Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3941/22 od 22.11.2022. godine, preinačena je prvostepena presuda i odbijeni tužbeni zahtevi tužilaca da se obaveže tužena da im na ime toplog obroka i regresa – razlike ukupne zarade za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati tržene novčane iznose sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na način bliže opisan u stavovima prvom, drugom, trećem, četvrtom, petom i šestom izreke drugostepene odluke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u sedmom stavu izreke prvostepene presude tako što je odbijen zahtev tužilaca za naknadu troškova parničnog postupka i obavezani tužioci da tuženoj naknade troškove postupka po žalbi u iznosu od 110.000,00 dinara, te odbijen zahtev tužilaca za naknadu troškova postupka po žalbi, kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20), u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, broj 10/23) pa je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, dok se na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka revizijom ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su u radom odnosu kod tužene i to tužilje AA i EE na poslovima ... sa koeficijentom za obračun i isplatu plate od 6,83, tužilje DD i VV na poslovima ... sa koeficijentom za obračun i isplatu plate 7,34, tužilja GG na poslovima ... sa koeficijentom za obračun i isplatu plate 7,34, a tužilac BB na poslovima ... sa koeficijentom za obračun i isplatu plate 8,98. U utuženom periodu tužiocima je isplaćivana minimalna zarada u kojoj nije sadržana naknada troškova za ishranu za vreme rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Visina naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je i iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko – finansijsku oblast, tako što je dnevni iznos toplog obroka obračunat u visini od 250,00 dinara bruto, a mesečni iznos regresa za korišćenje godišnjeg odmora u visini od 1/12 minimalne zarade, a prema najpovoljnijim kriterijumima za tuženu u važećim Posebnim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da u minimalnoj zaradi koja je tužiocima isplaćivana u spornom periodu ne može da bude sadržana naknada troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa je primenom odredbi člana 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i člana 111. Zakona o radu zaključio da je tužena dužna da te naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, a prema najpovoljnijim kriterijumima za tuženu u važećim Posebnim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji i usvojio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud nije prihvatio pravno stanovište prvostepenog suda, već je zaključio da su, shodno odredbama Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenima u javnim službama, u koeficijentu za obračun plate sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora zbog čega je preinačio prvostpenu presudu i odbio tužbeni zahtev, smatrajući da ovo pravo ne pripada tužiocima, kako je to potvrđeno i Posebnim kolektivnim ugovorom.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 34/01...157/20) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. istog Zakona propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plate utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne Skupštine Republike Srbije, dok je odredbom člana 4. stav 1. istog Zakona propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 1/15, 3/18) kao i Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 96/19...58/20) u odredbi člana 91., a Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 106/18) u doredbi člana 90. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), da osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05 ... 95/18) u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa ovim Zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade. Članom 118. stav 1. istog Zakona propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.) dok je prema stavu 2. istog člana visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u dražvnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog Zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 44/01...58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. ove Uredbe utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe koja se primenjuje na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom tužioci su zaposleni u zdravstvenoj ustanovi pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknade i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Suprotno revizijskim navodima primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom o položaju, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži dodatak za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ova odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorima za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, koji su zaključivani u periodu od 2015. do 2020. godine, nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržane u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilaca. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu.

Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužiocima ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njihovih plate, pa je stoga činjenica da je tužiocima u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji da je bila niža od minimalne) po oceni Vrhovnog suda, bez uticaja su na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka, na osnovu člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i 154. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dragana Marinković s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić