U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Tatjana Tanasković, advokat iz ..., protiv tuženih BB iz ..., čiji je punomoćnik Velimir Matković, advokat iz ..., VV, GG i DD, sve iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5730/21 od 15.12.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 28.02.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5730/21 od 15.12.2021. godine – odluke sadržane u stavu drugom izreke.

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 5730/21 od 15.12.2021. godine u delu stava prvog izreke kojim je odlučeno o troškovima parničnog postupka i u tom delu predmet vraća drugostepenom sudu na ponovni postupak.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 5730/21 od 15.12.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tuženog i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 7459/17 od 06.06.2018. godine ispravljena rešenjem istog suda P 7459/17 od 01.11.2018. godine u drugom i trećem stavu izreke i rešenje istog suda P 7459/17 od 01.11.2018. godine; stavom drugim izreke, preinačena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 7459/17 od 06.06.2018. godine ispravljena rešenjem istog suda P 7459/17 od 01.11.2018. godine u prvom stavu izreke, pa je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da sud utvrdi da je na osnovu sticanja zajedničke imovine u toku trajanja vanbračne i bračne zajednice života sa pokojnim ĐĐ, bivšim iz ..., tužilja vlasnica 14/63 idealnih delova jednosobnog stana broj 2, površine 63 m2, koji se nalazi u ulici ... broj .. u Beogradu, sagrađen na kp br. .. i upisan u LN .. KO ..., zbog čega bi se taj suvlasnički udeo izdvojio iz ostavinske mase pokojnog ĐĐ, a što bi tuženi bili dužni priznati i trpeti da se na osnovu te presude, bez dalje saglasnosti tuženih, u nadležnom katastru nepokretnosti tužilja može upisati kao titular utvrđenog suvlasničkog udela na opisnoj nepokretnosti.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, ... 18/20) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja i sada pokojni ĐĐ posle vanbračne zajednice duge 33 godine (od 1970. do 2003. godine), tokom koje su rođene tri ćerke, VV 1971. godine, GG 1974. godine i DD 1976. godine, zaključili su brak 27.01.2003. godine, koji je trajao do smrti supruga ĐĐ ...2006. godine. Tokom vanbračne i bračne zajednice tužilja i ĐĐ su sa svojim ćerkama živeli u stanu broj 2 u Beogradu, ulica ... broj .., na kome je posle smrti svog oca EE, ĐĐ određen za nosioca stanarskog prava, da bi ga ugovorom br. 463-10/00 od 05.04.2000. godine, overenim kod Trećeg opštinskog suda u Beogradu I Ov-1974/00 od 10.04.2000. godine i aneksom istog od 16.12.2002. godine overenim pod br. I Ov-115/03 od 14.01.2003. godine otkupio, isplatom cene od 197.058,95 dinara dana 14.01.2003. godine. Korišćenje predmetnog stana od strane ĐĐ, tužilje i njihove tri ćerke potvrđeno je zapisnikom Odeljenja za urbanizam, komunalno-stambene i građevinske poslove Opštine Stari Grad od 07.03.1974. godine sačinjene povodom molbe od 23.02.1973. godine za zaključenje ugovora o korišćenju stana sa ĐĐ, posle smrti njegovog oca EE. Međutim, nesporno je utvrđeno da tužilja nije bila upisana kao član porodičnog domaćinstva svog vanbračnog, a potom i bračnog supruga ĐĐ, već je bila prijavljena i upisana kao član porodičnog domaćinstva svoje majke ŽŽ na njenom stanu, radi ostvarenja prava korišćenja na istom posle smrti svoje majke i mogućnosti otkupa, sve radi obezbeđenja stambene potrebe najstarije ćerke VV. Predmetni stan imao je površinu od 49 m2, pa je postupajući po molbi ĐĐ, Odeljenje za komunalno-stambene i građevinske poslove Opštine ... rešenjem 351-204/04-II od 10.08.2004. godine, pravnosnažno dana 27.10.2004. godine, radi formiranja ateljea odobrilo ĐĐ adaptaciju zajedničke prostorije površine 21,78 m2 u suterenu zgrade broj 9 u ulici ... . Po adaptaciji rešenjem Drugog opštinskog suda u Beogradu Dn 4309/05 od 16.03.2005. godine, ĐĐ odobren je upis prava svojine na opisanoj nepokretnosti u ZKUL .. KO ... . U cilju proširenja predmetnog stana broj 2 pripojeni su terasa površine 7,20 metara i francuski balkon površine 7,62 metara. Adaptacija zajedničke prostorije u stambeni prostor (atelje) izvršena je za života ĐĐ, ali u njegovom odsustvu i isključivim sredstvima tužilje, dok je proširenje i renoviranje stana izvršeno nakon smrti sada pok. ĐĐ sredstvima tužilje. Tokom trajanja zajednice života tužilja je dve godine radila u galeriji, a posle toga nije bila zaposlena, već se bavila poslovima u okviru porodičnog domaćinstva, brinula o deci, vodila poslove i obavljala administrativne poslove za firmu svog supruga. Tužiljina majka sada pokojna ŽŽ je finansijski pomagala svojoj ćerki, tužilji, pa joj je pored ostalog i dala naknadu primljenu na ime eksproprisanih nepokretnosti u Beogradu, od koje je tužilja finansirala proširenje i adaptaciju stana i ateljea. Ekonomsko-finansijskim veštačenjem utvrđeno je da je doprinos tužilje stečenoj imovini 47,71%, a ĐĐ 52,97%, dok je građevinskim veštačenjem utvrđeno da su radovi i materijal na prenameni vešernice u atelje koštali 4.878,99 evra, na pripajanju i terase i francuskog balkona 4.756,93 evra i za renoviranje stana 7.474,03 evra, a prema cenama na dan veštačenja 21.07.2015. godine njihova ukupna vrednost iznosila je 17.109,95 evra. Sada pok. ĐĐ imao je i sina iz prvog braka, ovde tuženog BB, koji od razvoda braka svojih roditelja nije govorio sa ocem, živeo je sa majkom, tokom očeve bolesti nije ga obilazio u bolnici niti je prisustvovao njegovoj sahrani.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je pravilnom primenom materijalnog prava preinačio prvostepenu presudu u stavu prvom izreke i u tom delu odbio tužbeni zahtev tužilje odlučujući kao u stavu drugom izreke pobijane presude, u odnosu na predmetni stan.

Pravo svojine na spornom stanu, sada pokojni ĐĐ stekao je ugovorom o otkupu stana I Ov br. 1974/00 od 10.04.2000. godine i aneksom tog ugovora I Ov 115/03 od 14.01.2003. godine, koje je zaključio sa nosiocem prava raspolaganja istog pod uslovima propisanim Zakonom o stanovanju. Pravo na otkup stana iz člana 16. Zakona o stanovanju („Službeni glasnik RS“ br. 50/92 ... 99/11 važećeg u vreme zaključenja ugovora o otkupu i u vreme podnošenja tužbe) je lično pravo nosioca stanarskog prava, odnosno zakupca stana, koji on može preneti samo na svog bračnog druga i decu (bračnu, vanbračnu, usvojenu i pastorčad), pod uslovima iz stava 2. te odredbe. Pravo na otkup stana ne pripada vanbračnom partneru nosioca stanarskog prava, ni uz njegovu saglasnost, jer se ni po ranije važećim stambenim propisima, a ni po odredbama Zakona o stanovanju, vanbračni partner ne može smatrati članom porodičnog domaćinstva nosioca stanarskog prava, odnosno zakupca stana na neodređeno vreme, osim pod uslovom da je između njih moglo biti ostvareno pravo na zakonsko izdržavanje. Izuzetno, stan dodeljen jednom vanbračnom partneru u toku vanbračne zajednice ulazi u režim zajedničke imovine iz člana 191. Porodičnog zakona u slučaju kada je u molbi za dodelu stana drugi vanbračni partner prijavljen kao član porodičnog domaćinstva podnosioca molbe, koji je po tom osnovu stekao bodove koji su uticali na dodelu stana, što u konkretnom nije slučaj. Zbog navedenog tužilja neosnovano zahteva utvrđenje prava susvojine po osnovu sticanja u vanbračnoj zajednici na stanu otkupljenom pod beneficiranim i netržišnim uslovima.

Tužilja shodno članu 231. stav 2. ZPP nije dokazala ni ispunjenost uslova za primenu člana 170. stav 2. Porodičnog zakona, (kojim je propisano da ako je tokom trajanja zajedničkog života u braku došlo do znatnog uvećanja vrednosti posebne imovine jednog supružnika, drugi supružnik ima pravo na udeo u toj imovini srazmerno svom doprinosu) u vezi sa članom 191. stav 2. Porodičnog zakona (na imovinske odnose vanbračnih partnera shodno se primenjuju odredbe ovog zakona o imovinskim odnosima supružnika). Naime, pravnosnažnim stavom 2. izreke prvostepene presude I Osnovnog suda u Beogradu P 7459/17 od 06.06.2018. godine usvojen je tužbeni zahtev i utvrđeno da je tužilja sticanjem u toku trajanja vanbračne i bračne zajednice života sa sada pok. ĐĐ postala vlasnik na 10/22 idealnih delova nepokretnosti – ateljea, površine 21,78 m2, koji se nalazi u suterenu zgrade broj .. u ulici ... u Beogradu. Međutim, građevinskim veštačenjem je utvrđeno da su radovi i materijal na pripajanju terase i balkona stanu iznosili 4.756,93 evra, a za renoviranje stana utrošeno je 7.474,03 evra. Navedeni radovi izvršeni su nakon smrti ĐĐ, radi poboljšanja uslova života, te tužilja nije dokazala da je tokom trajanja zajednice života sa sada pok. ĐĐ došlo do uvećanja vrednosti predmetnog stana, stavljanjem u srazmeru vrednosti uloženih sredstava sa vrednošću stana, zbog čega je tužilja postavila i eventualni tužbeni zahtev sa obligacionim potraživanjem.

Imajući u vidu da se u ovom slučaju nije stekao izuzetak da se sporni stan smatra zajedničkom imovinom tužilje i sada pokojnog ĐĐ, to nisu osnovani revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava – odredbe člana 191. Porodičnog zakona.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Međutim, osnovano se revizijom tužilje ističe da ova parnica nije okončana, jer nije odlučeno o eventualno postavljenom tužbenom zahtevu, iz čega proizilazi da drugostepeni sud nije mogao da odluči o troškovima parničnog postpuka, kako je to učinio u delu stava prvog izreke pobijane presude.

Naime, pisanim podnescima od 19.02.2016. godine i 22.09.2017. godine tužilja je pored primarnog postavila i eventualni tužbeni zahtev, da ukoliko sud utvrdi da nije osnovan njen primarni tužbeni zahtev, obaveže tužene da tužilji na ime ukupne vrednosti svih izvedenih radova isplate iznos od 17.109,95 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan plaćanja sa kamatom koju propisuje Evropska centralna banka počev od podnošenja tužbe do konačne isplate. Dakle, tužilja je shodno članu 197. stav 2. ZPP pored primarnog postavila i eventualni tužbeni zahtev i predložila usvajanje samo jednog tužbenog zahteva, pri čemu je odredila redosled kojeg sud mora da se drži prilikom meritornog odlučivanja. Prvostepeni sud je usvojio primarni tužbeni zahtev i zato nije odlučivao o eventualnom tužbenom zahtevu. Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu u stavu prvom izreke i u tom delu je odbio tužbeni zahtev tužilje i odlučio o troškovima parničnog postupka iako nije odlučeno o eventualnom tužbenom zahtevu, na šta su osnovano usmereni revizijski navodi tužilje.

Prema članu 153. ZPP o troškovima parničnog postupka odlučuje se prema uspehu stranaka u sporu, pa odluka o troškovima zavisi od konačnog ishoda parnice. Kako o eventualnom tužbenom zahtevu nije odlučeno, to ni ova parnica još uvek nije okončana, pa je odlučivanjem o troškovima postupka drugostepeni sud učinio bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 153. stav 1. ZPP.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 415. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke – ukinuta je odluka drugostepenog suda o troškovima postupka i u tom delu predmet vraćen tom sudu na ponovni postupak.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će, imajući u vidu da o eventualnom tužbenom zahtevu tužilje nije odlučeno i da parnica nije okončana, ponovo odlučiti o troškovima parničnog postupka i spise predmeta vratiti prvostepenom sudu kako bi on odlučio o eventualnom tužbenom zahtevu tužilje i troškovima celokupnog postupka.

Sa iznetih razloga, odlučeno je kao u izreci presude.

Predsednik veća-sudija,

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić