Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 244/2022 od 16.06.2022. godine, stavom prvim izreke, žalba tuženog - protivtužioca je delimično usvojena i prvostepena presuda preinačena u delu odluke kojim je obavezan tuženi - protivtužilac da na ime doprinosa za izdržavanje mal. GG plaća mesečno 15.000,00 dinara, tako što je odbijen tužbeni zahtev da tuženi - protivtužilac na ime doprinosa za izdržavanje mal. GG plaća mesečno iznos od 15.000,00 dinara za period od podnošenja tužbe do presuđenja, dok je u preostalom delu žalba odbijena i prvostepena presuda u preostalom pobijanom nepreinačenom delu odluke o glavnim zahtevima stranaka i odluke o troškovima postupka, potvrđena. Drugim stavom izreke, odbijen je zahtev tuženog - protivtužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu u delu kojim je odbijena žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda, tuženi – protivtužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. Zakona o parničnom postupku (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 55/14, 87/18 i 18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija neosnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP na koju se revizijom ukazuje, jer je drugostepeni sud odlučivao bez rasprave na osnovu činjeničnog stanja utvrđenog u prvostepenoj presudi, pa povrede nisu učinjene pred drugostepenim sudom zbog kog razloga bi se revizija mogla izjaviti na osnovu člana 407. stav 1. tačka 3. tog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zaključile brak ...2013. godine, u kojem je rođeno dvoje dece, mal. GG ...2015. godine i mal. VV, rođen ...2019. godine. Tužilja je ...2021. godine napustila zajednicu života sa tuženim i sa mal. VV otišla da živi kod svojih roditelja, dok je mal. GG ostao da živi u domaćinstvu kod oca i očevih roditelja. Prema nalazu i mišljenju nadležnog organa starateljstva, mal.deca ne treba da se razdvajaju u ovom uzrastu zbog neznatne razlike u godinama, da nije u njihovom interesu da se razdvajaju već da ostanu zajedno jer bi u suprotnom jedno dete imalo pripadnost porodice sa kojom živi majka, a drugo pripadnost očevoj porodici. Tuženi ne može da se stara o mal. VV zbog niskog kalendarskog uzrasta od dve godine i od rođenja se nije razdvajao od majke. Mal. GG, koji je ostao da živi sa ocem i očevim roditeljima je izolovaniji i radi njegovog pravilnog sazrevanja je potrebno da živi u sredini sa majkom i sa bratom, u kojoj će brže sazrevati uz svoje vršnjake. Tužilja je kompetentiji roditelj, u odnosu na oca bolje prepoznaje potrebe i emocije mal.dece i može lakše da ih zadovolji, razume interese oboje dece, sarađuje i poštuje preporuke organa starateljstva, dok otac ne uviđa stvarni interes mal. GG i nemogućnost vaspitanja u sredini u kojoj mal. dete trenutno živi jer je otac zbog posla odsutan po ceo dan, a mal. dete vreme provodi sa dedom i babom, i otac je blaži i popustljiviji u njegovom vaspitanju. U situaciji kada bi otac pružio podršku pravilnom razvoju i rastu mal. GG i njegovom prelasku kod majke, mal. dete bi se brzo i bez traume navikao na novu sredinu. Eventualno obavljeni razgovor sa mal.GG ne bi uticao na mišljenje nadležnog organa starateljstva jer je reč o detetu niskog kalendarskog uzrasta. Mišljenje organa starateljstva je da je u interesu mal.dece da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava uz predložen model održavanja ličnih odnosa mal.dece sa tuženim. Ukupne mesečne potrebe za izdržavanjem pojedinačno utvrđene za svako mal. dete u koje spadaju troškovi ishrane, odeće, obuće, higijene, a za mal. GG i za školske aktivnosti, iznose po 25.000,00 dinara. Tužilja je na probnom radu u butiku sa mesečnom zaradom od 30.000,00 dinara, ne poseduje nepokretnu imovinu, a tuženi ostvaruje zaradu mesečno u iznosu od 60.000,00 dinara, vlasnik je dve kuće i stana koji izdaje u zakup za mesečni iznos od 100 evra i poseduje 6 hektara zemlje i 2,5 hektara šume, a nema obavezu izdržavanja drugih lica.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je razveo brak parničnih stranaka, pa je ceneći najbolji interes maloletne dece, roditeljski kapacitet stranaka, njihove porodične, stambene i materijalne prilike, te uzrast dece i njihov uzajamni odnos sa roditeljima odlučio da se maloletna deca povere majci na samostalno vršenje roditeljskog prava uz uređen model viđanja sa ocem i uz obavezu tuženog da doprinosi njihovom izdržavanju sa po 15.000,00 dinara mesečno.

Drugostepeni sud je, prihvatajući razloge prvostepenog suda potvrdio pobijanu odluku u pogledu poveravanja mal.dece, načina održavanja ličnih odnosa mal.dece sa tuženim kao roditeljem kome deca nisu poverena i obaveze izdržavanja, dok je preinačio prvostepenu odluku u delu kojim je tuženi obavezan da na ime izdržavanja mal.GG plaća mesečno iznos od 15.000,00 dinara od podnošenja tužbe do presuđenja, tako što je za navedeni period odbio zahtev za izdržavanje, imajući u vidu da je prvostepenom presudom odlučeno o vršenju roditeljskog prava i mal.GG koji je od prestanka bračne zajednice živeo kod oca poveren tužilji na samostalno vršenje roditeljskog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da se revizijom tuženog neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava u pobijanom delu drugostepene presude.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije o pravu deteta (Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ - Međunarodni ugovori broj 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori broj 4/96 i 2/97), propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su interesi deteta, bez obzira na to da li ga sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. U smislu odredbe člana 6. stav 1. Porodičnog zakona svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta. Dužnost suda da se u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, rukovodi najboljim interesom deteta, propisana je odredbom člana 266. stav 1. istog zakona. Pre nego što donese odluku o vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava u smislu člana 270. tog zakona, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima.

Porodični zakon u odredbi člana 67. propisuje da je roditeljsko pravo izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta. Sadržina roditeljskog prava koje se sastoji od dužnosti i staranju o detetu, čuvanja i podizanja, vaspitanja i obrazovanja, zastupanja i izdržavanja deteta, kao i upravljanja i raspolaganja njegovom imovinom, regulisana je odredbom člana 68. - 74. Porodičnog zakona, a suština svih dužnosti i prava roditelja je dobrobit i najbolji interes deteta, što je imperativ kojim su dužni da se rukovode.

Saglasno navedenom, najbolji interes deteta je pravni standard koji se ceni prema okolnostima svakog konkretnog slučaja, a elementi za procenu su između ostalog, uzrast i pol deteta, želje i osećanja deteta obzirom na uzrast i zrelost, potrebe deteta i to: vaspitne, zatim potrebe stanovanja, ishrane, odevanja, zdravstvene brige i drugo, kao i sposobnost roditelja da zadovolji utvrđene potrebe.

Prema odredbama članova 76. i 77. stav 3. Porodičnog zakona, roditelji roditeljsko pravo vrše zajednički i sporazumno i kada ne vode zajednički život, ako zaključe sporazum o zajedničkom vršenju roditeljskog prava kojim se pismeno saglašavaju da će roditeljska prava i dužnosti obavljati zajednički, međusobnim sporazumevanjem, koje mora biti u najboljem interesu deteta i ako sud proceni da je taj sporazum u najboljem interesu deteta. Ukoliko roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava, kao u konkretnom slučaju ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem, donosi sud.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo i utvrdili najbolji interes maloletne dece odlučujući da majka samostalno vrši roditeljsko pravo, a da sa ocem održavaju redovne lične kontakte prema utvrđenom modelu predloženom u stručnom mišljenju organa starateljstva za mal. GG, a za mal.VV uz ocenu svih okolnosti konretnog slučaja i uz obavezu tuženog za izdržavanje mal.dece kao roditelja kome deca nisu poverena.

Procena najboljeg interesa maloletne dece, utvrđena na osnovu stručnog mišljenja organa starateljstva koji je ocenjen u sklopu ostalih izvedenih dokaza, ne dovodi se u sumnju navodima revizije da je dati nalaz suprotan interesu mal. GG. Stručno mišljenje prihvaćeno od strane nižestepenih sudova, dato je na osnovu aktuelne porodične situacije i porodičnih prilika parničnih stranaka, činjenice da je majka kompetentniji roditelj i da u odnosu na oca bolje prepoznaje potrebe i emocije mal. GG u čijem je interesu da živi u sredini sa majkom i sa bratom i u kojoj će brže sazrevati uz svoje vršnjake. Interes mal. dece je da žive zajedno i da se zbog neznatne razlike u godinama ne razdvajaju. Emotivna privrženost mal. deteta ocu, ocenjena je sa stanovišta njegovog najboljeg interesa uz zaključak da prelazak kod majke nosi manje posledice po dete od zadržavanja postojećeg stanja, a uz pomoć i podršku oca, to ne bi predstavljala traumatično iskustvo. Zbog navedenog, revizijski navodi kojima se osporava nalaz i mišljenje nadležnog organa starateljstva, ukazivanjem da interes mal. GG pravilno utvrđen su neosnovani. Naime, polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, najbolji interes maloletne dece stranaka pravilno je utvrđen saglasno Porodičnom zakonu.

Neosnovani su revizijski navodi tuženog kojim se osporava pravilnost pobijane odluke o načinu održavanja ličnih odnosa sa maloletnom decom. Naime, pobijanom odlukom je pravilnom primenom članova 6, 61, 266. stav 1. i 270. Porodičnog zakona, uređen način održavanja kontakta tuženog sa maloletnom decom, koji model omogućava održavanje i dalje razvijanje adekvatnih ličnih odnosa između mal. dece i oca, posebno imajući u vidu uzrast, pol, zdravstveno stanje, emocionalne i razvojne potrebe dece. U konkretnom slučaju, vodeći računa upravo o dobrobiti maloletne dece stranaka i njihovom najboljem interesu, a na osnovu mišljenja organa starateljstva, određen je model održavanja ličnih odnosa mal.GG sa ocem koji omogućava razvijanje bliskog i emotivnog odnosa mal.deteta sa majkom i bratom, i istovremeno omogućava kontinuitet u bliskim emotivnim odnosima mal.deteta sa ocem i koji će obezbediti tuženom da učestvuje u čuvanju, podizanju i vaspitavanju mal. GG i da odlučuje o pitanjima koja bitno utiču na njegov život. Suprotno revizijskim navodima, u sklopu svih utvrđenih okolnosti pravilno je određen model viđenja mal.VV sa ocem, imajući u vidu aktuelnu porodičnu situaciju, uzrast mal.deteta, kao i činjenicu da je od prestanka zajednice života mal. dete oca videlo nekoliko puta, zbog čega je neophodno najpre obezbediti uslove za uspostavljanje bliskih odnosa sa ocem, radi daljeg razvijanja međusobnih bliskih i emotivnih odnosa. Ovako određen model održavanja ličnih odnosa mal.dece sa ocem svakako je podložan izmeni kada se za to steknu uslovi u cilju zaštite najboljeg interesa maloletne dece. Sledom navedenog, bez uticaja na drugačiju odluku su revizijski navodi o neizvršivosti odluke o načinu održavanja ličnih odnosa mal.dece sa tuženim.

Suprotno revizijskim navodima, a polazeći od pravilno utvrđenih mogućnosti tuženog, kao dužnika izdržavanja i potreba mal.dece kao poverilaca izdržavanja, primenom kriterijuma za određivanje izdržavanja sadržanih u članu 160. Porodičnog zakona, i rukovodeći se njihovim najboljim interesom saglasno članovima 6. i 266. PZ, pravilno su nižestepeni sudovi ocenili da je tuženi u mogućnosti da na ime doprinosa za izdržavanje mal. dece plaća po 15.000,00 mesečno od svojih redovnih primanja, s obzirom na njegove mogućnosti da stiče zaradu i standard kojim živi, kao i da nema obavezu izdržavanja drugih lica. Ovim iznosom obezbeđuje se zadovoljenje uslova za pravilan i potpuni razvoj mal.dece, u skladu sa njihovim utvrđenim potrebama, a pri tome se ne ugrožava egzistencija tuženog kao dužnika izdržavanja, dok će preostala sredstva za izdržavanje dece obezbeđivati majka koja se svakodnevno brine o njima, kako potrebnim novčanim iznosom, tako i doprinosom u vidu rada i staranja koje i inače svakodnevno ulaže u negu i podizanje mal.dece.

Ostalim revizijskim navodima tuženog osporava se utvrđeno činjenično stanje, što nije dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. stav 2. ZPP.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić