.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 932/2023
05.04.2023. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Ivana Delić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Osnovni sud u Somboru, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Subotici, radi naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 4103/22 od 10.10.2022. godine, u sednici održanoj 05.04.2023. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 4103/22 od 10.10.2022. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Somboru P1 548/21 od 24.05.2022. godine, stavom prvim izreke, tužbeni zahtev je delimično usvojen. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužilji na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01. maja 2018. godine do 31. maja 2021. godine isplati iznos od ukupno 210.513,20 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog novčanog iznosa do isplate, sve bliže navedeno u tom stavu. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužilji na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01. maja 2018. godine do 31. maja 2021. godine isplati iznos od ukupno 110.588,93 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog novčanog iznosa do isplate, sve bliže navedeno u tom stavu. Stavom četvrtim izreke, odbijen je deo tužbenog zahteva preko dosuđene zakonske zatezne kamate na pojedinačne mesečne iznose u stavu drugom i trećem izreke presude, a do tražene zakonske zatezne kamate na opredeljene mesečne iznose na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01. maja 2018. godine do 31. maja 2021. godine. Stavom petim izreke, obavezana je tužena da tužilji nadoknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 69.461,31 dinar, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude do isplate.
Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 4103/22 od 10.10.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Osnovnog suda u Somboru P1 548/21 od 24.05.2022. godine u usvajućem delu odluke o tužbenom zahtevu tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.05.2018. godine do 31.05.2021. godine iznos od ukupno 210.513,20 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, sve bliže navedeno u tom stavu i na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.05.2018. godine do 31.05.2021. godine iznos od ukupno 110.588,93 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, sve bliže navedeno u tom stavu, kao i u delu odluke o naknadi troškova postupka, tako što je odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 69.461,31 dinar sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom i obavezana je tužena da tužiljoj naknadi troškove postupka u iznosu od 9.000,00 dinara. Stavom drugim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, u smislu člana 403. stav 2. tačka 2. i 3. Zakona o parničnom postupku.
Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. u vezi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20) i ocenio da je revizija tužilje nije osnovana.
U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju ovaj pazi po službenoj dužnosti, a u reviziji tužilje se ne ukazuje na neku drugu bitnu povredu propisanu odredbom člana 407. stav 1. tač. 2. i 3. istog zakona.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod u Osnovnom sudu u Somboru, na radnom mestu ... . Kao namešteniku VI vrste, plata tužilje se obračunava primenom koeficijenta VI platne grupe od 1,00. U utuženom periodu od maja 2018. godine do maja 2021. godine tužilja je ostvarivala platu u nižem iznosu od minimalne neto zarade zbog čega je tužena svakog meseca tužilji utvrđivala dodatak na platu, evidentiran u obračunskim listima kao razlika do minimalne zarade. U obračunskim listama zarada za tužilju ne postoje posebne stavke na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu. Visina potraživanja tužilje na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora za utuženi period utvrđena je veštačenjem od strane sudskog veštaka ekonomsko – finansijske struke prema parametrima iz Kolektivnog ugovora o izmenama i dopunama Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 31/2001).
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio zahtev tužilje. Ceneći odredbe Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 22/97 sa izmenama) i Zakona o platama državnih službenika i nemeštenika („Službeni glasnik RS“, br. 62/06... 95/18) zaključio je da tužilji naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora nisu isplaćeni, a u okolnostima kada navedena prava zaposlenih nisu bila regulisana posebnim propisima (Poseban kolektivni ugovor za državne organe – „Službeni glasnik RS“, br. 95/08), primenjuju se opšti propisi o radu i to član 118. tač. 5. i 6. Zakona o radu.
Drugostepeni sud je, usvajanjem žalbe tužene, preinačio prvostepenu presudu tako što je tužbene zahteve tužilje odbio primenom člana 4. stav 3. Zakona o državnim službenicima, člana 39. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika, Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 25/15... 20/18) i člana 48. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 38/19 i 55/20). Iz navedenih propisa zaključio je da službenici i nameštenici mogu imati pravo na posebnu isplatu utuženih troškova samo ako je to predviđeno Posebnim kolektivnim ugovorom ili drugim podzakonskim aktom, a u konkretnom slučaju važećim Posebnim kolektivnim ugovorom za državne organe, niti Uredbom o naknadi troškova i otpremnini državnih službenika i nameštenika nije predviđeno pravo na odvojenu isplatu zaposlenima u državnim organima na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, revizija tužilje nije osnovana, jer je drugostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo kada je preinači prvostepenu presudu i odbio kao neosnovan njen zahtev.
Članom 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način, a tačkom 6. istog stava i za regres za korišćenje godišnjeg odmora.
Članom 39. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika propisano je da se posebnim kolektivnim ugovorom za državne organe mogu utvrditi i druga primanja državnih službenika, prema opštim propisima o radu.
Članom 29. stav 2. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 25/05... 34/18), propisano je da se osnovna plata zaposlenih određuje množenjem koeficijenta sa osnovicom za obračun i isplatu plate.
Članom 48. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 38/19 i 55/20), propisano je zaposleni može da ostvari pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora od 2020. godine, ako se za takvu vrstu naknade troškova steknu uslovi u budžetu Republike Srbije, dok je stavom 2. ovog člana propisano da visinu naknada i troškova iz stava 1. utvrđuje Vlada.
Stoga, suprotno navodima revizije, pravilan je zaključak prvostepenog suda da se državni službenici i nameštenici nalaze u posebnom režimu radnih odnosa te da se na njih primenjuju posebni propisi u ostvarivanju njihovih prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa, te da se shodno tome prilikom odlučivanja o pravu na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora ne može primeniti Zakon o radu, odnosno propisi koji se odnose na opšti režim radnih odnosa, jer je pitanje zarade regulisano odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe. Stoga je pravilno primenjeno materijalno pravo.
Neosnovano se revizijom ukazuje da tužilji predmetni troškovi nisu isplaćeni, te da tužena u vezi sa tim nije dokazala da su u koeficijentu minimalne zarade tužilje sadržani i obračunati i shodno tome isplaćeni predmetni troškovi. Ovo s obzirom da je posebnim zakonom određena visina koeficijenta svakog zaposlenog državnog službenika i nameštenika, te da je isti određen u skladu sa platnim grupama i platnim razredima, a u samom koeficijentu su sadržane naknade tih troškova i da ne postoji zakonska regulativa kojom bi bila predviđena njihova odvojena isplata.
Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1, 154. i 165. stav 2. Zakona parničnom postupku.
Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona parničnom postupku.
Predsednik veća - sudija
Gordana Komnenić, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
