Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na član 404. Zakona o parničnom postupku (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji tužene kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18, 18/20, 10/23), jer su osnovani revizijski navodi o različitom postupanju sudova u istoj pravnoj stvari, što ukazuje na potrebu ujednačenog tumačenja i primene prava po pitanju prava na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora zaposlenih u javnim službama, kojima se plate isplaćuju u visini minimalne zarade i usaglašavanja sa pravnim shvatanjem Vrhovnog kasacionog suda, usvojenim na sednici Građanskog odeljenja održanoj 05.07.2022. godine, koje prema članu 45. stav 3. Zakona o uređenju sudova obavezuje sva veća u sastavu odeljenja, zbog čega je odlučeno kao u prvom stavu izreke, na osnovu člana 404. stav 2. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija tužene osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tužene obavljao poslove ..., za koje je bio utvrđen koeficijent od 6,30 za obračun i isplatu njene plate. Osnovna plata tužioca u spornom periodu, obračunata kao proizvod osnovice koju objavljuje Vlada Republike Srbije i koeficijenta njegovog radnog mesta, bila je niža od minimalne zarade. Zbog toga je tužena vršila njenu korekciju do visine minimalne zarade. Veštačenjem je utvrđena visina naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u nekoliko varijanti: prema parametrima sadržanim u Posebnom kolektivnom ugovoru za srednje škole od 1999. godine; parametrima iz Opšteg kolektivnog ugovora od 2008. godine i trenutno važećim, najpovoljnijim za tuženu, parametrima iz posebnih kolektivnih ugovora u Republici Srbiji (naknada troškova za ishranu u toku rada u bruto iznosu od 250,00 dinara na dnevnom nivou, odnosno 175,25 dinara neto, a naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou).

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženu na isplatu traženih naknada, i to za ishranu u toku rada prema parametrima iz Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije, a za regres za korišćenje godišnjeg odmora prema parametrima iz Posebnog kolektivnog ugovora za delatnost putne privrede, jer su tako obračunati iznosi najpovoljniji za tuženu. Po stanovištu sudova, Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama nije regulisana minimalna zarada zbog čega se primenjuju, na osnovu člana 2. stav 2. Zakona o radu, odredbe tog zakona koji minimalnu zaradu definiše kao zakonski minimum kojim se zaposlenom obezbeđuje zaštita i zadovoljavanje njegovih egzistencijalnih i socijalnih potreba. S`obzirom da u minimalnoj zaradi nisu sadržani troškovi ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilac ima pravo da mu se isti isplate u dosuđenim iznosima.

Vrhovni sud nalazi da se osnovano izjavljenom revizijom ukazuje da je prilikom odlučivanja o tužbenom zahtevu materijalno pravo pogrešno primenjeno.

Pravo zaposlenog na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, za ishranu u toku rada ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i regres za korišćenje godišnjeg odmora, propisano je odredbama člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18). Odredbe Zakona o radu primenjuju se, na osnovu člana 2. stav 2. tog zakona, i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno.

Na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi obrazovanja i vaspitanja primenjuju se, saglasno članu 187. stav 3. u vezi s članom 1. stav 1. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS,“ br. 88/17 ... 129/21), propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 113/17) uređuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3) i propisuje da Vlada utvrđuje i osnovicu za obračun i isplatu plata, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije (član 3. stav 1) i koeficijente za obračun i isplatu plata (član 8. stav 1). Koeficijenti za obračun isplata plata zaposlenih u osnovnom obrazovanju utvrđeni su članom 2. stav 1. tačka 1. Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 119/23).

Pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora zaposlenih u osnovnim i srednjim školama nije predviđeno Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama. Prema odredbama tog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu i sadrži dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (član 4). To pravo nije predviđeno ni Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS,“ br. 21/15, 27/22). Navedenim opštim aktom određeni su elementi za utvrđivanje plate tako što se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom, s tim što ukoliko je osnovna plata zaposlenog koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na navedeni način isplaćuje se u visini minimalne zarade (član 20). Njime su uređene i naknade troškova na koje zaposleni imaju pravo, ali ne i naknada troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 26).

Tužilac je zaposlen u školi, pa se na utvrđivanje i obračun njegove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuje poseban propis - Zakon o platama u državnim organima i javnim službama, pa nema mesta supsidijernoj primeni odredaba Zakona o radu, koji bi se primenjivao samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih ne bi bili uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, proizilazi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredbe člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu. S`obzirom da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa u utuženom periodu tužiocu isplaćivana kroz koeficijent za obračun njegove plate, ne pripada mu pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju potražuje tužbom, bez obzira na činjenicu što mu je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.

Sledstveno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Odluka o troškovima postupka, sadržana u trećem stavu izreke, doneta je primenom člana 165. stav 2. u vezi s čl. 153. stav 1. i 154. ZPP. Tuženoj su, u okviru stavljenog zahteva, priznati troškovi celog postupka i to za sastav odgovora na tužbu i jednog podneska po 6.000,00 dinara i žalbe i revizije po 18.000,00 dinara.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić