Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3579/20 od 24.12.2021. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je prvostepena presuda u delu stava prvog i trećeg izreke kojim je obavezan tuženi da tužiocu AA za period od 01.07.2016. godine do 30.06.2019. godine i tužiocu BB za period od 01.07.2016. godine do 31.10.2018. godine, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati pojedinačne opredeljene iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate, bliže određene ovim stavom izreke, kao i u stavu drugom i četvrtom izreke i žalba tuženog je u tom delu odbijena kao neosnovana. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u preostalom delu stava prvog i trećeg izreke i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca u delu kojim su tražili da im tuženi na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i to tužiocu AA za period od 01.07.2016. godine do 30.06.2019. godine i tužiocu BB za period od 01.07.2016. godine do 31.10.2019. godine isplati pojedinačne opredeljene iznose preko dosuđenih iznosa, a do traženih sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate, bliže određene ovim stavom izreke. Stavom trećim izreke, potvrđeno je rešenje o parničnim troškovima sadržano u stavu petom izreke prvostepene presude u delu kojim je obavezan tuženi da isplati troškove parničnog postupka tužiocu AA iznos od 82.607,28 dinara, a tužiocu BB iznos od 80.178,60 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate i žalba tuženog u tom delu je odbijena kao neosnovana. Stavom četvrtim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu petom izreke prvostepene presude, u preostalom delu i odbijeni su kao neosnovani zahtevi tužilaca u delu da se obaveže tuženi da im isplati preko dosuđenih iznosa, tražene iznose sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom petim izreke, obavezani su tužioci da tuženom naknade troškove postupka po žalbi u iznosu od 27.916,42 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu reviziju je blagovremeno izjavio tuženi u odnosu na stav prvi i treći izreke, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odlučuje primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20), revizija se izuzetno može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i kada je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). Prema stavu 2. istog člana, ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije, Vrhovni sud ceni u veću od pet sudija.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tuženog dozvoljena, imajući u vidu revizijske navode da je pogrešnom primenom materijalnog prava odlučeno o tužbenom zahtevu, suprotno važećoj sudskoj praksi u istoj ili bitno sličnoj činjenično- pravnoj situaciji i odlučio kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o osnovanosti revizije u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac AA je zaposlen kod tuženog na radnom mestu ..., a tužilac BB u periodu potraživanja je bio zaposlen kod tuženog i radni odnos mu je prestao 31.10.2018. godine. Aneksima ugovora o radu koje su zaključili sa tuženim i to tužilac AA 31.10.2014. godine, a tužilac BB 02.10.2013. godine, ugovoreno je da zaposleni ima pravo na mesečnu naknadu za ishranu u bruto iznosu od 3.000,00 dinara i naknadu na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora u visini bruto iznosa od 2.000,00 dinara na mesečnom nivou. Kolektivnim ugovorom tuženog od 22.07.2015. godine, predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada za dane provedene na radu u visini od 15% prosečne mesečne zarade u Republici, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike, kao i naknadu za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini 75% prosečne mesečne zarade u Republici, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike. Troškovi na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu tužiocima su isplaćeni kroz zaradu u skladu sa aneksima ugovora o radu, a ne u skladu sa odredbama Kolektivnog ugovora koji je u tom periodu bio na snazi kod tuženog. Visina razlike naknade za ishranu u toku rada i naknade za regres, utvrđena je prema nalazu i mišljenju veštaka ekonomsko-finansijske struke.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbene zahteve smatrajući da isplata troškova tužiocima na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu nije izvršena na pravilan i zakonit način. Po shvatanju prvostepenog suda, naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nisu zarade, već predstavljaju troškove čija je visina utvrđena opštim aktom poslodavca i ne mogu se menjati. Shodno tome, a imajući u vidu da tuženi nije čisto budžetski korisnik, već privredno društvo koje svoje usluge naplaćuje od građana, za obračun navedenih potraživanja tuženi nije mogao primeniti Zakon o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, kojim zakonom nije ni bilo predviđeno umanjenje regresa i dodatka za ishranu kroz neprimenjivanje Kolektivnog ugovora od 22.07.2015. godine koji je bio važeći kod poslodavca u utuženom periodu.

I prema stavu drugostepenog suda tužioci imaju pravo na navedene naknade, ali u iznosima prema kriterijumima iz Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji RS, a ne po Kolektivnom ugovoru tuženog od 22.07.2015. godine, jer isti nije objavljen i nije stupio na snagu zbog čega je potvrdio prvostepenu presudu u naznačenom delu, a preinačio i odbio tužbeni zahtev preko dosuđenih iznosa obračunatih prema kolektivnom ugovoru tuženog.

Po oceni Vrhovnog suda osnovano se revizijom ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, zbog čega činjenično stanje na kome su zasnovane nižestepene presude nije potpuno i pravilno utvrđeno.

U Republici Srbiji, Zakon o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, kojim se uređuju pitanja koja se odnose na umanjenje primanja zaposlenih iz javnog sektora, primenjivao se počev od obračuna i isplate plata, zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava počev od novembra 2014. godine pa do 01.01.2020. godine, kada je prestao da važi stupanjem na snagu Zakona o prestanku važenja Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Sl. glasnik broj 86/2019).

Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, br.116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. Članom 2. zakona je određeno da su korisnici javnih sredstava i javna preduzeća osnovana od strane Republike Srbije, odnosno lokalne vlasti u smislu zakona kojim se uređuje budžetski sistem, kao i pravna lica osnovana od strane tih javnih preduzeća. Članom 3. stav 1. zakona propisano je da se platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. Članom 4. propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja) kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona. Prema članu 5. zakona osnovica za obračun i isplatu plata kod korisnika javnih sredstava, utvrđena je zakonom, drugim propisom ili drugim opštim i pojedinačnim aktom, koji je u primeni na dan donošenja ovog zakona, umanjuje se za 10% uz određene izuzetke propisane ovim zakonom.

Iz citiranih odredaba proizlazi da se ovim zakonom uređuju pitanja koja se odnose na umanjenje primanja zaposlenih u javnom sektoru u cilju fiskalne konsolidacije budžeta. Članom 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, određeno je da su korisnici javnih sredstava između ostalog i javna preduzeća osnovana od strane Republike Srbije, odnosno lokalne vlasti u smislu zakona kojim se uređuje budžetski sistem, kao i pravna lica osnovana od strane tih javnih preduzeća. Iz navedene odredbe, a suprotno zaključku nižestepenih sudova, proizlazi da je tuženi, kao javno preduzeće čiji je osnivač Opština Lajkovac, imao obavezu da u periodu počev od novembra 2014. godine pa do kraja spornog perioda za koji se traži naknada, bio obavezan da zarade zaposlenima isplaćuje u skladu sa odredbama Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, koji je prestao da važi 01.01.2020. godine.

Članom 104. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...75/14) propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu, koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu. Odredba člana 105. Zakona o radu propisuje da se zarada sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, zarade po osnovu doprinosa zaposlenog poslovnom uspehu poslodavca (nagrade, bonusi i sl.) i drugih primanja po osnovu radnog odnosa, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu (stav 1.). Pod zaradom u smislu stava 1. ovog člana smatra se zarada koja sadrži porez i doprinose koji se plaćaju iz zarade (stav 2.). Pod zaradom u smislu stava 1. ovog člana smatraju se sva primanja iz radnog odnosa, osim primanja iz člana 14, člana 42. stav 3. tač. 4. i 5, člana 118. tač. 1-4, člana 119, člana 120. tačka 1. i člana 158. ovog zakona (stav 3).

Iz citiranih odredaba Zakona o radu nesumnjivo proizlazi da se pod zaradom smatraju i primanja iz radnog odnosa kao što je naknada za ishranu u toku rada i naknada regresa za korišćenje godišnjeg odmora, dok se u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pod pojmom zarade podrazumeva zarada utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Stoga se ne može se prihvatiti kao pravilan zaključak nižestepenih sudova prema kojem naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora ne predstavljaju zaradu, već druge troškove čija se visina utvrđuje opštim aktom poslodavca, zbog čega se i na obračun ovih potraživanja ne mogu primeniti odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

Imajući u vidu da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, pa time nije bilo uslova za preinačenje pobijane odluke, Vrhovni sud je, primenom člana 416. stav 2. ZPP, ukinuo nižestepene odluke i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje, odnosno odlučio kao u stavu drugom izreke.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će utvrditi činjenično stanje imajući u vidu primedbe iz ovog rešenja, a potom, pravilnom primenom materijalnog prava doneti novu i zakonitu odluku.

Predsednik veća – sudija

Marina Milanović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić