 od 11.09.2017. godine, u delu trećeg stava izreke koji se odnosi na pretrpljene duševne bolove zbog naruženosti i u četvrtom stavu izreke, a žalba tužioca AA u tom delu je odbijena kao neosnovana. Drugim stavom izreke ukinuta je presude Prvog osnovnog suda u Beogradu P 21247/11 od 11.09.2017. godine u drugom, preostalom delu trećeg stava, u šestom i sedmom stavu izreke i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u delu kojim je odlučeno o zahtevu za rentu, tužilac AA je blagovremeno izjavio reviziju sa predlogom da se ista razmotri kao izuzetno dozvoljena, u smislu člana 395. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 125/04 i 111/09), pogrešno se pozivajući na član 404. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20).

Rešenjem Apelacionog suda u Beogradu R3 24/22 od 26.12.2022. godine nije predloženo Vrhovnom kasacionom sudu odlučivanje o reviziji tužioca AA, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4293/18 od 11.09.2019. godine.

Protiv navedenog rešenja tužilac AA je izjavio žalbu iz svih zakonom predviđenih razloga.

Odlučujući o dozvoljenosti izjavljene žalbe Vrhovni kasacioni sud je imao u vidu da se u konkretnom slučaju radi o postupku započetom pre stupanja na snagu Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11), na koji se prema članu 506.stav 1. ovog zakona primenjuju odredbe ranijeg Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 125/04 i 111/09). Taj procesni zakon predviđa da se žalba kao pravni lek može izjaviti protiv presude donete u drugom stepenu (član 355. ZPP) i protiv rešenja prvostepenog suda (član 385. ZPP). Protiv odluke drugostepenog suda, pravosnažne presude donete u drugom stepenu i rešenja drugostepenog suda stranke mogu izjaviti reviziju (član 394. i član 412. stav 1. ZPP).

Iz navedenog proizalzi da Zakon o parničnom postupku, koji se primenjuje u konkretnom slučaju, ne predviđa žalbu kao pravni lek koji se može izjaviti protiv rešenja drugostepenog suda, što žalbu tužioca AA izjavljenu protiv rešenja Apelacionog suda u Beogradu R3 24/22 od 26.12.2022. godine čini nedozvoljenom.

Iz navedenih razloga, primenom člana 411. u vezi sa članom 373. stav 1. tačka 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 125/04 i 111/09), odlučeno je kao u prvom stavu izreke ove presude.

Ispitujući dozvoljenost revizije izjavljene protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4293/18 od 11.09.2019. godine u smislu člana 401. stav 2. tačka 5. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 125/04 i 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. („Službeni glasnik RS“ broj 72/11), a u vezi sa članom 23. stav 3. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 55/14), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužioca AA dozvoljena.

Tužba u ovoj parnici podneta je dana 03.10.2021. godine. Podneskom od 09.02.2017. godine tužba je preinačena povećanjem tužbenog zahteva za naknadu štete, o kome je odlučeno prvostepenom presudom.

Drugostepena presuda je doneta dana 11.09.2019. godine, a visina pobijanog dela prvog stava izreke drugostepene presude iznosi 11.256.759,41 dinara, odnosno 90.874,56 evra (na dan 09.02.2017. godine jedan evro je iznosio 123,8714 dinara).

Prema članu 23. stav 3. novela Zakona o parničnom postupku objavljenih u „Službenom glasniku RS“ broj 55/14, revizija je dozvoljena u svim postupcima u kojima vrednost predmeta spora pobijanog dela prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, koji nisu pravnosnažno rešeni do dana stupanja na snagu ovog zakona (31.05.2014. godine).

Pravnosnažna drugostepena presuda, koja se revizijom pobija, doneta je dana 11.09.2019. godine, odnosno posle stupanja na snagu navedenih novela Zakona o parničnom postupku, pa kako visina pobijanog dela prelazi dinarsku protivvrednost iznosa od 40.000 evra revizija je dozvoljena.

Ispitujući pravilnost revizijom pobijane presude prema članu 399. ZPP. („Službeni glasnik RS“ broj 125/04 i 111/09), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, dana 21.02.2009. godine tužilac je teško telesno povređen u saobraćajnoj nezgodi koju je skrivio osiguranik tuženog VV, pravnosnažnom presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu K 10573/10 od 15.03.2012. godine osuđena zbog krivičnog dela teško delo protiv bezbednosti javnog saobraćaja iz člana 297. stav 3. u vezi sa članom 289. stav 3. u vezi sa stavom 1. KZ RS. Tužilac AA je bio vezan sigurnosnim pojasom i nije bio u alkoholisanom stanju. Usled preloma pršljenova C5, C6 i C7 vratnog dela kičme, protesa mozga i nagnječenja glave čeono desno, isti je trpeo fizičke bolove, sekundarni strah, opšta životna aktivnost mu je trajno i konačno umanjena 30%, a estetskog naruženja nema. U momentu povređivanja tužilac AA je, kao ..., od ... .2007. godine u Advokatskoj komori ... po rešenju broj ... bio evidentiran kao ... – ... u advokatskoj kancelariji tužioca BB. Rešenjem Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje od 08.07.2009. godine utvrđeno je da je tužiočeva povreda nastala dana 21.02.2009. godine evidentirana kao povreda na radu i određena mu je naknada za telesno oštećenje sedmog stepena u iznosu od 2.239,07 dinara, koja se isplaćuje od 14.09.2010. godine. Po otkazu ugovora o radu koji je tužilac BB tužiocu AA dao rešenjem donetim 31.08.2011. godine, tužilac AA se prijavio Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Veštak ekonomsko-finansijske struke je visinu izgubljene zarade i buduće kapitalizirane rente (koja je predmet revizijskog postupka), tužiocu AA obračunao na osnovu ugovora o radu zaključenog sa tužiocem BB kao poslodavcem dana 01.06.2006. godine za radno mesto stručnog saradnika sa zaradom od 21.000,00 dinara mesečno (na koji iznos su plaćani doprinosi Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje), uvećanom za iznos od 600 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate. Zvanje diplomiranog pravnika tužilac AA je stekao dana 29.03.2006. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev za naknadu nematerijalne štete tužiocu AA i za naknadu materijalne štete u visini isplaćene neto zarade sa porezima i doprinosima tužiocu BB, obračunatu prema ugovoru o radu od 01.06.2006. godine, dok je tužbeni zahtev za isplatu kapitalizirane rente odbio kao neosnovan, sa obrazloženjem da, protivno članu 188. ZOO, tužilac AA nije dokazao osnov ovog dela svog potraživanja, jer na okolnost umanjenja radne sposobnosti nije predložio dokaze, niti je na okolnost visine izgubljene zarade dostavio podatke o obimu svojih prihoda iz radnog odnosa nakon zaključenog bolovanja.

Drugostepeni sud je prvostepenu presudu potvrdio u odnosu na odbijeni deo tužbenog zahteva za naknadu štete po osnovu estetske naruženosti i u odnosu na kapitaliziranu rentu. Shodno članu 231. ZPP, koji reguliše pravilo o teretu dokazivanja, tužilac AA nije dokazao postojanje i stepen umanjenja svoje radne sposobnosti i visinu izgubljene zarade u spornom periodu po okončanju bolovanja. Visina zarade u periodu koji je tome prethodio i na kojoj je zasnovan nalaz veštaka ekonomsko-finansijske struke bez uticaja je na visinu tražene rente, a naknada za telesno oštećenje, utvrđeno rešenjem Republičkog fonda PIO u visini od 40%, nije relevantna za utvrđenje stepena umanjenja radne sposobnosti.

Razmatrajući revizijske navode Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su isti neosnovani i da su nižestepeni sudovi pravilno primeniti materijalno pravo kada su tužbeni zahtev za isplatu kapitalizirane rente odbili kao neosnovan.

Renta je oblik naknade materijalne štete koja se plaća mesečno unapred ako sud ne odredi šta drugo, s tim što iz ozbiljnih razloga poverilac može zahtevati da mu se umesto mesečne rente isplati jedna ukupna suma. Pravni pojam rente regulisan je članovima 188. – 197. ZOO.

Članom 188. stav 1. ZOO propisano je da se u slučaju smrti, telesne povrede ili oštećenja zdravlja naknada po pravilu određuje u obliku novčane rente, doživotno ili za određeno vreme.

U konkretnom slučaju tužilac AA je svoj zahtev za isplatu rente zasnovao na tvrdnji da je zbog telesnog oštećenja onemogućen u sticanju zarade u onom obimu koji je sticao pre povređivanja skrivljenog od strane tuženikovog osiguranika.

Radna sposobnost je sposobnost pojedinca za obavljanje posla koji se može valorizovati na tržištu rada. Od stepena umanjenja radne sposobnosti i od visine zarade očekivane po redovnom toku stvari nakon nastalog umanjenja radne sposobnosti, zavisi visina buduće rente, koju bitnu činjenicu je shodno članu 220. ZPP u vezi sa članom 188. ZOO tužilac AA bio dužan da dokaže. Dokaze na okolnost umanjenja svoje radne sposobnosti i visine zarade po okončanom bolovanju, tužilac AA nije predlagao, pa su nižestepeni sudovi pravilno primenili član 231. ZPP kada su njegov tužbeni zahtev u tom delu odbili kao neosnovan.

Neosnovano se revizojom ukazuje da tužilac AA nije bio dužan da dokazuje postojanje umanjenja svoje radne sposobnosti i da je u slučaju sumnje prvostepeni sud po službenoj dužnosti dokaze na tu okolnost trebalo da odredi, jer je rešenjem RF PIO telesno oštećenje kod tužioca AA utvrđeno u visini od 40%.

Pravo na naknadu za telesno oštećenje regulisano je članom 17. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS“ br. 34/05 sa izmenama i dopunama) u skladu sa Pravilnikom o utvrđivanju telesnog oštećenja („Službeni glasnik RS“ br. 105/03 sa izmenama i dopunama). Telesno oštećenje je gubitak, bitnije oštećenje ili znatna onesposobljenost pojedinih organa ili delova tela, što otežava normalnu aktivnost organizma i zahteva veće napore u ostvarivanju životnih potreba, bez obzira da li za posledicu ima ili nema invalidnost, kao trajno smanjenje ili gubitak sposobnosti za rad. Telesno oštećenje za posledicu može imati umanjenje radne sposobnosti, ali i procenat njenog umanjenja nije nužno srazmeran stepenu telesnog oštećenja. Iz navedenih razloga, tužilac je, primenom člana 259. u vezi sa članom 7. st. 1. i 2. ZPP, bio dužan da kaže navedenu bitnu činjenicu, od koje zavisi postojanje osnova potraživanja rente, čija visina u tom slučaju zavisi od zarade koja je ostvarena nakon okončanog lečenja, odnosno po nastupanju trajnog i konačnog stanja radne sposobnosti. U odsustvu predloga za veštačenje preostale radne sposobnosti i podataka o visini zarade po zaključenju bolovanja, prvostepeni sud nije bio dužan da po službenoj dužnosti pristupi izvođenju dokaza veštačenjem, jer takva njegova obaveza postoji samo u slučaju nedozvoljenih raspolaganja stranaka (član 7. stav 3. u vezi sa članom 3. stav 3. ZPP).

Revizijsko ukazivanje da je u Zakon o advokaturi („Službeni glasnik RS“ br. 31/11 i 24/12) neustavno unet pojam pripravnika – volontera, bez uticaja je na odluku u ovoj parnici imajući u vidu da je shodno Zakonu o Ustavnom sudu („Službeni glasnik RS“ br. 109/07...18/13) ocena ustavnosti zakona, opštih akata i međunarodnih ugovora u nadležnosti Ustavnog suda.

Na osnovu iznete pravne argumentacije revizija tužioca AA ocenjena je kao neosnovana, saglasno čemu je primenom člana 405. stav 1. ZPP odlučeno kao u drugom stavu izreke ove presude.

Predsednik veća-sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić