Presudom Višeg suda u Jagodini Kž1 72/23 od 10.08.2023. godine odbijena je kao neosnovana žalba branioca okrivljenog AA, advokata Marka Radivojevića, pa je presuda Osnovnog suda u Jagodini K 263/21 od 06.03.2023. godine potvrđena.

Protiv navedenih pravnosnažnih presuda zahtev za zaštitu zakonitosti podneo je branilac okrivljenog AA, advokat Nenad Sadžaković, zbog bitne povrede odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 1) ZKP, sa predlogom da Vrhovni sud pobijane presude preinači tako što će odbiti optužbu prema okrivljenom da je izvršio krivično delo ometanje službenog lica u vršenju službene dužnosti iz člana 23. stav 1. Zakona o javnom redu i miru ili da ukine pobijane presude i predmet vrati prvostepenom sudu na ponovni postupak.

Vrhovni sud je dostavio primerak zahteva za zaštitu zakonitosti Vrhovnom javnom tužilaštvu, shodno odredbi člana 488. stav 1. ZKP i, u sednici veća koju je održao bez obaveštenja Vrhovnog javnog tužioca i branioca okrivljenog, smatrajući da njihovo prisustvo nije od značaja za donošenje odluke (član 488. stav 2. ZKP), nakon razmatranja spisa predmeta i pravnosnažnih presuda protiv kojih je zahtev za zaštitu zakonitosti podnet, te nakon ocene navoda izloženih u zahtevu, našao:

Zahtev za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog AA je neosnovan.

Branilac okrivljenog AA u zahtevu navodi da su u konkretnom slučaju bili ispunjeni uslovi za primenu člana 4. stav 1. ZKP, jer je u vezi istog životnog događaja za koji je okrivljeni oglašen krivim u ovom krivičnom postupku, okrivljeni već oglašen krivim za prekršaj iz člana 1. stav 1. Uredbe o prekršaju za kršenje Naredbe ministra unutrašnjih poslova o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije u vreme trajanja zabrane i ograničenje kretanja lica na teritoriji Republike Srbije, pa kako se radi o istom životnom događaju i istim činjenicama, postoje uslovi za primenu načela Ne bis in idem, jer su oba postupka koja su vođena protiv okrivljenog kažnjiva, predstavljaju kažnjiva dela, zbog čega je pobijanim presudama učinjena bitna povreda odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 1) ZKP.

Izložene navode zahteva za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog Vrhovni sud ocenjuje neosnovanim, a iz sledećih razloga:

Iz izreke presude Prekršajnog suda u Jagodini 10Pr br 1595/20 od 26.03.2020. godine proizilazi, da je okrivljeni AA oglašen odgovornim što je dana 26.03.2020. godine u 20,20 sati u ulici Naselju ... u ... zatečen u kontroli od strane policijskih službenika PU Jagodina, gde je prethodno upravljao putničkim vozilom marke „Ford ...“ kojom prilikom je utvrđeno da je okrivljeni zatečen u vreme trajanja zabrane i ograničenja kretanja lica na teritoriji RS, pa je na taj način postupio suprotno tački 2. alineja 1. Naredbe o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije, čime je učinio prekršaj iz člana 1. stav 1. Uredbe o prekršaju za kršenje Naredbe ministra unutrašnjih poslova o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije, kao i što je istog dana, u isto vreme, na istom mestu i u istom vozilu u kontroli od strane policijskih službenika prilikom pretresa okrivljenog, od strane policije kod okrivljenog pronađen jedan metalni bokser crne boje koji mu je oduzet uz izdatu potvrdu o privremeno oduzetim predmetima, čime je učinio prekršaj iz člana 48. stav 1. tačka 4. u vezi člana 28. stav 3. Zakona o oružju i municiji.

Iz izreke prvostepene presude, u odnosu na koju je podnet zahtev za zaštitu zakonitosti, proizilazi da je okrivljeni AA dana 26.03.2020. godine u ... u naselju ... u uračunljivom stanju, svestan da je njegovo delo zabranjeno, na drugi način ometao ovlašćeno službeno lice MUP-a RS, PU Jagodina, u vršenju službene dužnosti, na taj način što se svojim putničkim vozilom marke „Ford“ tip ...“ registarskih oznaka ..., bez uključenih svetala, kretao u pravcu putničkog motornog vozila vlasništva MUP-a RS, registarskih oznaka ... u kome se na mestu vozača nalazio oštećeni BB, a na mestu suvozača VV, obojica OSL PU Jagodina, te je oštećeni BB želeći da preduzme službenu radnju utvrđivanja identiteta vozača „Forda“ i proveru eventualnog kršenja zabrane kretanja zbog epidemije virusom COVID-19 i kršenja mere izolacije, u cilju zaustavljanja vozila marke „Ford“ uključio svetlosni i zvučni signal na službenom vozilu, s tim što okrivljeni AA vozilo kojim je upravljao nije zaustavio, već je krenuo unazad, udarivši zadnjim delom vozila u jedno parkirano vozilo koje je oštetio, a onda se dao u bekstvo, tako što je vozilom prolazio kroz naselje ..., a potom ulicom ... vozeći do naselja ... bežeći sve vreme od pomenutog službenog vozila kojim je upravljao oštećeni BB, a koje ga je pratilo i na kome je sve vreme radila zvučna i svetlosna signalizacija u cilju zaustavljanja vozila koje se prati, da bi okrivljeni AA shvativši da je ušao u tzv. „slepu ulicu“ u naselju ... i nemajući više mogućnost bekstva od službenog vozila svoje vozilo zaustavio, pri čemu je bio svestan preduzete radnje, hteo njeno izvršenje i nastupanje zabranjene posledice.

Po nalaženju Vrhovnog suda u konkretnom slučaju se ne radi o pravnosnažno presuđenoj stvari, pa stoga vođenje krivičnog postupka protiv okrivljneog AA, zbog krivičnog dela ometanje službenog lica u vršenju službene dužnosti iz člana 23. stav 1. Zakona o javnom redu i miru, a nakon okončanja prekršajnog postupka protiv okrivljenog ne predstavlja povredu načela Ne bis in idem.

Odredbom člana 438. stav 1. tačka 1) ZKP je propisano da bitna povreda odredaba krivičnog postupka postoji ako je nastupila zastarelost krivičnog gonjenja ili je gonjenje isključeno usled amnestije ili pomilovanja ili je stvar već pravnosnažno presuđena ili postoje druge okolnosti koje trajno isključuju krivično gonjenje.

Ustav Republike Srbije u članu 34. stav 4. garantuje pravnu sigurnost u kaznenom pravu odredbom da niko ne može biti gonjen ni kažnjen za krivično delo za koje je pravnosnažnom presudom oslobođen ili osuđen ili za koje je optužba pravnosnažno odbijena ili postupak pravnosnažno obustavljen, a kojim zabranama podleže i vođenje postupka za neko drugo kažnjivo delo. Navedeni princip sadržan je i u odredbi člana 4. stav 1. ZKP kojom je propisano da niko ne može biti gonjen za krivično delo za koje je odlukom suda pravnosnažno oslobođen ili osuđen ili za koje je optužba pravnosnažno odbijena ili je postupak pravnosnažno obustavljen.

Odredbom člana 4. stav 1. Protokola broj 7 uz Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda propisano je da se nikome ne sme ponovo suditi, niti se može ponovo kazniti u krivičnom postupku u nadležnosti iste države za delo zbog koga je već bio pravnosnažno oslobođen ili osuđen u skladu sa zakonom i krivičnim postupkom te države.

Iz navedenih odredbi jasno proizilazi da je zabranjeno krivično gonjenje ili suđenje za kažnjivo delo, ukoliko ono proizilazi iz istih činjenica ili činjenica koje su u bitnom iste, a koje su predmet dela koje je već pravnosnažno presuđeno.

Uvažavajući sudsku praksu Evropskog suda za ljudska prava, Ustavni sud Republike Srbije je postavio kriterijume na osnovu kojih se vrši ocena da li vođenje postupka protiv okrivljenog zbog dela koje proizilazi iz istog životnog događaja predstavlja povredu načela ne bis in idem, a ti kriterijumi su: 1. da li su oba postupka koja su vođena protiv okrivljenog vođena za delo koje po svojoj prirodi predstavlja kažnjivo delo, odnosno da li je zaprećena sankcija u prekršajnom postupku po svojoj prirodi kaznenopravna; 2. da li su dela zbog kojih se okrivljeni kazneno goni ista (idem) i 3. da li je postojala dvostrukost postupka (bis).

Međutim, u novijoj praksi, Evropski sud za ljudska prava je u predmetu A. i B. protiv Norveške, br. 24130/11 i 29758/11, od 15.09.2016. godine detaljno razmotrio pitanje primene načela ne bis in idem, sprovodeći tzv. test dovoljno uske povezanosti u sadržinskom i vremenskom smislu i prihvaćena je mogućnost da je izricanje različitih sankcija od strane različitih organa koje se odnose na isto ponašanje u određenoj meri dopušteno na osnovu člana 4. Protokola 7 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, bez obzira na postojanje odluke koja ima svojstvo res iudicata, te da se kombinacija sankcija u tim predmetima treba smatrati kao celina. Stoga, zaključak je da član 4. Protokola 7 Evropske konvencije ne isključuje vođenje dva postupka, čak i do njihovog završetka, ako su ispunjeni određeni uslovi.

S obzirom na napred navedeno prilikom ocene da li je u konkretnom slučaju došlo do povrede načela ne bis in idem neophodno je odgovoriti na sledeća pitanja:

1) da li su oba postupka koja su vođena protiv nekog lica vođena za delo koje po svojoj prirodi predstavlja kažnjivo delo, odnosno da li je prva kazna po svojoj prirodi kazneno – pravna;

2) da li su dela zbog kojih se neko lice kazneno goni ista (idem);

3) da li je postojala dvostrukost postupka (bis);

4) da li su dva postupka dovoljno tesno povezana u sadržinskom i vremenskom pogledu, a u okviru kojeg je potrebno utvrditi sledeće kriterijume:

- da li su se različitim postupcima ostvarile usklađene svrhe koje se međusobno nadopunjuju i čine jedan jedinstveni postupak, te se tim postupcima obuhvataju različiti aspekti protivpranog ponašanja,

- da li je dualitet tih postupaka predvidljiva posledica, kako u pravu tako i u praksi, istog osporavanog ponašanja (idem);

- da li su ti postupci vođeni na način kako bi se što više izbeglo dupliranje u prikupljanju i oceni dokaza, saradnjom između različitih nadležnih tela kako bi se činjenice utvrđene u jednom postupku koristile u drugom postupku, te

- da li je kazna izrečena u postupku koji je prvi pravnosnažno okončan uzeta u obzir u postupku koji je kasnije pravnosnažno okončan i to na način da ukupan iznos svih sankcija bude srazmeran izvršenom delu.

Tražeći odgovor na prvo pitanje, odnosno da li su oba postupka koja su vođena protiv okrivljenog vođena za delo koje po svojoj prirodi predstavlja kažnjivo delo, Vrhovni sud nalazi da je prekršajni postupak vođen za delo koje je po svojoj prirodi i težini i svrsi zaprećene sakcije predstavlja kažnjivo delo.

Pitanje utvrđivanja identiteta dela je ključno pitanje, s obzirom na to da se jednim društveno neprihvatljivim ponašanjem mogu istovremeno ugroziti različita zaštićena dobra, te ostvariti obeležja dva ili više kažnjivih dela, koja mogu biti u nadležnosti istog ili različitih organa gonjenja iste države. Ovo pitanje je naročito važno u onim slučajevima u kojima bi posledice preširokog tumačenja načela ne bis in idem bile štetne u zaštiti temeljnih društvenih vrednosti i svrsi koja se ostvaruje u svakom pojedinačnom kaznenom postupku.

U konkretnom slučaju okrivljeni AA u prekršajnom postupku kažnjen je zbog učinjenog prekršaja iz člana 1. stav 1. Uredbe o prekršaju za kršenje Naredbe ministra unutrašnjih poslova o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbijem, jer je dana 26.03.2020. godine u 20,20 sati u naselju ... u ... zatečen u kontroli od strane policijskih službenika PU Jagodina, gde je prethodno upravljao putničkim vozilom marke „Ford ...“ kojom prilikom je utvrđeno da je okrivljeni zatečen u vreme trajanja zabrane i ograničenja kretanja lica na teritoriji RS, na koji način je postupio suprotno tački 2. alineja 1. Naredbe o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije i što je i u isto vreme, na istom mestu prilikom pretresa okrivljenog od strane policije, kod okrivljenog pronađen jedan metalni bokser, čime je učinio prekršaj iz člana 48. stav 1. tačka 4. u vezi člana 28. stav 3. Zakona o oružju i municiji.

Sa druge strane, okrivljeni AA je u krivičnom postupku oglašen krivim zbog izvršenja krivičnog dela ometanje službenog lica u vršenju službene dužnosti iz člana 23. stav 1. Zakona o javnom redu i miru, jer je dana 26.03.2020. godine u ..., u naselju ... ometao ovlašćeno službeno lice MUP-a RS PU Jagodina u vrešenju službene dužnosti, tako što se svojim vozilom „Ford ...“ uključenih svetala kretao u pravcu PMV vlasništvo MUP-a RS u kome su se nalazila oštećena OSL PU Jagodina BB i VV, pa je oštećeni BB želeći da preduzme službenu radnju utvrđivanja identiteta vozača „Ford ...“ i proveru eventualnog kršenja zabrane kretanja zbog epidemije virusom COVID-19 i kršenja mere izolacije, u cilju zaustavljanja vozila marke „Ford ...“ uključio svetlosni i zvučni signal na službenom vozilu, s tim što okrivljeni AA vozilo kojim je upravljao nije zaustavio, već je krenuo unazad, udarivši zadnjim delom vozila u jedno parkirano vozilo koje je oštetio, a onda se dao u bekstvo... bežeći sve vreme od službenog vozila kojim je upravljao oštećeni BB, a koje ga je pratilo, na kome je sve vreme radila zvučna i svetlosna signalizacija, u cilju zaustavljanja vozila koje se prati, da bi okrivljeni AA shvativši da je ušao u tzv. „slepu ulicu“ u naselju ... i nemajući više mogućnost bekstva od službenog vozila svoje vozilo zaustavio.

Po nalaženju Vrhovnog suda iz napred navedenog proizlazi da je predmet prekršajnog i krivičnog postupka koji su se vodili protiv okrivljenog AA bio jedan životni događaj u kome su se ostvarila obeležja dva različita delikta i na taj način se moraju smatrati bitno istim u smislu člana 34. stav 4. Ustava.

Nadalje, ispunjen je i treći uslov koji se tiče dvostrukosti postupka jer je odluka iz prekršajnog postupka stekla svojstvo presuđene stvari pre pravnosnažnog okončanja krivičnog postupka, s obzirom da je prekršajni postupak protiv okrivljenog pravnosnažno okončan 15.05.2020. godine.

Primenjujući nove kriterijume, te sprovodeći test dovoljno uske povezanosti dva postupka Vrhovni sud je utvrdio da je kažnjivo ponašanje okrivljenog zahtevalo dva odgovora, kako prekršajnu sankciju-zbog toga što je zatečen u vreme trajanja zabrane i ograničenja kretanja lica na teritoriji RS kada je postupio suprotno tački 2. alineja 1. Naredbe o ograničenja i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije i što je prilikom pretresa od strane policije kod njega pronađen jedan metalni bokser koji mu je oduzet, tako i krivičnu sankciju-zbog toga što je ometao ovlašćeno službeno lice PU Jagodina u vršenju službene dužnosti, jer se svojim putničkim vozilom uključenih svetala, krećući se u pravcu putničkog motornog vozila vlasništvo MUP-a, u kome se nalazila OSL PU Jagodina, kada je oštećeni BB želeći da preduzme službenu radnju utvrđivanja identiteta vozača i proveru eventualnog kršenja zabrane kretanja zbog epidemije virusom COVID-19 i kršenja mere izolacije, u cilju zaustavljanja vozila okrivljenog, uključio svetlosni i zvučni signal na službenom vozilu, pri čemu okrivljeni nije zaustavio vozilo, već je krenuo unazad, udario zadnjim delom vozila u drugo parkirano vozilo koje je oštetio, dao se u bekstvo, bežeći sve vreme od službenog vozila koje ga je pratilo i na kome je radila zvučna i svetlosna signalizacija, da bi tek nakon što je ušao „slepu ulicu“ i nemajući mogućnost bekstva od službenog vozila, svoje vozilo zaustavio.

Iz navedenog proizlazi, da je svaki odgovor na kažnjivo ponašanje okrivljenog (prekršajni i krivični) težio ostvarenju različite svrhe, odnosno zaštiti različitih dobara. Prekršajna sankcija je predstavljala reakciju na to što je okrivljeni zatečen u vreme trajanja zabrane i ograničenja kretanja lica na teritoriji RS, kojom prilikom je kod njega pronađen jedan metalni bokser, dakle kao sredstvo odvraćanja od nepridržavanja propisa vezanih za kršenje Uredbe o prekršaju za kršenje Naredbe ministra unutrašnjih poslova o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji Republike Srbije i Zakona o oružju i miniciji, dok je krivična sankcija imala svrhu kažnjavanja zbog toga što je okrivljeni svojim ponašanjem ometao ovlašćeno službeno lice u vršenju službene dužnosti, bežanjem. Drugo, vođenje dvostrukog postupka, uz mogućnost izricanja različitih sankcija, bilo je predvidivo za okrivljenog koji je morao znati da je krivično gonjenje kao i izricanje prekršajne sankcije, bilo verovatno. Treće, Osnovni sud u Jagodini je izvodio dokaze koji su bili relevatni za utvrđivanje krivične odgovornosti okrivljenog.

Dakle, kao prvo u oba postupka ostvarile su se usklađene svrhe koje se međusobno dopunjuju i čine jedan jedinstven postupak, kao drugo, vođenje dva postupka, uz mogućnost kumulativnog izricanja različitih kazni, bilo je predvidivo za okrivljenog, koji je od samog početka morao znati da je krivično gonjenje za sprečavanje službenog lica u vršenju službene dužnosti, kao i izricanje novčane kazne zbog toga što je zatečen u vreme trajanja zabrane ograničenja kretanja lica na teritoriji Republike Srbije suprotno tački 2. alineja 1. Naredbe o ograničenju i zabrani kretanja lica na teritoriji RS i nošenje metalnog boksera, bilo moguće, čak i verovatno i kao treće, izbegnuto je dupliranje izvođenja dokaza u ova dva postupka.

Imajući u vidu sve napred navedeno, okrivljeni nije pretrpeo bilo kakvu nesrazmernu štetu ili nepravdu zbog vođenja dva postupka i sankcionisanje različitim sankcijama, a između prekršajnog i krivičnog postupka je postojala dovoljno bliska povezanost, kako u sadržinskom, tako i u vremenskom pogledu, te se može smatrati da čine deo jedinstvene celine.

Iz napred navedenih razloga po nalaženju Vrhovnog suda neosnovani su navodi zahteva za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog AA kojima se ukazuje da je donošenjem pobijanih pravnosnažnih presuda na štetu ovog okrivljenog učinjena bitna povreda odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 1) ZKP.

Iz napred navedenih razloga, Vrhovni sud je doneo odluku kao u izreci na osnovu odredbe člana 491. stav 1. ZKP.

Zapisničar-savetnik,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Predsednik veća-sudija,

Tatjana Milenković, s.r.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Milena Rašić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić