Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u delu kojim je preinačena prvostepena presuda, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na član 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je, imajući u vidu da se sporovi iz radnih odnosa ne smatraju sporovima male vrednosti u smislu člana 469. Zakona o parničnom postupku i da je članom 403. stav 2. tačka 2. istog zakona propisano da je revizija uvek dozvoljena ako je drugostepeni sud preinačio presudu i odlučio o zahtevima stranaka, odlučio o reviziji na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18, 18/20) i utvrdio da je revizija tuženog neosnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju pravni prethodnik tužilje bio je u radnom odnosu kod tuženog na osnovu ugovora o radu od 01.06.2006. godine, raskinutog sporazumom od 06.07.2012. godine. Vlada Republike Srbije, tuženi, reprezentativni sindikati kod tuženog i reprezentativni sindikati na nivou Republike Srbije su 17.06.2008. godine zaključili Socijalni program za „NIS“ a.d. kojim se tuženi obavezao da odmah nakon preuzimanja „NIS“ a.d. izvrši jednokratno i trajno povećanje zarade zaposlenih u visini od 15% u odnosu na mesec koji je prethodio preuzimanju, uz obavezu da tako utvrđene zarade ubuduće usklađuje sa indeksom troškova života, uz realan rast u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog perioda u periodu važenja socijalnog programa od 17.06.2008. do 31.12.2012. godine (član 9). Tuženi se obavezao (član 10) i da se ne smanjuje realna vrednost zarada zaposlenih koje su utvrđene članom 9. Socijalnog programa. Tuženi je svim zaposlenima, osim menadžera I i II grupe, isplatio jednokratni dodatak na zaradu od 15% za mesec april 2009. godine, na osnovu odluke od 30.04.2009. godine kojom je predviđena navedena isplata utvrđena članom 42. Kolektivnog ugovora tuženog. U daljem periodu tuženi je zaposlenima usklađivao zaradu kako je to bilo predviđeno članom 9. Socijalnog programa, uzimajući u obzir kretanje indeksa troškova života i realni rast u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda, na osnovu više aneksa ugovora o radu. Veštačenjem je utvrđena visina razlike između zarade uvećane za 15% za traženi period od marta do jula 2012. godine prema članu 9. Socijalnog programa i zarade koja je isplaćena tužiljinom pravnom prethodniku.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev neosnovan jer Socijalni program nema značaj opšteg akta koji se neposredno primenjuje, pošto ne uređuje prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih, već predstavlja akt poslovne politike kojim se utvrđuje sistem mera i aktivnosti na obezbeđenju prava zaposlenih za čijim je radom prestala potreba, a našao je i da je utuženo potraživanje zastarelo.

Drugostepeni sud je, prihvativši činjenično utvrđenje prvostepenog suda, u pogledu zastarelosti primenio odredbu člana 196. Zakona o radu prema kojoj sva novčana potraživanja iz radnog odnosa zastarevaju u roku od tri godine od dana nastanka obaveze i zaključio da je prigovor zastarelosti neosnovan, s obzirom da je prvo potraživanje koje je predmet tužbenog zahteva dospelo 10.04.2012. godine a da je tužba od 03.03.2015. godine podneta pre isteka trogodišnjeg roka. Drugostepeni sud nije prihvatio stav prvostepenog suda o neosnovanosti tužbenog zahteva iz razloga što Socijalni program ne predstavlja opšti akt, smatrajući da zaključeni Socijalni program, u smislu odredbe člana 17. i 262. Zakona o obligacionim odnosima, s obzirom na njegove učesnike (potpisnike), vreme trajanja i sadržinu (definisanje delatnosti, kotiranje akcija, preuzimanje akcija, zaštita radnog odnosa, zaštita ekonomskog i socijalnog položaja zaposlenih, standard zaposlenih, višak zaposlenih, procenat uvećanje zarade) može da se smatra opštim aktom u smislu odredbe člana 240. Zakona o radu. S obzirom na izloženo, drugostepeni sud je zaključio da je tuženi bio u obavezi da izvrši uvećanje zarade zaposlenih u visini od 15% osnovne zarade, kako je to bilo predviđeno odredbom člana 9. Socijalnog programa i zbog toga je delimično preinačio prvostepenu presudu i obavezao tuženog da isplati tužilji po tom osnovu dugovani iznos u neto iznosu od 10.070,06 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate, u smislu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Vrhovni kasacioni sud, iako prihvata razloge iz odluke Ustavnog suda Už 2563/2018 od 16.09.2021. godine iz koje proizlazi da se zaključeni Sporazum ne može smatrati opštim aktom, nalazi da je revizija tuženog neosnovana. Naime, odredbom člana 9. zaključenog Socijalnog programa, koji su potpisali svi ovlašćeni predstavnici učesnika u njegovom donošenju, konstituisana je za poslodavca (tuženog) obaveza koja ima neposredno pravno dejstvo prema svim zaposlenima, pa taj program u konkretnom slučaju, saglasno obavezama i pravima koja se njime konstituišu, ima pravnu prirodu ugovora u korist trećih lica. Iz tog razloga i pravni prethodnik tužilje, kao tada zaposleni kod tuženog poslodavca, ima neposredno pravo da na osnovu člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, zahteva ispunjenje poslodavčeve obaveze koja je konstituisana u korist svih zaposlenih po osnovu predmetnog Socijalnog programa. Pravilnost ovakvog zaključka potkrepljuje i postupanje tuženog koji je, u cilju ispunjenja obaveze ustanovljene članom 9. Socijalnog programa, delimično i postupio i za prvi mesec poslovanja po potpisivanju socijalnog programa svoju obavezu u celosti ispunio. Iz tog razloga osnovan je i zahtev za isplatu neizmirene razlike za preostali period važenja Socijalnog programa do kraja 2012. godine, a za utuženi period od marta do jula 2012. godine. Zbog toga je drugostepeni sud pravilno postupio kada je preinačio prvostepenu presudu u tom delu i usvojio tužbeni zahtev a na dosuđene mesečne iznose dosudio i zakonsku zateznu kamatu počev od njihove dospelosti do isplate.

Na osnovu iznetog Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, primenom člana 414. stav 1. ZPP.

Odluka o troškovima postupka po reviziji doneta je na osnovu člana 165. stav 1. u vezi sa članom 153. stav 1. ZPP, s obzirom da tuženi nije uspeo u postupku sa svojom revizijom.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić