U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužilje- protivtužene AA iz ..., čiji je punomoćnik Dejan Bulatović, advokat iz ..., protiv tuženog-protivtužioca BB iz ..., čiji je punomoćnik Nenad Davidović, advokat iz ..., radi razvoda braka po tužbi i po protivtužbi, odlučujući o reviziji tuženog- protivtužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 266/23 od 01.06.2023. godine, u sednici održanoj 22.11.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog-protivtužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 266/23 od 01.06.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Trećeg osnovnog suda u Beogradu P2 80/2019 od 06.12.2022. godine, stavom prvim izreke, odlučeno je da se razvodi brak zaključen ...2015. godine, pred matičerem Opštine ..., Beograd, pod tek. br. .. za 2015. godinu između BB, rođenog ...1988. godine u ..., od oca VV i majke GG i AA, devojačko prezime ..., rođene ...1988. godine u ..., od oca DD i majke ĐĐ, na osnovu odredbe člana 41. Porodičnog zakona Republike Srbije. Stavom drugim izreke, mal. dete parničnih stranaka, EE, rođena ...2017. godine, poverena je majci AA, koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo. Stavom trećim izreke, tuženi-protivtužilac je obavezan da na ime svog doprinosa za izdržavanje mal. EE plaća mesečno iznos od 20.000,00 dinara, počev od 22.01.2019. godine pa ubuduće, svakog 01.-15.-og u mesecu za tekući mesec, uplatama na tekući račun zakonskog zastupnika – majke AA koji se vodi kod Bance Intesa, s tim što je sve dospele a neisplaćene iznose dužan da plati odjednom. Stavom četvrtim izreke, uređen je način održavanja ličnih odnosa mal. EE sa ocem BB, tako što će se isti odvijati svakog drugog vikenda počev od petka u 15 časova, tako što će otac preuzimati dete iz vrtića, pa do nedelje u 18 časova; jedan radni dan svake sedmice, počev od 18 časova tog dana do sledećeg dana u 18 časova; svaki drugi državni i verski praznik počev od 18 časova poslednjeg pretprazničnog dana do 18 časova poslednjeg prazničnog dana; za očevu krsnu slavu počev od dana pred slavu u 18 časova do 18 časova na dan posle slave; tokom jula i avgusta dete će provoditi po 10 dana kod oca i 10 dana kod majke, naizmenično, kao i polovinu zimskog školskog raspusta i svaki drugi rođendan deteta, počev od prethodnog dana u 18 časova do 18 časova na dan rođendana. Otac će preuzimati i vraćati dete na adresi gde dete živi sa majkom. Stavom petim izreke, odbijen je kao neosnovan protivtužbeni zahtev tuženog- protivtužioca u delu kojim je tražio da se mal. EE poveri tuženom-protivtužiocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, da se tužilja-protivtužena obaveže na izdržavanje mal. EE kao i da se uredi način održavanja ličnih odnosa mal. EE sa tužiljom-protivtuženom. Stavom šestim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka.

Apelacioni sud u Beogradu je, presudom Gž2 266/23 od 01.06.2023. godine, odbio kao neosnovanu žalbu tuženog i potvrdio presudu Trećeg osnovnog suda u Beogradu P2 80/19 od 06.12.2022. godine, u stavovima drugom, trećem, četvrtom, petom i šestom izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi-protivtužilac je izjavio blagovremenu reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 18/20), u vezi odredbe 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23) i člana 202. Porodičnog zakona (''Službeni glasnik RS'', br. 18/2005...6/2015) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ni druge bitne povrede na koje revident neosnovano u reviziji ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su bile u braku od ...2015. godine, kada su se venčali i dobili mal. kćerku EE, rođenu ...2017. godine. Bračna zajednica supružnika je faktički prekinuta ...2018. godine, kada je tužilja napustila domaćinstvo u kome su parnične stranke do tada živele sa roditeljima tuženog-protivtužioca i od tada njihova zajednica života nije obnovljena, a bračni odnosi su bitno poremećeni. Gradski Centar za socijalni rad u Beogradu, Novi Beograd, je u svom nalazu od 24.06.2019. godine dao mišljenje da je mal. EE aktuelno privrženija majci koja predstavlja dominantno emocionalno uporište, tako što je od rođenja deteta vodila kontinuiranu brigu o njemu. Procenjeno je da otac poseduje odgovarajuće roditeljske kapacitete u domenu prepoznavanja i zadovoljavanja detetovih osnovnih i razvojnih potreba, ali je mišljenje organa starateljstva da je interes deteta da bude povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Prema nalazu i mišljenju Komisije veštaka Klinike za psihijatrijske bolesti ''Dr Laza Lazarević'' od 21.02.2022. godine, oba roditelja poseduju kapacitete za vršenje roditeljskog prava, nema podataka koji bi ukazivali na postojanje zloupotrebe alkohola i PAS koji bi uticali na roditeljsku podobnost majke i oca i ne postoji rizik za dete da boravi kod majke i oca. Uzimajući u obzir starosnu dob (5,5 godina) razvojne i emocionalne potrebe deteta, dosadašnji stabilan odnos sa majkom, adaptiranost deteta na sadašnje okolnosti, u najboljem je interesu deteta da bude povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Preporučen je širok model viđanja sa ocem koji je određen stavom četvrtim izreke prvostepene presude. Maloletna EE aktuelno pohađa vrtić, živi sa majkom u iznajmljenom stanu u ..., površine 47 m2, za koji majka plaća mesečnu kiriju od 34.500,00 dinara i režijske troškove za infostan 8.000,00 dinara, struju 4-5.000,00 dinara mesečno, boks paket – kablovska TV 3.500,00 mesečno, čišćenje zgrade 350,00 dinara mesečno, što zajedno sa troškovima kirije čini iznos od 50.850,00 dinara mesečno. Troškovi ishrane i higijene za mal.dete na mesečnom nivou iznose 25.000,00 dinara, troškovi odeće i obuće prosečno 15.000,00 dinara mesečno, a troškovi privatnog vrtića prosečno 11.500,00 dinara mesečno. Dete nosi naočare pa za preglede dva do tri puta godišnje majka izdvaja iznos od 100 evra godišnje. Troškovi odlaska u igraonicu i na rođendane iznose oko 2.500 – 3.000,00 dinara, odnosno 2.750,00 dinara prosečno mesečno. Potrebe deteta za igračkama i knjigama mesečno iznose 5.000,00 dinara. Ukupne mesečne životne potrebe mal. deteta iznose 98.000,00 dinara. Tužilja je ..., nema nepokretnosti na svom imenu niti putničko vozilo već vozi vozilo firme. U kancelariji ima četiri zaposlene osobe. Formalno sebi isplaćuje na ime zarade 50.000,00 dinara, ali za dodatne potrebe za domaćinstvo i dete uzima sa računa Kancelarije ..., po potrebi, u zavisnosti od troškova deteta i domaćinstva i iste procenjuje na 160.000,00 dinara mesečno. Tužilja nema obavezu izdržavanja drugih lica i nema pomoći u izdržavanju deteta od strane drugih lica. Tuženi je po struci master ... zaposlen u Hotelu ''ŽŽ'' Beograd, kao rukovodilac Odeljenja ..., a njegova mesečna zarada iznosi 90.000,00 dinara. Nema nepokretnosti, niti automobil. Živi u domaćinstvu sa roditeljima u ..., u stanu od 52 m2, koji je vlasništvo njegove majke. Tuženi nema obavezu izdržavanja drugih lica, a opterećen je ratom kredita od 23.000,00 dinara mesečno koji će otplaćivati još tri godine, kao i ratom kredita od 11.000,00 dinara mesečno, koji će otplaćivati još 6,5 godina. Izdržavanju mal. EE tuženi doprinosi iznosom od 13.000,00 dinara mesečno.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su maloletno dete parničnih stranaka, EE rođenu ...2017. godine, poverili majci, koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo, uz obavezu tuženog-protivtužioca da na ime svog doprinosa za zdržavanje mal. deteta mesečno plaća iznos od 20.000,00 dinara ubuduće, a da dospele i neisplaćene iznose izdržavanja plati odjednom i uredili način održavanja ličnih odnosa mal. deteta sa ocem, na način naveden u stavu četvrtom izreke prvostepene presude, primenom odredbe člana 6, 16, 25, 41, 61. stav 1, 77. stav 3, 154, 160, 161, 162. stav 1. Porodičnog zakona i odredbe člana 3. stav 1. i 27. Konvencije o pravima deteta, rukovodeći se najboljim interesom deteta, propisanim odredbom člana 266. Porodičnog zakona. Protivtužbeni zahtev tuženog- protivtužioca je odbijen, jer je protivan utvrđenom činjeničnom stanju i izvedenim dokazima, a posebno nalazima i mišljenjima organa starateljstva i Komisije veštaka.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Porodični zakon, u odredbi člana 77. propisuje uslove za samostalno vršenje roditeljskog prava, tako što je stavom 3. te odredbe Zakona, propisano da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava. Na osnovu odredbe člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta. Sud je dužan da pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili u vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava, zatraži nalaz ili stručno mišljenje organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima, na osnovu odredbe člana 270. Porodičnog zakona.

Konvencija o pravima deteta (''Službeni list SFRJ''-međunarodni ugovori, br. 15/90 i ''Službeni list SRJ'' – međunarodni ugovori, br. 4/96, 2/97), u odredbi člana 3. stav 1, propisuje da u svim aktivnostima koje se tiču dece, od primarnog značaja je interes deteta, bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Stavom 2.istog člana Konvencije, propisano je da se države članice obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i da će u tom cilju preduzeti sve potrebne zakonodavne i administrativne mere. Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona, kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koja se tiču dece.

Uređenje ličnih odnosa deteta sa roditeljem sa kojim ne živi propisano je odredbom člana 61. Porodičnog zakona, tako što je stavom 1. tog člana Zakona propisano da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi. Kriterijumi određivanja izdržavanja propisani su odredbom člana 160. Porodičnog zakona, tako što se izdržavanje određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja (stav 1.). Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 2.). Mogućnosti dužnika izdržavanja zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade zarad njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 3.). Ako je poverilac izdržavanja dete (što je ovde slučaj), visina izdržavanja treba da omogući najmanje takav nivo životnog standarda za dete kakav uživa roditelj dužnik izdržavanja na osnovu odredbe člana 162. stav 3. Porodičnog zakona.

U konkretnom slučaju, mišljenje organa starateljstva je da je dete aktuelno privrženije majci koja predstavlja dominantno emocionalno uporište detetu, jer je od rođenja vodila kontinuiranu brigu o njoj, tako da je za maloletnu EE najprimerenije da bude poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Komisija veštaka Klinike za psihijatrijske bolesti ''Dr Laza Lazarević'' je u svom nalazu dala identično mišljenje da, zbog starosne dobi, razvojnih i emocionalnih potreba deteta, dosadašnjeg stabilnog odnosa sa majkom, adaptiranosti deteta na dosadašnje okolnosti, je u najboljem interesu maloletne EE da bude poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, a da se preporučuje, kao i do sada širok model viđanja sa ocem, na način kako je i odlučeno pobijanom presudom. Tuženi ima mogućnosti da doprinosi izdržavanju mal.deteta mesečnim iznosom od 20.000,00 dinara, imajući u vidu zaradu koju ostvaruje i troškove koje ima za sopstveno izdržavanje, pri čemu nema obavezu izdržavanja drugog lica.

Tuženi-protivtužilac u reviziji ponavlja navode isticane u žalbi koji su bili predmet ocene drugostepenog suda i ne dovode u sumnju pravilnost pobijane odluke, pa su s tim u vezi, neosnovani navodi revizije revidenta o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić