Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Mihailo Krstić, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Đorđe Nedeljkov, advokat iz ..., radi pobijanja dužnikovih pravnih radnji, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1216/21 od 13.01.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 21.06.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1216/21 od 13.01.2022. godine i presuda Višeg suda u Užicu P 5248/18 od 05.02.2021. godine i predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Užicu P 5248/18 od 05.02.2021. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca pa je utvrđeno da je ugovor o kupoprodaji nepokretnosti zaključen između DOO „Kimex export-import“ Novi Sad, kao prodavca i tuženog kao kupca, sa klauzulom o potvrđivanju javnog beležnika Milke Sredojević iz ... OPU: ..-2017 od 27.12.2017. godine, koji je za predmet raspolaganja imao stan u potkrovlju stambenog objekta na Zlatiboru, površine 40,10 m2, na KP br. .. KO Čajetina, bez pravnog dejstva u odnosu na tužioca do visine njegovog potraživanja po pravnosnažnoj i izvršnoj presudi Višeg suda u Novom Sadu P 45/2016 od 05.02.2018. godine, u visini glavnog duga u iznosu od 89.050 evra u dinarskoj protivvrednosti po prodajnom kursu NBS na dan isplate, sa kamatom po stopi Evropske centralne banke počev od 20.01.2010. godine pa do 24.12.2012. godine, a od 25.12.2012. godine pa do konačne isplate sa zakonskom zateznom kamatom po članu 4. stav 1. Zakona o zateznoj kamati, u visini referentne kamatne stope Evropske centralne banke na glavne operacije za refinansiranje uvećane za 8 procentih poena, kao i troškova parničnog postupka u iznosu od 444.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti navedene presude (01.10.2018. godine) do konačne isplate; stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 279.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude do konačne isplate.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 1216/21 od 13.01.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i presuda Višeg suda u Užicu P 5248/18 od 05.02.2021. godine je potvrđena. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog da mu se naknade troškovi drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je bagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11, ... 18/20) i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Višeg suda u Novom Sadu P 45/2016 od 05.02.2018. godine obavezan je tuženi DOO „Kimex export-import“ Novi Sad da tužiocu po osnovu sticanja bez osnova isplati 89.050 evra u dinarskoj protivvrednosti po prodajnom kursu NBS na dan isplate, sa pripadajućom i napred navedenom zakonskom zateznom kamatom. Navedena presuda postala je pravnosnažna 31.05.2018. godine, a izvršna 01.10.2018. godine. Tužilac nije pokrenuo postupak izvršenja dosuđenog potraživanja po navedenoj pravnosnažnoj i izvršnoj presudi. Tužiočev dužnik DOO „Kimex export-import“ Novi Sad je kao prodavac zaključio sa ovde tuženim BB kao kupcem, Ugovor o kupoprodaji koji je solemnizovan klauzulom javnog beležnika Milke Sredojević iz ... po OPU: ..-2017 od 27.12.2017. godine, kojim je tuženi kupio stan površine 40,10 m2, u potkrovlju stambenog objekta na Zlatiboru na KP br. .. KO Čajetina, po ceni od 400 evra po 1m2. Nakon toga tuženi se uknjižio kao vlasnik navedenog stana kod nadležne službe RGZ SKN Čajetina. Na osnovu zvaničnog izveštaja NBS utvrđeno je da je tužiočev dužnik DOO „Kimex export-import“ Novi Sad u periodu od 30.08.2016. do 24.11.2017. godine bio u blokadi računa, a u blokadi računa bio je i počev od 05.01.2018. godine sve do presuđenja u ovoj parnici, što znači i u vreme izvršnosti navedene presude P 45/2016 od 05.02.2018. godine, te nema novčanih sredstava kojima bi isplatio predmetno potraživanje tužiocu. Činjenica da je tužiočev dužnik insolventan i da ne poseduje drugu imovinu iz koje bi tužilac naplatio svoje potraživanje po donetoj pravnosnažnoj i izvršnoj presudi, utvrđena je na osnovu iskaza svedoka VV, koji je u periodu od 1991. godine bio suosnivač i zakonski zastupnik dužnika DOO „Kimex export-import“ Novi Sad, kao i na osnovu ugovora o kupoprodaji zaključenih sa GG i DD, kojima je ovaj tužiočev dužnik prodao stanove površine 40,10 m2 i 50,10 m2, oba u stambenom objektu na Zlatiboru na KP br. .. KO Čajetina, i iz zaključka javnog izvršitelja Vujadina Masnikosa iz ... Iiv ../2018 od 26.12.2018. godine, iz koga je utvrđeno da su radi naplate novčanog potraživanja izvršnog poverioca „Žeki“ DOO Kać u postupku izvršenja koji je vođen protiv izvršnog dužnika DOO „Kimex export- import“ Novi Sad 26.12.2018. godine, tom izvršnom poveriocu dodeljene nepokretnosti izvršnog dužnika KP br. .., .. i .. KO Čajetina. Tuženi BB je sin ĐĐ, koji je prema podacima sa sajta Agencije za privredne registre RS u periodu od 27.03.1991. godine kada je osnovano DOO „Kimex export-import“ Novi Sad do 20.12.2017. godine, zajedno sa svedokom VV, bio zastupnik i suosnivač tog privrednog društva sa udelima od po 50%. Rešenjem Agencije za privredne registre RS br. 108943/17 od 25.12.2017. godine, iz registra privrednih subjekata brisan je ĐĐ kao zastupnik navedenog društva sa ograničenom odgovornošću. Na osnovu zvaničnih podataka sa sajta Agencije za privredne registre RS utvrđeno je da je 16.06.2015. godine osnovano privredno društvo „Soko reciklaža“ DOO Novi Sad čiji je osnivač i zakonski zastupnik EE, a da je 23.11.2015. godine izvršena promena imena tog društva, tako što je iz registra privrednih subjekata brisano poslovno ime „Soko reciklaža“ DOO Novi Sad i upisano „Kimex reciklaža“ DOO Novi Sad, kada je kao zakonski zastupnik tog društva u registar upisan ĐĐ, otac tuženog, a tuženi BB upisan kao vlasnik ovog privrednog društva sa udelom od 100%. Do 17.05.2018. godine ĐĐ je upisan u registar privrednog društva kao zakonski zastupnik „Kimex reciklaža“ DOO Novi Sad, kada je prema podacima Agencije za privredne registre RS kao zastupnik tog privrednog društva upisan ovde tuženi.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da u momentu pravnosnažnosti i izvršnosti presude P 45/2016 od 05.02.2018. godine, tužiočev dužnik nije posedovao nepokretnu imovinu čijom prodajom bi se namirilo potraživanje tužioca, niti novčana sredstva na računu koji je od 05.01.2018. godine neprekidno u blokadi, zatim da tužiočev dužnik nije u dobrovoljnom roku izmirio potraživanje tužioca, da je tužilac pre podnošenja tužbe u ovoj parnici prethodno iscrpeo sva pravna sredstva zaštite svojih prava prema dužniku, da je predmetnim raspolaganjem tužiočevog dužnika naneta šteta tužiocu kao poveriocu, da je raspolaganje izvršeno sa namerom da se osujeti naplata potraživanja tužioca kao poverioca dužnika DOO „Kimex export-import“ Novi Sad po navedenoj pravnosnažnoj presudi Višeg suda u Novom Sadu, da su dužniku i tuženom navedene činjenice bile poznate ili mogle biti poznate, jer je tuženi sin ĐĐ, koji je do 20.12.2017. godine sa svedokom VV bio suosnivač dužnika DOO „Kimex export-import“ Novi Sad i zastupnik tog društva, zbog čega su ispunjeni zakonom propisani uslovi za usvajanje tužbenog zahteva i da je predmetni ugovor bez pravnog dejstva u odnosu na tužioca do visine njegovog potraživanja utvrđenog pravnosnažnom i izvršnom presudom Višeg suda u Novom Sadu P 45/2016 od 05.02.2018. godine, sve primenom člana 280, 281. i 285. Zakona o obligacionim odnosima.

Po oceni Vrhovnog suda, osnovani su revizijski navodi da je zbog pogrešne primene materijalnog prava od strane nižestepenih sudova činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Institut pobijanja dužnikovih pravnih radnji, regulisan odredbama člana 280. – 285. ZOO, ovlašćuje poverioca dospelog potraživanja, bez obzira kada je nastalo, da od nadležnog suda zahteva da oglasi bez pravnog dejstva prema njemu onu pravnu radnju koju je preduzeo njegov dužnik na njegovu štetu. Radnja je preduzeta na štetu poverilaca ako je dužnik zbog te radnje dospeo u stanje insolventnosti, pa poverilac ne može da namiri svoje potraživanje. Postojanje dospelog potraživanja, preduzeta pravna radnja dužnika i da je ista preduzeta na štetu poverilaca su opšti uslovi za pobijanje propisani odredbom člana 280. ZOO. Posebni uslovi za teretno raspolaganje, koje je predmet spora, propisani su odredbom člana 281. stav 1. ZOO. To su znanje ili mogućnost saznanja dužnika da raspolaganjem nanosi štetu poveriocima, kao i da je trećem licu sa kojim ili prema kome je pravna radnja preduzeta bilo ili moglo biti poznato da dužnik oštećuje poverioce.

U konkretnom slučaju, nije utvrđena kumulativna ispunjenost svih uslova za pobijanje dužnikovih pravnih radnji. Ovo sa razloga što je insolventnost dužnika kao poseban uslov za pobijanje njegove pravne radnje propisana odredbom člana 280. stav 2. ZOO i njeno postojanje mora dokazati tužilac, što u postupku nije na siguran i pouzdan način utvrđeno, jer su nižestepeni sudovi insolventnost dužnika utvrđivali na osnovu izjava svedoka, navedenih ugovora o kupoprodaji i zaključka javnog izvršitelja, a ne na osnovu zvaničnih podataka iz RZG SKN i drugih javnih isprava, kako u odnosu na nepokretnu, tako i u odnosu na pokretnu imovinu i novčana sredstva dužnika.

Nižestepeni sudovi, tumačeći odredbu člana 280. ZOO, nisu imali u vidu a poverilac ne može uspešno pobijati svaku dužnikovu pravnu radnju kojom je on raspolagao svojom imovinom, već samo onu koja je preduzeta na štetu poverioca i sa kojom je dužnik doveden u položaj insolventnog dužnika.

Dakle, osim dospelosti potraživanja za isplatu, za uspešno pobijanje dužnikovih pravnih radnji potrebno je da je baš ta pravna radnja preduzeta na štetu poverioca, što znači da se dužnik takvom pravnom radnjom doveo u stanje insolventnosti i da se šteta za poverioca sastoji u tome što on ne može ostvariti svoje potraživanje prema dužniku upravo zbog te njegove insolventnosti. Nižestepeni sudovi su propustili da utvrde da li je preduzetom pravnom radnjom – zaključenjem predmetnog ugovora o kupoprodaji DOO „Kimex export-import“ Novi Sad sa ovde tuženim BB iz ..., dužnik DOO „Kimex export-import“ Novi Sad sebe doveo u stanje insolventnosti, zbog čega poverilac ne može ostvariti svoje potraživanje prema dužniku; da li dužnik ima još neku nepokretnu, pokretnu imovinu i novčana sredstva, tj. da li je solventan ili ne, a samim tim i da li je tužilac pre blagovremeno podnete tužbe (tužba podneta predajom pošti dana 27.12.2018. godine, a predmetni ugovor zaključen 27.12.2017. godine, dakle u roku od godine dana po članu 285. stav 1. ZOO) iscrpeo sva moguća pravna sredstva. Navedeno u provedenom postupku nije utvrđeno, zbog čega su nižestepene presude morale biti ukinute.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će imati u vidu iznete primedbe, nakon čega će pravilnom primenom materijalnog prava ponovo odlučiti o tužbenom zahtevu tužioca.

Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer ista zavisi od konačnog ishoda parnice.

Sa iznetih razloga, primenom odredbe člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci rešenja.

Predsednik veća-sudija,

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić