Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2798/20 od 27.05.2021. godine, stavom prvim izreke preinačena je prvostepena presuda tako što je usvojen tužbeni zahtev tužioca i obavezani tuženi da tužiocu na ime troškova za ishranu u toku rada za period od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine solidarno isplate pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže određeno ovim stavom izreke. Stavom drugim izreke obavezan je tuženi AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“da tužiocu na ime troškova za ishranu u toku rada za period od septembra 2015. godine zaključno sa novembrom 2017. godine isplati pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže određeno ovim stavom izreke. Stavom trećim izreke obavezani su tuženi da tužiocu na ime troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine solidarno isplate pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže određeno ovim stavom izreke. Stavom četvrtim izreke obavezan je tuženi AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“da tužiocu na ime troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od septembra 2015. godine zaključno sa novembrom 2017. godine isplati pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate, bliže određeno ovim stavom izreke. Stavom petim izreke obavezani su tuženi da tužiocu naknade parnične troškove u iznosu od 215.884,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja primenom člana 407. stav 2. u vezi sa članom 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14 i 87/18) – u daljem tekstu: ZPP, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP, pa je našao da je revizija delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je do 01.09.2015. godine bio u radnom odnosu kod tuženog Železnice Srbije“ AD. Kolektivnim ugovorom tog tuženog iz marta 2015. godine predviđeno je da su naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržane u vrednosti radnog časa za obračun i isplatu zarade. U obračunskim listama tužiočeve zarade nisu posebno iskazivani iznosi ovih naknada, niti su u označenom kolektivnom ugovoru utvrđeni parametri na osnovu kojih je moguće ove naknade izdvojiti iz iznosa zarade po osnovu obavljenog rada i vremena provednog na radu. Po aneksu ugovora o radu od 01.09.2015. godine tužilac je od označenog dana nastavio da radi kod tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“, osnovanog Odlukom Vlade Republike Srbije od 02.07.2015. godine kao društvo sticalac dela imovine tuženog Železnice Srbije“ AD Beograd utvrđenog deobnim bilansom kao sastavnim delom plana statusne promene tog privrednog društva, izdvajanje uz osnivanje novih akcionarskih društava. Tuženi AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ upisan je u registar privrednih subjekata rešenjem Agencije za privredne registre od 10.08.2015. godine. Prema stanju u spisima predmeta, Planom statusne promene tuženog Železnice Srbije“ AD predviđeno je da će se opis preuzetih obaveza privrednih društava nastalih statusnom promenom urediti posebnim ugovorom. Svi učesnici statusne promene potpisali su protokol o usvajanju informacije o sprovedenom postupku statusne promene tuženog Železnice Srbije“ AD od 24.06.2016. godine kojim je prihvaćeno početno stanje u poslovnim knjigama učesnika na dan 10.08.2015. godine. Po označenom protokolu, tužene Železnice Srbije“ AD preuzele su obaveze rezervisane za sudske sporove, odnosno sporove koji su u toku. Visina naknade za ishranu kao i regres za korišćenje odmora utvrđena je iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka, a koji su utvrđeni prema parametrima iz ranijeg kolektivnog ugovora.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev tužioca ocenivši da saglasno članu 118. stav 1. Zakona o radu tužilac naknadu spornih troškova ostvaruje u skladu sa opštim aktom, ugovorom o radu, odnosno kao deo osnovne zarade jer je kolektivnim ugovorom društva prenosioca bilo predviđeno da su one uračunate u vrednost radnog časa, pri čemu okolnosti da visina spornih troškova nije nominalno izražena, ne znači da je poslodavac ovo pravo uskratio zaposlenima, jer je isto slobodnom voljom učesnika kolektivnog pregovaranja bilo i ugovoreno kao sastavni deo osnovne zarade zaposlenih, prema Aneksu Kolektivnog ugovora iz 2006. Godine i Kolektivnom ugovoru iz 2015. godine, koji su bili na snazi tokom celog spornog perioda.

Drugostepeni sud je usvojio je žalbu tužioca i preinačio pobijanu presudu, usvojio tužbeni zahtev tužioca i obavezao tužene da solidarno isplate tužiocu utvrđene iznose naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine, a za dalji period zaključno sa novembrom 2017. godine obavezao AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ na isplatu traženih naknada. Po stanovištu tog suda, saglasno članu 118. Zakona o radu tužiocu je priznato pravo na tražene naknade koje u opštem aktu - kolektivnom ugovoru iz marta 2015. godine nisu konkretizovane određivanjem parametara na osnovu kojih se njihova visina može izdvojiti iz vrednosti radnog časa, niti su iste posebno iskazivane u obračunskim listama tužiočeve zarade. Zbog toga je i obavezao tuženog na njihovu isplatu u visini utvrđenoj veštačenjem, korišćenjem kriterijuma iz poslednjeg kolektivnog ugovora po kojem su ove naknade obračunavane i isplaćivane zaposlenima.

Po stanovištu revizijskog suda, osnovano se revizijom tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je obavezao tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ da solidarno sa tuženim AD „Železnice Srbije“ tužiocu, za period od novembra 2014. godine do avgusta 2015. godine, naknadi troškove za ishranu u toku rada i regresa za godišnji odmor sa zakonskom zateznom kamatom.

Osnovani su navodi revidenta o pogrešnoj primeni materijalnog prava u pogledu odluke o postojanju solidarne obaveze tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ (društva sticaoca) u odnosu na novčano potraživanje nastalo pre njegovog osnivanja.

Tuženo društvo osnovano je Odlukom Vlade Republike Srbije od 02.07.2015. godine („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 60/15) u postupku sprovođenja statusne promene tuženog Železnice Srbije“ AD. Reč je o statusnoj promeni iz člana 489. stav 1. tačka 1. i stav 2. Zakona o privrednim društvima (izdvajanje uz osnivanje) u kojoj se jedno društvo (društvo prenosilac) deli tako što prenosi deo svoje imovine i obaveza na jedno ili više novoosnovanih društava (društvo sticaoci), a po sprovedenoj statusnoj promeni samo nastavlja da postoji. U slučaju takve stausne promene, za prenos obaveza na društvo sticaoca relevantan je isključivo ugovor o statusnoj promeni, odnosno plan podele. Na društvo sticaoca prelaze samo one obaveze društva prenosioca za koje je određeno navedenim aktima. Pored toga, odredbom člana 505. stav 1. tačka 2. Zakona o privrednim društvima propisano je da društvo sticalac solidarno odgovara sa društvom prenosiocem za obaveze koje su po navedenim statusnim dokumentima ostale na strani društva prenosioca, ali samo do iznosa razlike vrednosti imovine društva prenosioca koja mu je preneta i obaveza društva prenosioca koje je preuzeo, osim ako je sa određenim poveriocima drugačije ugovoreno.

U konkretnom slučaju, označena statusna promena društva prenosioca sprovedena je po postupku propisanom Zakonom o privrednim društvima. Rešenjem Vlade Republike Srbije od 02.07.2015. godine data je saglasnost tog privrednog društva od 11.05.2015. godine kojom je odobren nacrt plana podele koji je 31.03.2015. godine usvojio odbor direktora tog privrednog društva (objavljen na internet stranici Agencije za privredne registre, u skladu sa članom 495. stav 1. Zakona o privrednim društvima). Planom podele, kao sastavnim delom Odluke o statusnoj promeni od 11.05.2015. godine, označene su nominalne vrednosti imovine i obaveza koje se statusnom promenom prenose na društva sticaoce, i to su jednake vrednosti. Plan ne sadrži opis preuzetih obaveza ni načn na koji će se njihov prenos i realizacija izvršiti, već samo konstataciju da se na tuženo društvo sticaoca prenose obaveze koje se odnose na imovinu i obavljanje delatnosti železničkog prevoza putnika, bez jasnog određenja da li u te obaveze spadaju i novčana potraživanja zaposlenih koje je taj tuženi preuzeo od društva prenosioca. U planu je predviđeno da će o tome biti zaključen poseban ugovor, ali ne i forma u kojoj će se takav ugovor zaključiti.

Između društva prenosioca i društva sticalaca između ostalog i tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“, zaključen je 24.06.2016. godine protokol kojim su njegovi potpisnici prihvatili informaciju o sprovedenom postupku statusne promene društva prenosioca i otvaranju početnih stanja u poslovnim knjigama novoformiranih društava. Označenim protokolom su u bilans tuženog društva prenosioca, pored ostalog, preneta „rezervisanja“ za sudske sporove, odnosno sporove koji su u toku. Navedeni protokol, po oceni revizijskog suda, ima značaj ugovora predviđenog u odeljku V plana podele tuženog društva prenosioca, tako da je sporno novčano potraživanje nastalo pre njegove statusne promene ostalo obaveza tog tuženog, a solidarna obaveza tuženog društva sticaoca ne postoji u smislu člana 505. stav 1. tačka 2. Zakona o privrednim društvima jer nema razlike u vrednosti imovine koja mu je preneta i obaveza koje je preuzeo.

Okolnost da je tuženo društvo sticalac preuzelo tužioca i sa njim zaključilo aneks ugovora o radu ne znači da je na taj način preuzelo i sve obaveze tužiočevog ranijeg poslodavca - društva prenosioca po osnovu radnog odnosa nastalog pre statusne promene. Zaključenje aneksa ugovora o radu predstavlja realizaciju zakonske obaveze da se tužilac zadrži u radnom osnosu, u skladu sa članovima 147-151 Zakona o radu. Međutim, tim zakonskim odredbama nije izričito propisano da se na taj način preuzimaju i obaveze poslodavca prethodnika prema zaposlenom iz njihovog radnog odnosa.

Međutim, nisu osnovani navodi revidenta kojima se da ukazuje da je pobijana drugostepena odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev u odnosu na tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“, za period nakon statusne promene, od septembra 2015. godine do novembra 2017. godine.

Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom. Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 61/05) koje se primenjuju od 01.01.2006. godine, pored ostalog, predviđeno je i pravo zaposlenog na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačke 5. i 6). Poslodavcima je, nakon početka primene noveliranog Zakona o radu, ostavljena mogućnost da svojim aktom utvrde visinu tih naknada. Pritom, njihova visina mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ti troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu bez obzira na njihovu stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Kolektivnim ugovorom društva prenosioca Železnice Srbije“ AD od 24.03.2015. godine koji je nastavilo da primenjuje i društvo sticaoc, ovde tuženi, predviđeno je da je u vrednost jednog radnog časa za obračun i isplatu zarade uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora, svedena na jedan radni čas. Iz ovakvog utvrđenja vrednosti radnog časa ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu za troškove ishrane i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, jer isti nisu iskazani u nominalnim iznosima. Tuženi nisu dostavili odluku o visini ovih naknada, niti je obavljenim veštačenjem mogla biti utvrđena njihova visina - vrednost sa kojim su uključene u vrednost jednog radnog časa. To, međutim, ne isključuje pravo tužioca na isplatu ovih naknada. Ne može se prihvatiti stav da su zaposlenima, pa i tužiocu, ovi troškovi isplaćeni kroz visinu cene rada, s`obzirom da se tuženi nije izjasnio o njihovoj visini niti su sporne naknade nominalno iskazane u platnoj listi tužioca, kako je to predviđeno Zakonom o radu.

Shodno izloženom, moglo bi se zaključiti da je tuženi u pogledu isplate navedenih naknada zakonske odredbe primenjivao na štetu tužioca. Pošto kolektivni ugovor koji se primenjivao u spornom periodu ne sadrži konkretnu regulativu koja utvrđuje visinu traženih naknada, tužilac može potraživati njihovu isplatu u neto iznosima prema parametrima iz ranijeg kolektivnog ugovora. U ovom slučaju tužilac je to i učinio tako što je tužbeni zahtev postavio u visini iznosa naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, utvrđenih nalazom i mišljenjem veštaka, primenom tih parametara i takav tužbeni zahtev je osnovan.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke, a na osnovu člana 414. stav 1. istog zakona kao u trećem stavu izreke.

Odluka o zahtevu tužene za naknadu troškova postupka po reviziji, sadržana u četvrtom stavu izreke, doneta je primenom člana 165. stav 1. i 2. ZPP u vezi sa članom 153. stav 2. istog zakona, imajući u vidu ishod postupka po ovom vanrednom pravnom leku.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić