U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića, Mirjane Andrijašević, Vesne Mastilović i Gordane Komnenić, članova veća, u pravnoj stvari tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Željko Rajčević, advokat iz ..., protiv tužene Srednje škole „Sveti Sava“ iz Sombora, koju zastupa Pravobranilaštvo Grada Sombora, radi isplate, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1509/22 od 28.07.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 05.10.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužene, izjavljena protiv stava drugog izreke presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1509/22 od 28.07.2022. godine, kojim je delimično preinačena u odbijajućem delu presuda Osnovnog suda u Somboru P1 797/19 od 18.01.2022. godine.

NE PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1509/22 od 28.07.2022. godine, kao izuzetno dozvoljenoj, u preostalom delu.

ODBACUJE SE, kao nedozvoljena, revizija tužene izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1509/22 od 28.07.2022. godine, u preostalom delu.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Somboru P1 797/19 od 18.01.2022. godine, odbijen je primarni tužbeni zahtev da se obaveže tužena da tužilji isplati na ime zakonske zatezne kamate zbog kašnjenja u isplati naknade troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski prevoz, ukupan iznos od 1.082,55 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 30.10.2020. godine do isplate, da se obaveže tužena da tužilji isplati na ime razlike naknade troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski i prigradski prevoz, ukupan iznos od 164.580,00 dinara, uvećan za zakonsku zateznu kamatu, počev od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate (stav prvi izreke presude). Prvi eventualni tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se obaveže tužena da joj na ime zakonske zatezne kamate zbog kašnjenja u isplati naknade troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski i prigradski prevoz isplati ukupan iznos od 1.082,55 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 30.10.2020. godine do isplate i da se obaveže tužena da tužilji na ime naknade troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski i prigradski prevoz, isplati ukupan iznos od 163.840,00 dinara, uvećan za zakonsku zateznu kamatu od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa pa do isplate (stav drugi izreke presude). Delimično je usvojen drugi eventualni tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužilji isplati na ime zakonske zatezne kamate zbog kašnjenja u ispati naknade troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski i prigradski prevoz, iznos od 1.082,55 dinara (stav treći izreke presude). Obavezana je tužena da tužilji isplati na ime naknade troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski i prigradski prevoz, ukupan iznos od 130.720,00 dinara, uvećan za zakonsku zateznu kamatu propisanu Zakonom o zateznoj kamati počev od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate (stav četvrti izreke presude). Odbijen je drugi eventualni tužbeni zahtev u delu potraživanja zakonske zatezne kamate počev od 30.10.2020. godine pa do isplate na iznos zakonske zatezne kamate od 1.082,55 dinara zbog kašnjenja u isplati naknade troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski prevoz (stav peti izreke presude). Obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 189.914,87 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate (stav šesti izreke presude).

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1509/22 od 28.07.2022. godine, žalba tužene je odbijena i potvrđena presuda Osnovnog suda u Somboru P1 797/19 od 18.01.2022. godine u usvajajućem delu (stav prvi izreke). Žalba tužilje je usvojena i preinačena je prvostepena presuda, tako što je obavezana tužena da tužilji na ime razlike troškova za dolazak i odlazak sa rada – gradski i prigradski prevoz, isplati još iznos od ukupno 33.120,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate (stav drugi izreke presude). Obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 24.450,00 dinara (stav treći izreke presude).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona parničnom postupku.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Vrhovni sud je, ocenjujući dozvoljenost revizije u njenom preinačujućem delu u smislu člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11...18/20 - u daljem tekstu ZPP), zaključio da je revizija tužene u tom delu dozvoljena, a primenom člana 408. ZPP našao da nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja je u radnom odnosu sa tuženom i živi i radi u Somboru. Udaljenost njene adrese stanovanja do mesta rada – sedište tužene je preko 2 kilometra, te tužilja na rad dolazi svojim automobilom, jer ne postoji autobuski prevoz u terminima u skladu sa njenim radnim vremenom.

Gradsko veće Grada Sombora je u decembru 2015. godine donelo zaključak o visini cene radničke mesečne karte u javnom prevozu prema cenovniku AD „Severtrans“ Sombor i u skladu sa ugovorom kojim je AD „Severtrans“ Sombor ovlašćeni prevoznik na teritoriji Grada Sombora. Takođe, gradonačelnik Grada Sombora je zaključio ugovor o poveravanju javnog linijskog prevoza putnika na teritoriji Grada Sombora. Odeljenje za obrazovanje je donelo uputstvo za obračun putnih troškova za zaposlene u predškolskoj ustanovi, osnovnim i srednjim školama, i to da se troškovi prevoza radnika imaju računati u visini cene radničke mesečne pretplatne karte u javnom saobraćaju prema stvarnom mestu boravka radnika i broju dana prisutnosti na radu. Relacije prevoza za dolazak i odlazak sa rada zaposlenih kod tuženog pokriva prevoznik AD „Severtrans“ Sombor koji u svom cenovniku pored utvrđene pojedinačne karte za jedan pravac ima iskazano nekoliko vrsta mesečnih pretplatnih karata za radnike. Mesečna karta, bez obzira kojoj vrsti pripada, omogućuje prevoz zaposlenom za svaki dan u mesecu, bez obzira da li su radni ili ne. Prva katergorija mesečne karte iskazana u cenovniku naslovljena je kao „markica bez popusta“, utvrđena je kao proizvod cene povratne pojedinačne prevozne karte za određenu relaciju i prosečnog broja radnih dana od 22 na nivou jednog meseca. Pored toga, ovakva vrsta mesečne karte već umanjena, jer je svedena na 22 dana u obračunu, a odnosi se na ceo mesec i ona predstavlja u osnovi obračunsku kategoriju na koju se primenjuju dodatna umanjenja od 20% ili 40% u zavisnosti kako se pravo na mesečnu kartu ostvaruje. Druga kategorija mesečne karte je mesečna karta koja je u cenovniku imenovana kao markica za radnike sa 20% popusta. Stoji napomena da se radi o radničkoj karti za uplatu preko računa. U konkretnom slučaju za ostvarivanje ovakvog popusta neophodno je da poslodavac i prevoznik zaključe ugovor, što omogućuje poslodavcu da ne mora da avansira iznos mesečne karte, već da može da dug plaća po ispostavljenom računu. Tužena nije prezentovala da je imala zaključen ovakav ugovor sa prevoziocem. Treća kategorija mesečne karte je mesena karta koja je u cenovniku iskazana kao markica za sve građane sa 40% popusta uz koji stoji napomena radnička za avansnu uplatu. Popust od 40% moguće je ostvariti samo u slučaju da se mesečna karta kupi na početku meseca uz obaveznu avansnu uplatu, bilo na blagajni ili uplatom na računu prevoznika. Tužena nije kupovala zaposlenima mesečne karte unapred. Cene karata prevoznika AD „Severtrans“ Sombor nisu se menjale tokom spornog perioda. Tužena nije obezbedila sopstveni prevoz za dolazak i odlazak sa rada zaposlenima. Grad Sombor nije zaključio ugovor sa prevoznikom AD „Severtrans“ Sombor za prevoz zaposlenih u školama. Tužena je u spornom periodu obračun i isplatu naknade troškova za odlazak i povratak sa rada vršila na način da je mesečni iznos pretplatne karte markica za radnike sa 20% popusta delila sa brojem radnih dana u mesecu i tako dobijeni iznos množila sa brojem evidentiranih dana dolazaka zaposlenog na rad. U periodu od 01.10.2016. godine do 31.10.2019. godine poslodavac je obračunao i isplatio ukupan iznos troškova dolaska na rad i odlaska sa rada u visini od 303.840,00 dinara. Obračunata zakonska zatezna kamata na utvrđena kašnjenja u isplati ovih troškova je 1.082,55 dinara. U periodu od 01.10.2016. do 31.10.2019. godine tužilja je imala 633 dolaska na rad i odlazaka sa rada. Veštak je uradio tri varijante za troškove prevoza na relacijama Bukovac – lokal, Bukovac – Sombor i Sombor – lokal za sporni period. Prema prvoj varijanti obračun je vršen na bazi stvarnih troškova prevoza gde je kao osnov uzet proizvod broja dolazaka i pojedinačne prevozne karte na svakoj od navedenih relacija, te je zbir dobijenog stvarnog troška prevoza u iznosu od 468.420,00 dinara koji obuhvata iznos od 88.620,00 dinara na relaciji Bukovac – lokal i iznos od 291.180,00 dinara na relaciji Bukovac – Sombor i 88.620,00 dinara na relaciji Sombor – lokal, stavljen u odnosu isplaćenih troškova u iznosu od 303.840,00 dinara i dobijena eventualna neisplaćena razlika od 633 dolaska na rad i odlaska sa rada u iznosu od 164.580,00 dinara. Prema drugoj varijanti obračun je izvršen na bazi mesečne markice bez popusta koja predstavlja proizvod 22 dana i cene povratne pojedinačne karte na datoj relaciji, a na način da je u odnos stavljen zbir pojedinačnih prevoznih karata na dane dolaska na rad, a najviše do visine mesečne markice bez popusta za date relacije, te je ovako ukupan trošak u iznosu od 467.680,00 dinara koji obuhvata i iznos od 88.480,00 dinara na relaciji Bukovac – lokal i 290.720,00 dinara na relaciji Bukovac – Sombor i 88.480,00 dinara na relaciji Sombor – lokal stavljen u odnosu sa isplaćenim troškovima u iznosu od 303.840,00 dinara i dobijena eventualna neisplaćena razlika u iznosu od 163.840,00 dinara. Treća varijanta obračuna izvršena na bazi mesečne markice sa 20% popusta na način da je stavljen u odnos zbir pojedinačnih prevoznih karata za dane dolaska na rad najviše do visine mesečne markice sa 20% popusta za date realicije, te je ovako dobijen ukupan trošak u iznosu od 434.560,00 dinara, koji obuhvata i iznos od 79.460,00 dinara na relaciji Bukovac – lokal i 275.640,00 dinara na relaciji Bukovac – Sombor i 79.460,00 dinara na relaciji Sombor – lokal stavljen u odnosu sa isplaćenim troškovima u iznosu od 303.840,00 dinara i dobijena neisplaćena razlika u iznosu od 130.720,00 dinara. Tužena nije obezbedila sopstveni prevoz za dolazak i odlazak sa rada zaposlenih. Grad Sombor nije zaključio ugovor sa prevozikom „Severtrans“ AD Sombor za prevoz zaposlenih u školama, nego ugovor o poveravanju javnog linijskog prevoza putnika na teritoriji Grada Sombora, sa kojim Grad Sombor poverava isključivo prevoznik u obavljanju linijskog prevoza putnika na svim gradskim i prigradskim linijama na teritoriji Grada Sombora.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je našao da je tužbeni zahtev tužilje delimično osnovan i delimično usvojio tužbeni zahtev, smatrajući da tužilji pripada naknada troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu za dolazak na rad i odlazak sa rada u visini cene prevozne karte u javnom saobraćaju, ako poslodavac nije obezbedio sopstveni prevoz. Prvostepeni sud smatra da tužilji pripada pravo na naknadu troškova za dolazak na rad i odlazak sa rada u visini cene mesečne pretplatne karte, kako predviđa ugovor o radu, a koji predstavlja konkretizaciju odredbe člana 118. stav 1. tačka 1. Zakona o radu i člana 26. stav 1. i 2. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika. U skladu sa tim sud je prihvatio metodologiju obračuna koju je veštak izneo u varijanti tri svog nalaza, pa je kao mesečnu kartu uzeo visinu zbira pojedinačnih karata za datu relaciju prema evidentiranim danima dolaska na rad sa 20% popusta za svaki konkretan mesec, što bi bilo do visine mesečne karte koja realno može da se kupi.

Drugostepeni sud je delimično preinačio prvostepenu presudu i dosudio razliku predmetne naknade troškova utvrđene prema obračunu iz druge varijante nalaza veštaka prema ceni pojedinačne karte spram prisustva na radu, a maksimalno do mesečne pretplatne karte bez umanjenja, kao maksimalnog iznosa koji je poslodavac u obavezi da isplati zaposlenom po osnovu troškova prevoza. Pri tome, bez uticaja je činjenica da zaposleni takvu vrstu karte nisu ni mogli kupiti kod prevoznika AD „Severtrans“ Sombor. Ovo stoga što za ostvarenje popusta na mesečnu pretplatnu kartu za radnike neophodno da poslodavac i prevoznik imaju zaključen ugovor o prevozu, a škola nema potpisan ugovor sa prevoznikom AD „Severtrans“ Sombor ili sa nekim drugim prevoznikom u vezi sa prevozom svojih zaposlenih, to je bez osnova pozivanja tužene na zaključak Gradskog veća Grada Sombora iz decembra 2015. godine, kojom je bliže uređena metodologija obračuna naknade sredstava u skladu sa navedenim ugovorom o poveravanju linijskog prevoza AD „Severtrans“ Sombor i koji je tužena primenjivala.

Po stanovištu Vrhovnog suda, pravilno je drugostepeni sud, na osnovu odredbe člana 118. stav 1. tačka 1. Zakona o radu i odredbe člana 26. stav 1. i 2. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika, našao da tužilji pripada pravo na naknadu troškova za dolazak na rad i odlazak sa rada i to u visini utvrđenoj prema obračunu iz druge varijante nalaza veštaka prema ceni pojedinačne karte spram prisustva na radu, a maksimalno do mesečne pretplatne karte bez umanjenja, kao maksimalnog iznosa koji je poslodavac u obavezi da isplati zaposlenom po osnovu troškova prevoza. Pravilno drugostepeni sud nalazi da je bez uticaja činjenica da zaposleni takvu vrstu karte nisu mogli kupiti kod prevoznika AD „Severtrans“ na šta tužena ukazuje u reviziji. Ovo je bez uticaja, jer poslodavac sa prevoziocem nije zaključio ugovore koji bi omogućili kupovinu karata sa popustom. Zato je revizija tužene delimično odbijena i odlučeno kao u stavu prvom izreke, na osnovu člana 414. stav 1. Zakona parničnom postupku.

U preostalom delu tužena je izjavila posebnu reviziju protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu u delu u kojem je prvostepena presuda potvrđena, zbog pogrešene primene materijalnog prava sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona parničnom postupku.

Vrhovni sud je ocenio da nisu ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužene kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. ZPP.

Presuđenjem u ovoj parnici nije odstupljeno od sudske prakse, u kojoj je raspravljeno pitanje prava zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika na naknadu troškova prevoza za dolazak i odlazak sa rada i zauzeto stanovište da im pripada pravo na isplatu ovih troškova u visini cene prevozne karte u javnom saobraćaju, ako poslodavac nije obezbedio sopstveni prevoz te da nije uslovljeno ni postojanjem organizovanog javnog prevoza, ni udaljenosti mesta zaposlenja, već jedino postojanje stvarih troškova za dolaza i odlazak sa rada koji se određuju prema broju efektivnih radnih dana i cene pojedinačne karte u javnom prevozu. Kako su nižestepene presude donete u skladu sa usaglašenom sudskom praksom, ni prihvatanje odlučivanja o reviziji tužene kao izuzetno dozvoljenoj ne bi uticalo na drugačiji ishod spora.

Imajući u vidu navedeno, primenom člana 404. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije na osnovu člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da revizija nije dozvoljena.

Odredbom člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP propisano je da revizija nije dozvoljena ako je izjavljena protiv presude protiv koje se po zakonu ne može podneti (član 403. stav 1. i 2.).

Odredbom člana 441. ZPP propisano je da je revizija dozvoljena u parnicama o sporovima o zasnivanju, postojanju i prestanku radnog odnosa.

U sporovima radi novčanog potraživanja iz radnog odnosa revizija je dozvoljena pod istim uslovima kao u imovinskopravnim sporovima koji se odnose na novčano potraživanje.

Odredbom člana 403. stav 3. ZPP propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijenog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu NBS na dan podnošenja tužbe.

U konkretnom slučaju tužba je podneta 05.11.2019. godine, a preinačena je 13.11.2020. godine. Vrednost predmeta spora je 164.580,00 dinara, što je očigledno manje od 40.000 evra, pa kako vrednost predmeta spora pobijanog dela pravnosnažne presude ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, Vrhovni sud je ocenio da revizija tužene nije dozvoljena i iz navedenih razloga odlučeno je primenom člana 413. ZPP kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić