Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 5104/22 od 19.01.2023. godine, stavom prvim izreke, usvojena je žalba tuženog i preinačena prvostepena presuda u pobijenom usvajajućem delu odluke o tužbenom zahtevu, tako što su odbijeni tužbeni zahtevi kojim su tužioci tražili da se tužena obaveže da im za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati i to: tužiocu AA iz ..., na ime naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 68.873,25 dinara i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 48.263,25 dinara, sve u pojedinačno navedenim mesečnim novčanim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate (sve bliže navedeno i opredeljeno ovim stavom izreke); tužilji BB iz ..., na ime naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 49.946,25 dinara i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 49.946,25 dinara, sve u pojedinačno navedenim mesečnim novčanim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate (sve bliže navedeno i opredeljeno ovim stavom izreke); tužilji VV iz ..., na ime naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 115.489,75 dinara i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 83.692,23 dinara, sve u pojedinačno navedenim mesečnim novčanim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate (sve bliže navedeno i opredeljeno ovim stavom izreke); tužiocu GG iz ..., na ime naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 111.809,50 dinara i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 81.518,03 dinara, sve u pojedinačno navedenim mesečnim novčanim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate (sve bliže navedeno i opredeljeno ovim stavom izreke). Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka tako što je odbijen zahtev tužilaca za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 243.250,00 dinara. Stavom trećim izreke, tužioci su obavezani da tuženoj naknade troškove prvostepenog postupka u iznosu od 138.525,00 dinara. Stavom četvrtim izreke, tužioci su obavezani da tuženoj solidarno naknade troškove drugostepenog postupka u iznosu od 93.290,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju iz svih zakonskih razloga.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku, u smislu odredbe člana 408, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su u utuženom periodu bili u radnom odnosu kod tužene i to: tužilac AA na radnom mestu „ ...“ sa koeficijentom za obračun plate od 9,06, tužilja BB na radnom mestu „ ...“ sa koeficijentom za obračun plate od 9,06, tužilja VV na radnom mestu „ ...“ sa koeficijentom za obračun plate od 7,72 i tužilac GG na radnom mestu „...“ sa koeficijentom za obračun plate od 8,23. U spornom periodu, tužena je tužiocima obračunavala i isplaćivala zaradu tako što je osnovicu, koju objavljuje Vlada Republike Srbije, množila koeficijentom radnog mesta na osnovu metoda obračuna plate u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19, koji se primenjuje od 18.06.2001. godine), a prema kom zakonu se dodaci za regres i ishranu u toku rada za zaposlene kod tužene nisu posebno obračunavali i isplaćivali, jer su sadržani u koeficijentu radnog mesta. U periodu kada je tako dobijena visina osnovne plate bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je tužiocima vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa im je u spornom periodu isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužilaca nije iskazivana kao posebna stavka naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Visina potraživanja na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i troškova za ishranu u toku rada utvrđena je ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko-finansijsku oblast primenom najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim Posebnim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, prema kome je dnevni iznos toplog obroka 250,00 dinara bruto, a mesečni iznos regresa je u visini 1/12 minimalne zarade. Tužioci su opredelili konačno postavljen tužbeni zahtev u skladu sa nalazom i mišljenjem veštaka kojim je utvrđena visina predmetnog potraživanja.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev, zaključivši da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju prvostepenog suda, u situaciji kada je tužena tužiocima isplaćivala minimalnu zaradu sledi da im nije isplaćena naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pa je tužena dužna da te naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, a prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za javna preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilaca.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev, iz razloga što su u koeficijentu za obračun plate sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zaposlene u ustanovama studentskog standarda čiji je osnivač Republika Srbija („Službeni glasnik RS“, br. 100/2015 i 3/2018), kao i Poseban Kolektivni ugovor za zaposlene u ustanovama studentskog standarda čiji je osnivač Republika Srbija („Službeni glasnik RS“, br. 1/2019... 92/2020) u odredbi člana 17. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1), da ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme, manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na napred opisan način isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2). Odredbom člana 25. važećeg PKU, predviđena su samo prava zaposlenog na naknadu za dolazak i odlazak sa rada, pravo na naknadu troškova za vreme provedeno na službenom putu u zemlji, za vreme provedeno na službenom putu u inostranstvu, kao i za troškove ishrane za vreme provedeno na službenom putu u zemlji (dnevnice za službeno putovanje u zemlji), a što je bilo predviđeno i odredbom člana 25. ranije važećeg PKU.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 113/17), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 6. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u ustanovi studentskog standarda.

U konkretnom slučaju, tužioci su zaposleni u ustanovi studentskog standarda, pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Suprotno navodima revizije, supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15 i 92/20, čije važenje je na osnovu Sporazuma produženo do 05.03.2022. godine) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. citiranog Zakon o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužiocima ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njihove plate, pa je stoga činjenica da im je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji kada je bila niža od minimalne zarade) bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić