Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena Republika Srbija je blagovremeno izjavila reviziju, pobijajući je u stavu prvom izreke i u usvajajućem delu stava drugog izreke, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđnog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tužene Republike Srbije neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a nema bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi sa članom 8, 229. i 231. ZPP, na koju revizija ukazuje.

Prema utvrđenom činjničnom stanju, pravni prethodnik tužioca Republička zajednica za penzijsko i invalidsko osiguranje radnika Beograd, dana 15.07.1975. godine, donela je Program razvoja i unaprađenja invalidske zaštite i stvaranja materijalnih uslova za prevenciju invalidnosti, rehabilitaciju i zapošljavanje invalida rada u periodu od 1976. godine do 1980. godine. U tom periodu bilo je predviđeno finansiranje i izgradnja niza objekata koji bi u funkcionalnom smislu mogli ostvariti svrhu programa, prevenciju invalidnosti i rehabilitaciju invalida rada. Radi realizacije tog programa Skupština samoupravne interesne zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja radnika u Beogradu donela je, dana 06.12.1977. godine, odluku kojom je dodelila Skupštini Opštine Bujanovac, bez obaveze vraćanja, iznos od 1.400.000,00 dinara, za izradu projektnog zadatka, idejnog i glavnog projekta, kao i za radove oko snimanja i geomehaničkog ispitivanja zemljišta, a sve u cilju izgradnje Centra za opštu rehabilitaciju u Bujanovačkoj banji. Zbog navedenog, između pravnog prethodnika tužioca i Skupštine Opštine Bujanovac, dana 06.12.1977. godine, zaključen je ugovor o obezbeđenju materijalne osnove za unapređenje invalidske zaštite, prevencije invalidnosti i rehabilitacije, kojim je, između ostalog, predviđeno da u slučaju da Skupština opštine ne utroši namenski dodeljena sredstva, dužna je ista vratiti zajednici sa kamatom od 8%. Iznos dodeljenih sredstava uplaćen je Skupštini Opštine Bujanovac dana 17.01.1978. godine. Rešenjem Skupštine opštine Bujanovac – Sekretarijata za privredu i finansije od 12.03.1981. godine, odobreno je Samoupravnoj interesnoj zajednici za odmor i rekreaciju radnika iz Bujanovca, kao investitoru, izvođenje radova na izgradnji stacionara sa restoranom u okviru kompleksa Bujanovačke Banje, a odlukom Skupštine Opštine Bujanovac od 01.06.1984. godine, osnovan je Zavod za prevenciju, rehabilitaciju i lečenje invalida „Vrelo“ u Bujanovačkoj Banji. Izgradnja stacionara sa restoranom u Bujanovačkoj Banji trajala je od 1981. godine do 1984. godine Odlukom direktora Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja radnika u Beogradu od 29.06.2006. godine, koja je doneta na osnovu odluke Upravnog odbora Fonda od 06.06.2006. godine, izmenjena je odluka Skupštine republičke zajednice penzijskog i invalidskog osiguranja radnika od 06.12.1977. godine, u tački 1, tako što su brisane reči „bez obaveze vraćanja“. Ovakva odluka tužioca bila je posledica najavljivanja privatizacije određenih specijalizovanih bolnica i zavoda za rehabilitaciju. S tim u vezi je Vlada Republike Srbije Zaključkom od 21.02.2008. godine preporučila Ministarstvu ekonomije i regionalnog razvoja i Agenciji za privatizaciju da, pre pokretanja postupka privatizacije rehabilitacionih centara, odnosno specijalnih bolnica u banjama, sa Republičkim fondom za penzijsko i invalidsko osiguranje sporazumno uredi pitanje svojine na spornim nepokretnostima. U LN broj .. KO ... tužena Specijalna bolnica za rehabilitaciju Bujanovačka Banja upisana je kao nosilac prava korišćenja na kp br. .. i na objektima, a tužena Republika Srbija upisana je kao vlasnik te parcele i objekata. Prema usaglašenom nalazu veštaka ekonomsko-finansijske struke iznos sa kojim je pravni prethodnik tužioca učestvovao u finansiranju izrade idejnog i glavnog projekta za izgradnju Centra za opštu rehabilitaciju u Bujanovačkoj Banji od 1.400.000,00 dinara, valorizovan na dan veštačenja 08.10.2019. godine iznosi 7.568.738,34 dinara. Kada se taj valorizovani iznos uplate stavi u odnos prema vrednosti svih objekata prvotužene na dan veštačenja, čija vrednost je 592.638.398,81 dinar i spram vrednosti zemljišta – kp br. .. KO ..., na kojoj su objekti izgrađeni, a čija vrednost je 4.630.860,00 dinara, proizlazi da vrednost novčanog ulaganja pravnog prethodnika tužioca u objektima i zemljištu prvotužene iznosi 1,27%.

Ovako utvrđeno činjenično stanje rezultat je ocene dokaza izvedenih od strane drugostepenog suda, koji je postupio u skladu sa odredbama člana 383. stav 3. i 4. ZPP i po svojim ovlašćenjima ukinuo prvostepenu presudu i odlučio o tužbenom zahtevu, primenom člana 387. stav 1. tačka 6. ZPP. Presudom drugostepenog suda tužbeni zahtev tužioca je delimično usvojen, jer je pravni prethodnik tužioca učestvovao novčanim ulaganjem svojih sredstava u stvaranju, odnosno finansiranju izgradnje objekata prvotužene i to uplatom iznosa od 1.400.000,00 dinara za izradu projektnog zadatka, idejnog i glavnog projekta i za radove oko snimanja i geomehaničkog ispitivanja zemljišta, zbog čega srazmerno visini tog svog novčanog ulaganja, u smislu člana 20. i 21. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, ima pravo susvojine na izgrađenim objektima i pravo korišćenja zemljišta sa udelom od 1,27%, dok je tužbeni zahtev tužioca preko utvrđenog udela, drugostepeni sud odbio kao neosnovan.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je delimično usvojio tužbeni zahtev tužioca, pozivom na odredbe člana 20. i 21. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Merodavni propisi važeći u vreme ulaganja sredstava za izgradnju spornog objekta bio je Zakon o udruženom radu, kojim je u članu 245. bilo propisano da je samoupravna interesna zajednica, mesna zajednica, društveno-politička origanizacija, društveno-politička zajednica, odnosno drugo društveno pravno lice, imalo pravo raspolaganja društvenim sredstvima kojima upravljaju radnici i drugi radni ljudi u tom društveno-pravnom licu, u okviru ovlašćenja koja su utvrđena samoupravnim sporazumom, statuom ili zakonom. Prema članu 243. stav 2. tog zakona u ostvarivanju prava raspolaganja društveno-pravna lica prenose društvena sredstva na druga društveno-pravna lica, pribavljaju sredstva u društvenu svojinu od nosilaca prava svojine, otuđuju društvena sredstva iz društvene svojine, daju društvena sredstva na privremeno korišćenje, zamenjuju društvena sredstva i po drugim osnovama raspolažu društvenim sredstvima.

Takođe, važeći propisi u vreme ulaganja sredstava za izgradnju spornih objekata bili su Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju („Sl. glasnik SRS“ broj 51/72, sa kasnijim izmenama) i Statut Republičke zajednice PIO radnika Beograd („Sl. glasnik RS“ broj 1/73). Članom 70. stav 1. tačka 2. i 3. navedenog zakona, bilo je propisano da se iz sredstava Zajednice podmiruju rashodi za rehabilitaciju i zapošljavanje invalida rada i dece invalida i unapređivanje invalidske zaštite i prevencije invalidnosti u skladu sa dostignućima savremene nauke. Članom 71. istog zakona, bilo je određeno da se sredstva za penzijsko i invalidsko osiguranje obezbeđuju iz doprinosa iz ličnog dohotka radnika, doprinosa iz dohotka organizacija udruženog rada, sredstava Republike, kamata na uložena sredstva i ostalih prihoda. Prema odredbama čl. 161. stav 1. i 162. tačka 2. i 3. Statuta Republičke zajednice PIO, Skupština kao najviši organ Zajednice bila je ovlašćena da utvrđuje program mera za unapređenje zaštite osiguranika u okviru zajednice, određuje politiku korišćenja sredstava i stara se o pravilnom ostvarivanju prava osiguranih lica i racionalnom poslovanju fondova, ekonomičnom trošenju sredstava i rentabilnom ulaganju raspoloživih sredstava, kao i da obezbeđuje uslove za sprovođenje rehabilitacije i zapošljavanje invalidnih lica uz obezbeđenje materijalne osnove za unapređenje invalidske zaštite, rehabilitaciju i prevenciju invalidnosti.

U skladu sa zakonskim i statutarnim ovlašćenjima Skupština zajednice je 15.07.1975. godine donela Program razvoja i unapređenja invalidske zaštite i stvaranja materijalnih uslova za prevenciju invalidnosti, rehabilitaciju i zapošljavanje invalida rada u periodu od 1976. do 1980. godine. Na osnovu odluke skupštine pravnog prethodnika tužioca zaključen je posebni ugovor u kom je navedeno da se novčana sredstava u opredeljenoj visini dodeljuju bez obaveze vraćanja, ali uz obavezu da budu utrošena namenski sa posledicom da u slučaju kršenja te obaveza budu vraćena zajedno sa kamatom. Shodno tome, ulaganje tužiočevih novčanih sredstava je izvršeno strogo namenski, isključivo u cilju prevencije invalidnosti i rehabilitacije tužiočevih osiguranika.

Pravni prethodnik tužioca je u skladu sa tada važećom zakonskom regulativom (odredbama čl. 243. stav 2. i 245. Zakona o udruženom radu, kao opšteg propisa i čl. 70. i 71. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju kao posebnog propisa), imao pravo raspolaganja društvenim sredstvima i mogao je sticati pravo korišćenja na sredstvima u društvenoj ili državnoj svojini. U vreme izvršenih ulaganja društveno-pravna lica nisu mogla da stiču svojinu. Zakon o osnovnim svojinskopravnim odnosima („Sl. list SFRJ“ broj 6/80), prema kojem se pravo svojine sticalo po samom zakonu i na osnovu pravnog posla, stupio je na snagu posle usvajanja programa tužiočevog pravnog prethodnika, kojim je predviđeno i po kojem je izvršeno finansiranje i izgradnja objekata namenjenih prevenciji invalidnosti i rehabilitaciji tužiočevih osiguranika. Zakon je prvobitno regulisao samo sticanje svojine fizičkih i građansko-pravnih lica. Stupanjem na snagu Zakona o izmenama i dopunama ovog zakona („Sl. list SRJ“ broj 29/96 od 26.06.1996. godine), omogućeno je sticanje prava svojine na pokretnim i nepokretnim stvarima i društvenim pravnim licima (novelirani član 1. i 9. Zakona). Osnovi za sticanje prava svojine na nepokretnim stvarima propisani su odredbama člana 20. do 26. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Odredbom člana 20. stav 2. ZOSPO, propisano je da se pravo svojine stiče i odlukom državnog organa na način i pod uslovima određenim zakonom. Odredbom člana 21. ovog zakona, predviđeno je da se po samom zakonu pravo svojine stiče, između ostalog, i stvaranjem nove stvari kao i građenjem na tuđem zemljištu.

Pravni prethodnik tužioca, kao društveno pravno lice, nakon 1996. godine i izmena Zakona o osnovnim svojinskopravnim odnosima, pod novim nazivom Zakon o osnovama svojinskopravnih odnosa, mogao je da stiče pravo svojine u skladu sa udelom sredstava koje je uložio u izgradnju. Prema utvrđenom i nespornom činjeničnom stanju sporni objekti izgrađeni su uz učešće uloženih tužiočevih sredstava. Svojinski spor povodom ulaganja tužiočevih sredstava u izgradnju objekata Specijalne bolnice za rehabilitaciju Bujanovačka Banja, nastao je povodom najavljenog postupka privatizacije. S tim u vezi Upravni odbor tužioca je još 06.06.2006. godine doneo odluku o izmenama zaključaka i odluka skupštine njegovog pravnog prethodnika, izmenom tih akata raspolaganja novčanim sredstvima u vidu bespovratnog davanja i brisanjem odrednice ugovora „bez obaveze vraćanja“. Uložena sredstva u izgradnju i opremanje spornih objekata, kao specijalizovane ustanove, predstavljaju sredstva tužiočevih osiguranika u smislu odredaba Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju i Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje („Sl. glasnik RS“ broj 84/2004...7/2012 – čl. 2. i 3). Sredstva koja koriste organizacije obaveznog socijalnog osiguranja, kao ni stvari stečene na osnovu tih sredstava, nisu mogli predstavljati sredstva Republike Srbije, kako je to bilo izričito propisano odredbom člana 1. tačka 2. podtačka 3. Zakona o sredstvima u svojini Republike Srbije („Sl. glasnik RS“ broj 53/95...101/2005). Odredbom člana 3. stav 2. sada važećeg Zakona o javnoj svojini („Sl. glasnik RS“ broj 72/2011...153/2020), propisano je da se pod javnom svojinom ne smatraju stvari obaveznog socijalnog osiguranja.

Imajući u vidu poreklo namenski uloženih i iskorišćenih sredstava za izgradnju spornih objekata, kao i da je njihovom izgradnjom i korišćenjem ostvaren zajednički cilj tužioca i tužene Specijalne bolnice za rehabilitaciju Bujanovačka Banja, a to je prevencija invalidnosti i rehabilitacija invalida, pri čemu ni tužiočev pravni prethodnik, a ni tužena bolnica nisu imali nameru sticanja svojine, što nije bilo ni moguće prema važećim propisima u vreme ulaganja novčanih sredstava, Vrhovni kasacioni sud je zaključio da je drugostepeni sud pravilno odlučio kada je delimično usvojio tužbeni zahtev tužioca i u odnosu na pravo svojine na objektima i u odnosu na pravo korišćenja zemljišta pod objektima, potrebnog za upotrebu objekata, u udelu od 1,27%, koji procenat predstavlja vrednost ulaganja tužioca spram ukupne vrednosti objekata i zemljišta.

Pravilna je i odluka o troškovima postupka, jer je doneta u skladu sa članom 163. stav 1-4, članom 153. stav 1. i 154. ZPP.

Prilikom donošenja odluke, ovaj sud je cenio ostale revizijske navode, ali je zaključio da isti nisu od uticaja na drugačiju odluku, jer je drugostepena presuda doneta pravilnom primenom materijalnog prava.

Iz napred iznetih razloga, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Jelica Bojanić Kerkez s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić