Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 1773/18 od 09.04.2019.godine (donetom nakon rasprave), stavom prvim izreke ukinuta je prvostepena presuda u stavovima drugom, trećem, četvrtom, petom i šestom izreke. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi BB da tužilji preda šivaću neelektričnu mašinu „Bagat“. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje da joj tuženi BB na ime pokretnih stvari koje čine ½ bračne zajedničke tekovine, bliže navedenih u tom stavu izreke, isplati iznos do 300.000,00 dinara. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena VV da tužilji na ime ½ uloženih sredstava u adaptaciju kuće isplati iznos od 1.541.571,30 dinara. Stavom petim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje u odnosu na drugotuženu za razliku od dosuđenog iznosa od 1.541.571,30 dinara do traženog iznosa od 10.000,00 evra u dinarskoj protivrednosti. Stavom šestim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje da joj tuženi BB na ime uloženih sredstava u adaptaciju kuće tužene VV isplati iznos od 10.000 evra u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate. Stavom sedmim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove.

Presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev 4217/19 od 23.06.2021.godine, stavom prvim izreke ukinuta je presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 1773/18 od 09.04.2019.godine u stavovima četvrtom i sedmom izreke i predmet u tom delu vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje. Stavom drugim izreke, u preostalom delu odbačena je revizija tuženih kao nedozvoljena.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 5807/21 od 24.03.2022.godine, stavom prvim izreke, donetom nakon rasprave, nije dozvoljeno preinačenje tužbe učinjeno na raspravi od 24.03.2022.godine. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena VV da tužilji po osnovu sticanja u porodičnoj zajednici isplati iznos od 10.000,00 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu Narodne bnake Srbije na dan isplate. Stavom trećim izreke, obavezani su tuženi BB i VV da tužilji na ime troškova prvostepenog i drugostepenog postupka isplate iznos od 44.800,00 dinara.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu u stavovima drugom i trećem izreke, tuženi su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnog pobijane presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11 ... 18/20) Vrhovni sud je našao da revizija tužene VV nije osnovana, a da je revizija tuženog BB nedozvoljena.

Donošenjem pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a bez uticaja su revizijski navodi da je donošenjem pobijane presude učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz citiranog člana i stava tačka 12. ZPP jer to ne može biti razlog za izjavljivanje revizije na osnovu člana 407. stav 1. ZPP. U postupku pred drugostepenim sudom nije učinjena ni bitna povreda odredaba iz člana 407. stav 1. tačka 5. ZPP, na koju se neosnovano ukazuje revizijom, jer se prilikom odlučivanja u pogledu visine potraživanja tužilje prvostepeni sud kretao u granicama postavljenog tužbenog zahteva opredeljenog njenim podneskom od 26.06.2017.godine kojim je tražena isplata iznosa od 10.000,00 evra u dinarskoj protivrednosti. Činjenica da je prvostepeni sud taj iznos dosudio tužilji na ime sticanja u porodičnoj zajednici, a ne na ime uloženih sredstava u adaptaciju kuće tužene kako je to traženo tužbenim zahtevom ne znači prekoračenje tužbenog zahteva, jer se radi o istom pravnom osnovu po kome tužilja potražuje utuženi (i dosuđeni) iznos. Suprotno navodima revizije, imajući u vidu da je prvostepena presuda ukinuta prethodnom drugostepenom presudom Gž 1773/18 od 09.04.2019.godine (stavom prvim izreke), donetom nakon rasprave, u ponovnom postupku (nakon donošenja odluke Vrhovnog kasacionog suda Rev 4217/19 od 23.06.2021.godine) drugostepeni sud je odlučujući o nepresuđenom delu postupio shodno odredbi člana 387. stav 1. tačka 6. ZPP tako što je odlučio o tužbenom zahtevu, zbog čega izreka drugostepene presude nije morala da sadrži odluku o usvajanju žalbe.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, nakon održane rasprave pred drugostepenim sudom, tužilja AA i tuženi BB (u odnosu na kojeg je pravnosnažno odlučeno stavovima drugim, trećim i šestim izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 1773/18 od 09.04.2019.godine) su bivši supružnici, dok je tužena VV svekrva tužilje. Brak tužilje i tuženog BB je prestao razvodom 2005.godine. Njihova zajednica života je trajala od 1983.godine do 2003.godine. U braku su dobili troje dece (rođena 1983.godine, 1985.godine i 1986.godine). Tokom trajanja braka su živeli ..., u kući čiji je vlasnik, nakon smrti supruga, tužena VV. Iz ove kuće tužilja se sa decom iselila 2001.godine. Od 2001 do 2003 tužilja i tuženi BB su sa decom živeli u ... . Tužilja i danas živi kao podstanar. Kuća tužene ima površinu od 120m2. Prizemlje je koristila tužena za svoje potrebe, a sprat tužilja sa suprugom i decom, na kome su u vreme zaključenja njihovog braka bili izvedeni samo grubi građevinski radovi. U cilju privođenja spratnog dela kuće nameni stanovanja, tužilja i njen suprug su izveli građevinske radove na adaptaciji tog dela kuće u stambenu jedinicu i sproveli parno grejanje kroz celu kuću. Pored toga, dozidali su jednu prostoriju u prizemlju, podigli ogradu oko kuće, ogradili plac- voćnjak sa dve strane, postavili banderu sa dovod električne energije i dokupili od strica tužiljinog supruga 3,47 ari pored kućnog placa. Tokom trajanja braka tužilja i njen suprug su bili u radnom odnosu (ona kao ..., a on kao ...). Tužena je ostvarila penziju kao radnica fabrike „GG“. Prilikom izvođenja građevinskih radova na adaptaciji neuređenog spratnog dela kuće u stambenu jedinicu i drugih ulaganja u navedeni objekat i plac tužilja i njen suprug su imali pomoć svojih roditelja koja po visini nije precizno određena. Građevinskim veštačenjem od 24.06.2013.godine utvrđeno je da je ukupna vrednost ulaganja u prenamenu sprata u stambeni prostor i uređenje kuće u celini, kao i proširenju i ograđivanju kućnog placa (kat. parcela .., LN .. KO ...) iznosi 3.083.142,62 dinara (vrednost adaptacije objekta, kupovina placa 1.823.405,50 dinara, ograđivanje placa 119.880,00 dinara i vrednost električnih instalacija 626.000,00 dinara). Na dan veštačenja 24.06.2013.godine navedeni iznos od 3.083.142,62 dinara odgovara iznosu od 26.918,71 evra (prema kursu EUR na taj dan od 114,5353 dinara), a na dan presuđenja 24.03.2022. godine odgovara iznosu od 26.186,44 evra (prema kursu EUR na taj dan od 117,7381 dinar).

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja i odredaba člana 195. i člana 180. stav 3. u vezi odredaba člana 357. stavovi 1. i 2. Porodičnog zakona i člana 231. stav 1. ZPP drugostepeni sud je usvojio u celosti tužbeni zahtev tužilje obavezujući tuženu VV da tužilji po osnovu sticanja u porodičnoj zajednici isplati iznos od 10.000,00 evra u dinarskoj protivbrednosti po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan isplate. Prema stanovištu drugostepenog suda, doprinos tužilje tokom trajanja porodične zajednice ulaganjima u stambeni objekat (ogradu i plac) koji je vlasništvo tužene iznosi više od 1/3 dela, koji doprinos je odmerio po slobodnoj oceni u odsustvu predloga za izvođenje dokaza ekonomsko-finansijskim veštačenjem, imajući u vidu njeno angažovanje na radnom mestu, staranje o troje dece i rad u okviru domaćinstva, rukovodeći se načelom pravičnosti. Kako tako utvrđeni udeo tužilje u ulaganjima u posebnu imovinu tužene iznosi više od 10.000,00 evra (koliko je traženo tužbenim zahtevom) imajući u vidu da visina svih ulaganja na dan veštačenja iznosi 26.918,71 evra (1/3 od ovoga iznosi 8.972,90 evra), a da u vreme presuđenja iznosi 26.186,44 evra (1/3 od ovoga iznosi 8.728,81 evra), postupajući u granicama postavljenog tužbenog zahteva, dosudio je tužilji celokupni traženi iznos od 10.000,00 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je usvojio u celosti tužbeni zahtev tužilje.

Prema odredbi člana 195. stav 2. Porodičnog zakona, članovima porodice u smislu stava 1. ovog člana smatraju se krvni, tazbinski i adoptivni srodnici supružnika, odnosno vanbračnih partnera koji zajedno sa njima žive. Prema odredbi stava 3. ovog člana, na imovinske odnose članova porodične zajednice shodno se primenjuju odredbe ovog zakona o imovinskim odnosima supružnika, osim odredbe člana 176. stav 2. (upisivanje u javni registar) i odredbe člana 180. stav 2. (pretpostavka o jednakim udelima). Prema odredbi člana 170. ovog zakona, ako je tokom trajanja zajedničkog života u braku došlo do neznatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, drugi supružnik ima pravo na potraživanje u novcu srazmerno svom doprinosu (stav 1.), a ako je tokom trajanja zajedničkog života u braku došlo do znatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, drugi supružnik ima pravo na udeo u toj imovini srazmerno svom doprinosu (stav2).

Kada je u toku trajanja vanbračne, odnosno bračne zajednice života ili porodične zajednice zajedničkim ulaganjima uvećana vrednost nepokretnosti koja predstavlja posebnu imovinu jednog supružnika, odnosno člana porodične zajednice, o pravima drugog supružnika, odnosno ostalih članova porodične zajednice se odlučuje ako je to uvećanje neznatno primenom odredbe člana 170. stav 1., a ako je došlo do znatnog uvećanja vrednosti posebne imovine primenom odredbe člana 170. stav 2. Porodičnog zakona.

U konkretnom slučaju se radi o potraživanju tužilje po osnovu ulaganja u stambeni objekat koji je vlasništvo tužene tokom trajanja porodične zajednice u periodu od 1983.godine do 2001.godine. Tužilja je bila u braku sa sinom tužene BB, tokom kojeg su dobili troje dece (rođena1983.godine, 1985.godine i 1986.godine), i sve do 2001.godine svi su živeli u istom stambenom objektu, koji je vlasništvo tužene, s tim što je tužena (sa svojim suprugom) živela u prizemnom delu kuće, a tužilja i njen suprug na spratnom delu kuće, koji je bio izveden u grubim građevinskim radovima. Tokom trajanja porodične zajednice vršena su ulaganja ne samo u spratni deo kuće u cilju pretvaranja u stambenu jedinicu, nego i u dogradnju još jedne prostorije, uvođenje centralnog grejanja kroz ceo objekat, proširivanje placa (dokupljivnjem susednog placa) i ograđivanje placa (o čemu su se izjasnili tokom saslušanja tužilja i prvotuženi) novčanim sredstvima koja su bila zajednička (o čemu se izjasnio prvotuženi u svom stranačkom iskazu). Vrednost tih ulaganja je utvrđena građevinskim veštačenjem. Tokom trajanja porodične zajednice tužilja i njen suprug su bili zaposleni, kao i tužena.

Suprotno navodima revizije tužilja je izvedenim dokazima dokazala da su ulaganja u objekat tužene vršena tokom trajanja porodične zajednice i vrednost tih ulaganja, kojima je nesumnjivo povećana vrednost objekta tužene. Kada je reč o udelu tužilje u tim ulaganjima (čija je ukupna vrednost na dan veštačenja 26.918,71 evra, a na dan presuđenja 26.186,44 evra), pravilan je zaključak drugostepenog suda o tome da je njen udeo veći od 10.000,00 evra imajući u vidu da je ona u periodu kada su vršena ta ulaganja ostvarivala prihode po osnovu radnog odnosa, podizala troje dece i vodila domaćinstvo, pa joj pripada traženi iznos od 10.000,00 evra imajući u vidu da je sud vezan granicama postavljenog tužbenog zahteva shodno odredbi člana 70. stav 1. u vezi člana 195. stavovi 2. i 3. Porodičnog zakona.

Suprotno navodima revizije, shodno članu 232. ZPP ako utvrdi da stranci pripada pravo na novčani iznos, a visina tog iznosa ne može da se utvrdi ili bi mogla da se utvrdi samo sa nesrazmernim teškoćama, sud će visinu novčanog iznosa da odredi po slobodnoj oceni, što je u konkretnom slučaju i učinjeno. Iako je izostalo izvođenje dokaza ekonomsko-finansijskim veštačenjem na okolnost doprinosa tužilje u sticanja zajedničke imovine, imajući u vidu dužinu trajanja postupka i sve druge okolnosti konkretnog slučaja, sud je imao dovoljno elemenata da na osnovu ostalih izvedenih dokaza (iskazi parničnih stranaka i svedoka, kao i građevinskim veštačenjem utvrđene ukupne visine ulaganja), odredi po slobodnoj oceni udeo tužilje u izvršenim ulaganjima, koju ocenu revizijski sud prihvata kao pravilnu.

Preostalim revizijskim navodima se napada pravilnost činjeničnog stanja kao nepotpuno i pogrešno utvrđenog, što ne može biti razlog za izjavljivanje revizije na osnovu člana 407. stav 2. ZPP.

Na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke, imajući u vidu da je drugostepeni sud odluku o troškovima parničnog postupka doneo u svemu shodno odredbama člana 154. i 155. ovog zakona, prema opredeljenom zahtevu tužilje za naknadu troškova postupka.

Ispitujući dozvoljenost revizije tuženog BB, u smislu člana 413, u vezi člana 420. stav 6. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 18/20), Vrhovni sud je našao da revizija nije dozvoljena.

Odredbom člana 28. Zakona o parničnom postupku propisano je da ako je za utvrđivanje stvarne nadležnosti, prava na izjavljivanje revizije i u drugim slučajevima propisanim u ovom zakonu, merodavna vrednost predmeta spora, kao vrednost predmeta spora uzima se samo vrednost glavnog zahteva (stav 1), da kamata, ugovorna kazna i ostala sporedna traženja, kao i troškovi postupka ne uzimaju se u obzir ako ne čine glavni zahtev (stav 2).

Kako se se revizijom tuženog pobija odluka o troškovima postupka sadržana u stavu trećem izreke drugostepen presude, koja ne čini glavni zahtev, revizija nije dozvoljena jer je izjavljena protiv rešenja protiv koga se ne može izjaviti u smislu člana 420. ZPP.

Bez obzira što je drugostepena odluka doneta shodno članu 403. stav 2. tačka 3. ZPP u kom slučaju je revizija uvek dozvoljena, u ovom slučaju nije dozvoljena, s obzirom na to da je izjavljena protiv rešenja o troškovima postupka, kada revizija nije dozvoljena prema vrsti odluke koja se njom pobija.

Na osnovu iznetog, primenom člana 413. u vezi člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić